چه زمانی برای تک‌نرخی کردن ارز مناسب است؟
بهاءالدین حسینی‌هاشمی گفت: بانک مرکزی در این شرایط نباید به فکر تک نرخی کردن ارز باشد مگر اینکه منابع لازم برای پاسخگویی به تقاضای هر دو ارز دولتی و آزاد را داشته باشد.
وی افزود: “بازار ارز در همه جای دنیا با نوسان و افت‌و‌خیز همراه است اما در ایران عوامل مختلفی وجود دارند که شدت و دامنه این نوسانات را در مواقع خاص، تقویت می‌کنند. ماهیت سوداگرانه بازار ارز این امکان را به دلال‌ها می‌دهد تا به هر بهانه‌ای مانند مسافرت‌های ژانویه و بعد از آن عید نوروز یا ثبت نام دانشگاه‌های خارجی، قیمت ها را دستخوش نوسان کنند و از این نوسان‌گیری سودببرند بنا بر این در ریشه‌یابی جهش‌های اخیر نرخ ارز در بازار آزاد نباید از عواملی مانند مناسبت‌ها و نوسان‌گیری‌های دلال‌ها غافل بود”.
این کارشناس اقتصاد ادامه‌داد: “جنس ارز تزریقی به بازار در ایران، عامل دیگری برای تشدید نوسانات در بازار کشور ما است؛ متاسفانه در کشور ما با وجود اینکه مقدار این ارز بازرگانی یعنی ارز ورودی به بازار از محل صادرات محصولات پتروشمی، کمتر از ۲۰ درصد کل نیاز بازار باشد اما همین مقدار، نرخ ارز را تعیین می‌کند. به همین خاطر کاهش یا افزایش مقدار ارز تزریقی به بازار لزوما از تغییرات صادرات غیرنفتی تأثیر نمی‌گیرد و عوامل دیگری مانند رفتار صادرکنندگان مشتقات نفتی در عرضه ارز به بازار مؤثر است. از همین رو هم چندی قبل و با آغاز موج اول گرانی دلار در بازار، رئیس‌کل بانک مرکزی از صادرکنندگان محصولات پتروشمی خواست تا ارز بیشتری را در بازار بفروش برسانند”.
ریشه نوسانات اخیر چیست؟
حسینی‌هاشمی پس از بیان خصوصیات کلی بازار ارز در اقتصاد ایران در تشریح علل نوسانات اخیر گفت:” یکی از علل افزایش اخیر قیمت دلار در بازار ایران، انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور در آمریکا است. پس از انتخاب ترامپ احساس ناپایداری و ناامنی در جهان افزایش پیدا کرده است و بسیاری از مردم تلاش می‌کنند با تبدیل بخشی از دارایی‌های خود به ارز معتبری مانند دلار، ارزش داشته‌هایشان خود را حفظ کنند بنابراین تقاضا برای دلار در بازارهای جهانی بالا رفت . قیمت آن هم افزایش یافت تا جایی که چندی قبل رکورد 14 ساله خود را نیز شکست. این افزایش جهانی خواه ناخواه بر قیمت دلار در ایران نیز اثر گذاشت”.
پتروشیمی‌ها به دنبال چه هستند؟
مدیرعامل سابق بانک سرمایه با اشاره مجدد به جنس غیر بازرگانی ارز تزریقی به بازار کشور در تشریح علت بعدی جهش قیمتی اخیر گفت:” پس از موج اول افزایش نرخ ارز در بازار، بانک مرکزی از شرکت‌های پتروشمی که بیشترین ارز صادراتی را در اختیار دارند، خواست تا ارزها حاصل از صادرات را در بازار بفروشند. این شرکت‌ها به ظاهر خواست بانک‌مرکزی را پذیرفتند اما در عمل اتفاق خاصی نیفتاد و ارز تزریقی آن‌ها افزایشی نیافت”.
حسینی‌هاشمی ادامه‌داد: “یکی از مشکلات همیشگی ما در بازار ارز این است که تمام بنگاه‌های اقتصادی اعم از واحدهای تولیدی صادرکننده، بانک‌ها و برخی شرکت‌ها که ارز در اختیار دارند، تمایلی برای اینکه در مدیریت بازار مسئولیتی داشته باشند، ندارند و بیشتر تمایل دارند ارز خود را در فصل گرانی وارد بازار کنند تا سود بیشتری ببرند”.
دست بانک‌مرکزی بسته است
وی ادامه داد: اگرچه توزیع‌کننده انحصاری ارز را در اقتصاد ایران باید بانک‌مرکزی دانست اما واقعیت این است که دست بانک‌مرکزی نیز در شرایط فعلی اصلا برای مدیریت بازار باز نیست و کمبودهای جدی مواجه است. مهمترین منبع درآمد ارزی ما نفت است و با وجود اینکه قیمت نفت مقداری افزایش پیدا کرده است اما هنوز این افزایش قیمت آنقدر نیست که دولت و بانک‌مرکزی بتوانند نیاز بازار را با آن تامین کنند”.
