از رژیم کتوژنیک چه می‌دانید؟

یک متخصص تغذیه اظهار کرد: رژیم کتوژنیک یک رژیم درمانی و لاغری بسیار تخصصی است که باید توسط متخصص تغذیه نوشته شده و به تدریج اجرا شود تا بدن‌ بتواند تولید کتون بادی را به درستی انجام داده و کاهش وزن اتفاق بیفتد بنابراین نباید خودسرانه انجام شود.

دکتر الناز دانش زاد در گفت و گو با ایسنا، گفت: رژیم کتوژنیک به عنوان یکی از انواع روش‌های کاهش وزن و لاغری‌، یک رژیم درمانی پرچرب و کم کربوهیدرات و گاها حاوی پروتئین کافی است که از هنگام ابداع آن، برای درمان بیماری صرع و کاهش تشنج در کودکان استفاده شده است. در این رژیم غذایی، بدن به منظور تامین انرژی به جای کربوهیدرات‌ها مجبور به استفاده از چربی‌ها است.

 وی ادامه داد: به منظور درمان و حتی کاهش وزن و لاغری، رژیم کتوژنیک باید به صورت تدریجی شروع و به اجرا در بیاید. در هفته اول شروع این رژیم، روز اول و دوم فقط یک وعده کتوژنیک (غذاهای پرچرب، کم کربوهیدرات) مصرف می‌شود و تا روز هفتم تعداد وعده‌های کتوژنیک به تدریج افزایش می‌یابد. در واقع از روز هفتم به بعد، تمام وعده‌ها بر اساس رژیم کتوژنیکی که توسط متخصص نوشته شده مصرف می‌شود. حدودا دو تا سه هفته بعد از شروع این رژیم، بدن در فاز تولید کتون بادی و مسیر سوزاندن چربی‌ها قرار می‌گیرد.

وی افزود: در افرادی که از این رژیم تبعیت می‌کنند، باید در دوره‌های منظم وضعیت قند خون، همچنین حالت اسیدوز و کتوز برای جلوگیری از عوارض احتمالی بررسی شود. با درخواست اقدامات آزمایشگاهی از طرف متخصص، آزمایش قند خون، حالت اسیدوز با اندازه‌گیری سطح Co۲ خون و کتوز با اندازه گیری کتون بادی در ادرار، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی درباره عوارض رژیم کتوژنیک گفت: چون در این رژیم، چربی‌ها به منظور تامین مصرف انرژی فرد مصرف می‌شوند، از اصلی ترین عوارضی که ممکن‌ است در پی تبعیت از این رژیم بوجود بیاید، کبد چرب، افزایش کلسترول و چربی‌های خون و همچنین افزایش خطر تصلب شرایین است.

این متخصص تغذیه ادامه داد: از دیگر عوارض مهم این رژیم، از دست رفتن آب بدن، افزایش خطر سنگ کلیه، یبوست و تغییرات وزنی است. در دو هفته اول تا بدن به این رژیم عادت کند، آب زیادی از دست می‌رود، حتی کاهش وزنی که گزارش می‌شود ممکن است در نتیجه از دست دادن مایعات بدن باشد. از دست دادن مایعات عوارض دیگری مثل خستگی، بی‌حالی، خواب آلودگی و از دست دادن پتاسیم بدن که ممکن است منجر به بیماری‌های قلبی عروقی و گرفتگی عضلات پا شود، را به دنبال دارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز اظهار کرد: چون این رژیم، در درمان کودکان مبتلا به صرع استفاده می شود، کاهش روند رشد از عوارضی است که در آنها دیده می‌شود. به خصوص به دلیل تداخل داروهای صرع با جذب ویتامین ها، کمبود ویتامین D و کلسیم نیز در این کودکان بوجود می‌آید. کمبود این ویتامین‌ها هم ممکن است در فرد، افزایش خطر بروز عفونت‌ها و بیماری‌ها را در پی داشته باشد.

