مروری بر «قتل های زنجیره» و کنکاش مطبوعات در آن
✍🏻امتداد نوشت: آذر سال 1377 یکی از مهم ترین و شاید پرتنش ترین ماه ها در تاریخ سیاسی ایران در دوران معاصر باشد. قتل های موسوم به قتل های زنجیره ای ناگهان از زیر آوار پنهان کاری ها سر برآورد و به یکی از بزرگترین چالش های دولت اصلاحات تبدیل شد.
🟢شاید کمتر کسی تصور می کرد خبری کوتاه که در روز دوشنبه 2 آذر در ستون کنار صفحه اول روزنامه همشهری منتشر شده بود به یکی از بزرگترین خانه تکانی ها در وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران منجر شود.
🟢تیتر خبر کوتاه و صریح بود؛ « شامگاه دیروز در تهران داریوش فروهر و همسرش کشته شدند» و در زیرِ تیتر نیز آمده بود که « تحقیق درباره قتل فروهر از سوی وزارت کشور آغاز شد».
🟢هر چند در خبر منتشر شده تمرکز بیشتر بر روی نام داریوش فروهر بود اما در روزها و ماه های بعد نام پروانه فروهر در کنار نام همسرش و در کنار حداقل دو نام دیگر در صدر قرار گرفت.
🟢 28 آبان همان سال «مجید شریف » نویسنده و مترجم از خانه اش خارج شده بود و تا زمان اعلام خبر روزنامه همشهری در تاریخ 2 آذر از وی خبری نبود. پیکر مجید شریف 6 روز پس از ناپدید شدنش در 4 آذر پیدا شد.
🟢 شاید در آن زمان هنوز بسیاری از ابعاد عجیب ماجرا خبر نداشتند اما به نظر می رسد حداقل با ناپدید شدن «محمدمختاری» در 12 آذر حداقل برای وزارت کشور و بخشی دیگر از نهادهای امنیتی ماجرا وارد روند دیگری شد.
🟢اکنون 22 سال از پاییز خونبار و آذرماهی که حداقل 4 پرونده قتل دگراندیشان در آن باز شد می گذرد. اما همچنان روایت های تاریخی شاید از آن کامل نباشد. از پرداختن به روند وقایعی که دولت نوپای اصلاحات تصمیم می گیرد بر سر خاتمه یافتن آن بایستد ، تا یکی از درخشان ترین دوران مطبوعات کشور که ده ها روزنامه و روزنامه نگار برای حداقل دو سال بعد یکی از مهم ترین و پیچیده ترین پرونده های حذف سازمانی دگراندیشان در کشور را دنبال کردند و حتی بی مهابا پیش از اعلام نظر مسولان وقت توانستند به اسناد متقن دست یافته و آن را منتشر کنند.
🟢در همان دوره درخشان است که توسط نشریانی چون پیام امروز ، صبح امروز ، پیام هاجر و دهها جریده دیگر موضوع قتل های زنجیره ای تا اوایل دهه 70 کشیده و حتی قتل هایی چون حذف کشیش های مسیحی و قتل فاطمه قائم مقامی به عنوان مهماندار هواپیما نیز در همین دوره دوباره گشوده شد. افشاگری های مطبوعات و پیگیری و پافشاری آنان برای یافتن همه جزییات حقیقت تا استعفای دری نجف آبادی ، وزیر وقت اطلاعات نیز پیش رفت.
🟢بازخوانی روند وقایعی که از پاییز سال 77 آغاز شد، شاید به درک بهتر نفش مطبوعات و گردش آزاد اطلاعات در جامعه کمک کند و البته پرده از جزییات چندین واقعه مهم تاریخ سیاسی ایران در سال های 77 تا 79 نیز بردارد…..
موضوع قتل های سیاسی و زنجیره ای پاییز 77 همان قدر که یکی از خونبارترین ماه های تاریخ ایران را رقم زد اما در نهایت درهمان چند ماه باقی نماند و دامنه آن تنها محدود به پاییز آن سال نشد.
📌ماجراهایی چون بازداشت سعید امامی، بیانیه وزارت اطلاعات درباره عاملین حادثه، خبر صفحه یک روزنامه سلام درباره نقش سعید امامی در تهیه و طرح قانون جدید مطبوعات، توقیف روزنامه سلام و حمله به کوی دانشگاه را اگر بتوان در یک خط و راستا با ماجرای قتل های زنجیره ای دانست؛ ماجراهایی چون قتل های محفلی کرمان و ترور حجاریان را در موازات آن چه به قتل های دگراندیشان تعبیر شد، باید ارزیابی کرد.
📌به خاطر همه موارد ذکر شده است که همواره موضوع قتل ها زنجیره‌ای دگراندیشان در آن پاییز خون بار را یکی از مهم ترین بزنگاه های سیاسی کشور می دانند. افشای این قتل ها و بیش از همه پذیرش مسولیت آن توسط وزارت اطلاعات دولت وقت و دولت سابق نه فقط یکی از مهم ترین بزنگاه های سیاسی کشور بود که برای بیش از یک دهه پس از خود را تحت تاثیر مستقیم قرار داد.
