آیین مذهبی کالای نمایشی برای مصرف رسانه نیست | محسن حسام مظاهری

محسن حسام مطاهری، محقق دینی طی یادداشتی در کانال خود نوشت:.

آیین مذهبی، یک فرم نمایشی نیست که بشود مثل تئاتر هر جا و هر زمان دوباره اجرایش کرد. آیین مذهبی و به‌ویژه فرم‌های سنتی، یک پدیده‌ی زمانمند و مکانمند است که در لحظه، به‌صورت جمعی، خلق می‌شود. در کنش و واکنش آیین‌گزاران.

بستر برپایی آیین مذهبی، استودیوی تلویزیون نیست. با نمایش آیین در رسانه، رسانه دینی و آیینی نمی‌شود؛ تنها آیین با خروج از زمینه‌اش تهی و بی‌معنا می‌شود.

جای “غوغای شاهرودی‌ها” همان قالب زمانی (ایام آیینی: زمان مقدس) و مکانی (روستای خرقان شاهرود) است، نه یک لازمان بیرون از تقویم (برنامه ضبطی است) و فضای مصنوعی و نمایشی (استودیو). سینه‌زنی شاهرودی‌ها در استودیو (حتی اگر اسمش را بگذارند حسینیه) و مقابل دوربین و پروژکتور و…، نمایش است، شو است، تصنع است، اما آیین نیست. این همان تمایزی است که پیتر بروک (کارگردان بریتانیایی تئاتر) با فراست و نکته‌سنجی بین یک تعزیه‌ در روستایی در حاشیه‌ی مشهد با نمایش تعزیه‌‌ در جشن هنر شیراز می‌بیند و می‌فهمد، اما مدیران فرهنگی ایرانی و شیعه درک نکرده و نمی‌کنند. نه آن زمان و این زمان. (در جلد سوم “تراژدی جهان اسلام” نظرگاه پیتر بروک را شرح داده‌ام.)

این حرص و ولع و شهوت رسانه‌ای‌شدن و به‌چشم‌آمدن را رسانه است که دارد تحمیل می‌کند. آن‌هم رسانه‌ی مرکزگرا. اینکه اعضای یک دسته‌ی سینه‌زنی را از فلان روستا بیاورند در تهران و استودیوی تلویزیون که مقابل چهار مداح سلبریتی تهرانی آیین سنتی‌شان را اجرا کنند و در قاب تلویزیون “بدرخشند” مصداق همان تخریبی است که در یادداشت “رقابت پوچ کیلومترها” نوشتم. مصداق تخریب سنت‌های فرهنگی متکثر حاشیه‌ای توسط رسانه‌ی رسمی و تبدیل آیین‌های سنتی (که هنوز و علیرغم تحولات فرهنگی و تهاجمات مرکز به پیرامون، در بستر خود معنا دارند و کار می‌کنند) به کالای نمایشی برای مصرف رسانه.

در فصل قبلی برنامه‌ی معلی هم این خطا با اجرای یزله‌خوانی و هوسه‌خوانی در استودیو آغاز شد و حالا به دسته‌ی سینه‌زنی رسیده! لابد در ادامه باید منتظر اجرای زنجیرزنی و نخل‌گردانی و طشت‌گذاری هم در تلویزیون باشیم!

انتهای پیام