مدیرعامل اسبق بانک صادرات افزود:” یکی دیگر از مشکلات بانک‌مرکزی، عدم برقراری روابط کارگزاری میان بانک‌های ایران وبا خارج است. به همین خاطر تدبیر بانک‌مرکزی برای سوق دادن مردم به بانک‌ها برای تأمین ارز مورد نیازشان عملا بی‌فایده است چرا که بانک‌های ما عملا رابطه بین‌المللی ارزی ندارند و تنها ارز در اختیار آن‌ها همان ارزی است که بانک‌مرکزی میانشان توزیع می‌کند”.
به گفته حسینی‌هاشمی “رواج رفتارهای سوداگرانه و وجود بیکاران فراوانی که تنها یا شاید راحت‌ترین کار برایشان دلالی از هر نوع آن اعم از دلالی ارزی است، یکی از مشکلات بزرگ بازار ایران است. در واقع رکود و نبود شغل مولد به تعداد دلال‌های ارز افزوده است. این خضور پرتعداد عملا به تشدید رفتارهای سوداگرانه منجرشده که مدیریت بازار را بسیار دشوارتر کرده‌است”.
اشتباهات بانک‌مرکزی
این کارشناس اقتصاد در بخش دیگری از گفتوگوی خود با خبرآنلاین به اشتباهات بانک‌مرکزی در بازار ارز و تعیین سیاست‌های ارزی پرداخت و گفت:”گذشته از عواملی که خارج از اختیار بانک‌مرکزی است، متأسفانه مسئولان این نهاد هم دچار اشتباهاتی شدند که به تشدید مشکلات دامن‌زده‌است؛ به عنوان مثال پس از افزایش تقاضا برای دلار در بازارهای جهانی و تقویت آن مقابل ارزهایی مانند یورو، بانک‌مرکزی ایران باید این تغییر موازنه را در داخل اعمال می‌کرد و همان موقع رابطه ریال با دلار را تغییر می‌داد. به عبارت دیگر بانک‌مرکزی باید به فکر توازن قیمت دلار با یورو و پوند می‌بود چرا که قیمت دلار در مقابل یورو و پوند حدود ۱۰ درصد تقویت شده بود و ما باید این ۱۰ درصد را که به ایران حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ تومان می‌شد در ارز مبادله‌ای اعمال می‌کردیم”.
وی افزود: فاصله ارز دولتی با ارز آزاد بسیار کم شده و به نزدیک ۸۰۰ تومان رسیده است پس بانک مرکزی هم نمی تواند ارز دولتی را به قیمت خیلی پایین بفروشد در نتیجه متقاضیان هم به بازار آزاد مراجعه می کنند.
تکلیف یکسان‌سازی نرخ ارز چه می‌شود؟
حسینی‌هاشمی درباره سرنوشت یکسان‌سازی نرخ ارز هم گفت: “متاسفانه دولت دچار پارادایم شده است؛ اگر بخواهد نرخ ارز را یکسان کند باید با قیمت واقعی یکسان شود که در حال حاضر خیلی بالا است و اگر قیمت را در این حد بالا ببرد، تاثیر مخربی بر اقتصاد خواهدداشت. از سوی دیگر اگر ارز را به کرانه پایین نزدیک کند و با قیمت پایین بفروشد، نمی‌تواند هزینه‌ها و کسری خود را تامین کند بنابراین فکر می‌کنم بانک مرکزی باید فعلا موضوع تک‌نرخی کردن ارز را کنار بگذارد و ابتدا بازار ارز را سروسامان بدهد”.
وی با اشاره به تجربیات برخی کشورهای همسایه ایران در کنترل بازار دلار گفت: “در کشورهای دیگر وقتی نرخ ارز تغییر می‌کند، معاملات ارزی را متوقف می‌کنند تا بازار، قیمت را تعیین کند و از روز بعد به قیمت بازار، معاملات را از سرمی‌گیرند. در کشور ما هم طبق بخشنامه اخیر بانک‌مرکزی به بانک‌ها، ملاک خرید و فروش، قیمت بازار آزاد است بنابراین چه دلیلی دارد که دولت ارز دولتی را تقویت کند؟”
وی ادامه داد: “من فکر می‌کنم ارز را زمانی باید تک‌نرخی کرد که فاصله ارز رسمی و غیررسمی زیاد شود. تا این فاصله زیاد نشود، اعلام یک نرخ عملا فایده‌ای نخواهد داشت ولی در صورت افزایش فاصله و اعلام یک نرخ می‌توان با تزریق ارز به بازار، موقعیت تک‌نرخی را مدیریت و حفظ کرد. در غیر این صورت دولت برای تامین ارز متقاضیان باید ارز رسمی فراوانی عرضه کند و تقاضاهای واهی زیادی برای آن ایجاد می‌شود در حالی که هیچ تاثیری هم در بازار آزاد نمی‌گذارد و تنها دست دولت را خالی می‌شود”.
حسینی هاشمی در پایان گفت: “دولت‌های ما همواره از آثار تورمی تک‌نرخی کردن ارز هراس دارند که البته ترس نابه‌جایی هم نیست اما واقعیت این است که اکنون ارز تاثیر خود را در تورم گذاشته و قیمت کالاهایی که با ارز قیمت‌گذاری می شوند بالا رفته است. یعنی ما پیاز را خورده‌ایم و چشممان می‌سوزد پس الان زمان مناسبی است برای اینکه رانت و تقاضا برای ارز ارزان قیمت را از بین ببرد تا تقاضاهای واقعی را پاسخ بگوید”.
انتهای پیام