📌هم چنین یکی از بزرگترین اوج های شکوفایی مطبوعات در کشور را نیز شاید بتوان در سال های 76 تا 78 و پیش از توقیف فله ای مطبوعات دانست. دو سال طلایی که مطبوعات موفق شدند خوانش رسمی از قتل های زنجیره ای را در هم بشکنند و در نهایت نگاه رسمی پذیرفته شده را از 4 قتل رخ داده فراتر ببرند.
📌هر چند در همه 22 سال گذشته همواره تعداد قتل هایی که به صورت رسمی پذیرفته شد به 4 تن تقلیل یافته و اصرار رسانه های خاص این بوده که آغاز ماجرا را در اول آذر سال 77 و قتل داریوش و پروانه فروهر جستجو کنند، اما مطبوعات و رسانه های دیگری نیز بودند که در کنکاش ماجرا نه فقط تا چند ماه که حدقل تا سه سال عقب رفتند.
🔺روزنامه های نوپا و نواندیش
📌 از اولین جریده هایی که در این میان شماره ویژه در همان آذر ماه منتشر می کند ماهنامه «ایران فردا» است که در حالی که شماره آذر آن در اول آذر 77 منتشر شده است در هفته پایانی آذر سال 77 شماره ویژه خود را منتشر می کند.
📌 در همین زمان است که عبدلله نوری و علی حکمت «خرداد»را منتشر ، و حجاریان و علوی تبار نیز «صبح امروز» را راهی کیوسک ها می کنند.
📌روزنامه «خرداد» در تاریخ 14 آذر سال 1377 انتشارش را آغاز می کند؛ یعنی دو روز بعد از انتشار خبر ناپدید شدن مختاری، و یک هفته پس از کشف جسد مجید شریف و 12 روز پس از انتشار خبر قتل پروانه و داریوش فروهر در روزنامه همشهری.
📌 صبح امروز به مدیرمسئولی سعید حجاریان و سردبیری علیرضا علوی‌تبار از روز سه‌شنبه ۲۴ آذر ۱۳۷۷ انتشارش را شروع می کند و بعدها این روزنامه در جریان ان چه توقیف دسته جمعی مطبوعات یا توقیف فله ای مطبوعات (آن گونه که میرحسین موسوی از آن یاد کرد) و با حکم سعید مرتضوی در اردیبهشت ۱۳۷۹ توقیف می شود. اما نکته این بود که حتی ترور مدیرمسول این روزنامه در اسفند سال 1378 نیز نتوانست صدای این روزنامه را خاموش کند.
🔺 پیام امروز و کشیدن ماجرا تا سال 75
📌 در کنار «خرداد» و «صبح امروز» باید به کارنامه درخشان ماهنامه «پیام امروز» نیز اشاره کرد. محمد زاهدی اصل صاحب‌امتیاز و مدیرمسول «پیام امروز» بود و عمید نائینی سردبیر این نشریه بودند.
📌 نائینی که خود زمانی از اعضای شورای سردبیری روزنامه آیندگان بود موفق شد پیام امروز را به یکی از درخشان ترین ماهنامه های تاریخ مطبوعات ایران تبدیل کند. تا پیش از توقیف «پیام امروز» در سال ۱۳۷۹ با حکم سعید مرتضوی ، این ماهنامه را باید در زمان فعالیتش حرفه‌ای‌ترین مجله ماهانه خبری و سیاسی تحلیلی و اقتصادی دانست که به نظر می رسد رسیدن به شمارگان انتشار این ماهنامه به این زودی ها برای ماهنامه ها و هفته نامه های دیگر دست یافتنی نباشد.
📌 می گویند تاریخ یک کشور، کشوری دیگر است. بررسی ابعاد مختلف ماجراهای مربوط به قتل های زنجیره ای خود تاریخی و ماجرایی دیگر است. تاریخ مطبوعات آن دوره را که میخواینم انگار دره ای بی انتها میان امروز و آن گذشته فاصله انداخته است، انگار آن تهور در تحریریه ها در آذر خونین77 یخ زده است و حالا در تحریریه های ایران امروز آن حرف ها و آن شجاعت ها چیزی جز دیوانگی تعبیر نمی شود.
همسر عباس امیرانتظام: در لیست قتل های زنجیره ای بودیم
همسر مجید شریف: باید به پسرم می‌گفتم پدرت را کشته‌اند
روایت عمادالدین باقی از مرگ سعیدی سیرجانی
پرونده سازی کیهان برای سازندگی و دیگران
پاسخی به مطالب عبدالله ناصری و حسین باستانی درباره قتل‌های زنجیره‌ای
سخنگوی دولت اصلاحات از بزرگ شدن دولت موازی می‌گوید
۲۱ سالگی معمای مرگ سعید امامی با «داروی نظافت»
انتهای پیام