دانش زاد بیان کرد: عارضه مهم دیگری که کتوژنیک دارد، سنگ کلیه است که به‌ خاطر افزایش اورات در خون به وجود می‌آید. به دنبال افزایش کتون بادی‌ها، گیرنده اورات در سلول‌ها به درستی کار خود را انجام نمی‌دهد و این باعث می‌شود که اورات به جای اینکه در سلول جذب شود، در خون افزایش یافته و باعث افزایش خطر ایجاد سنگ کلیه شود. همچنین به دلیل اینکه دریافت کربوهیدرات از میوه و سبزیجات کم می‌شود، یبوست هم از عوارض دیگر این رژیم لاغری و درمانی است.

وی درباره اینکه این رژیم چگونه باید اجرا شود تا اثرات مثبتی از آن بگیریم، گفت: در وهله اول رژیم غذای کتوژنیک به خاطر عوارضی که ممکن است در برخی از افراد بدهد، باید حتما تحت نظر کارشناس تغذیه انجام شود. این رژیم غذایی در چند مدل ارائه شده است.

وی افزود: در مدل اول رژیم‌های کتوژنیک استاندارد، هدفمند و دوره‌ای نوشته شده و به دلیل نتایج خوب آن بر روی کاهش وزن و چربی در ورزشکاران، بیشتر مورد علاقه این قشر است. البته پایه همه مدل‌های رژیم کتوژنیک، کاهش گلوکز (قند) و افزایش دریافت چربی است، ولی در بعضی از مدل های رژیم کتوژنیک مانند مدل دوره‌ای، گاها دریافت کربوهیدرات را زیاد می‌کنند و همینطور که پیشتر اشاره شد این مدل از رژیم، بیشتر مورد علاقه ورزشکاران است. چون در رژیم های کتوژنیک یکی از اصول دریافت فراوان چربی است، ممکن است تبعیت از آن برای برخی دشوار باشد، بنابراین ممکن است از این لحاظ متفاوت اجرا شود.

این متخصص تغذیه در مورد دسته بندی این رژیم بیان کرد: در دسته بندی دیگر که در واقع مدل اصلی است، چهار نوع رژیم کتوژنیک داریم‌ که شامل کتوژنیک کلاسیک، کتوژنیک با نمایه گلایسمی پایین، کتوژنیک بر پایه MCT (اسیدهای چرب متوسط زنجیر)، و کتوژنیک تغییر یافته Modify Ketogenic Diet است. تفاوتی که این چهار رژیم با هم دارند در میزان درصد درشت مغذی‌هایی است که برای فرد تجویز می‌شود. در رژیم کتوژنیک کلاسیک بیماران صرعی روزانه ۹۰ درصد چربی، شش درصد پروتئین و چهار درصد کربوهیدرات مصرف می کنند. اما در سه رژیم دیگر میزان چربی کم شده و میزان پروتئین افزایش پیدا می‌کند.

دانش زاد درباره اینکه اینکه چرا در این رژیم کربوهیدرات محدود می‌شود گفت: این محدودیت به دلیل این است که در بیماری‌هایی که نام برده شد مکانیزم اصلی این رژیم، کاهش گلوکز و انسولین است و در حالت عادی وقتی مقدار انسولین در بدن زیاد می شود، به سلول‌ها این پیام را می‌دهد که از چربی به عنوان سوخت استفاده نکنند. اما در رژیم کتوژنیک وقتی مصرف کربوهیدرات و قند کم می‌شود، انسولین کاهش یافته و این پیام و دستور اتفاق نمی‌افتد. اینجاست که بدن به سمت استفاده از چربی رفته، کتون بادی ها به وجود می‌آید و رژیم غذایی اثر مفید خود را نشان می‌دهد.

وی افزود: در رژیم کتوژنیک با در نظر گرفتن اینکه سوخت اولیه بدن و تامین انرژی از گلوکز یا قند خون تامین می‌شود، مصرف قند را به میزان زیادی کم می‌کنند. هدف از این کار این است که بدن برای تامین انرژی به سمت استفاده از چربی ‌ها برود. در واقع هدف این رژیم تخلیه ذخایر بدن، سوزاندن چربی و تولید کتون بادی است. به همین خاطر به آن رژیم کتوژنیک گفته می‌شود. چون از لحاظ بیوشیمیایی با کاهش قند خون میزان کتون بادی در بدن افزایش پیدا می‌کند.

انتهای پیام