بررسی جایزه بین‌المللی مَلک فِیصل 2024 میلادی در عربستان سعودی
سید علی بطحائی در سایت مسلمنا نوشت: «جایزه بین المللی ملک فیصل (جائزه الملك فيصل العالميه/ King Faisal International Prize) یا «نوبل جهان عرب»، مدالی جهانی است که همه ساله از سوی دولت عربستان به نخبگانی که بیشترین خدمت را در مشارکت های اجتماعی و ایجاد تغییرات بزرگ در جهان داشته اند، اهدا می شود.
صبح امروز یازدهم ژانویه چهل و ششمین دوره مراسم تجلیل از برگزیدگان 2024 میلادی درتالار بزرگ «شاهزاده سلطان» در هتل پنج ستاره الفیصلیه ریاض (Al Faisaliah Center) برگزار شد. در این برنامه که به تعبیر عربی «الفائزون لعام 2024» بر روی سکوی شیشه‌ای رفتند؛ تا دنیا با نخبگانی دیگر از دنیای علم و فرهنگ در جهان عرب و خدمتگزارانی از جهان اسلام آشنا شوند. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو به نکاتی در مورد این جایزه و برندگان ادوار گذشته و «فائزون2024» اشاراتی خواهیم داشت.
یکم: جایزه بین المللی ملک فیصل یا جایزه جهانی خدمت به اسلام (جائزه الملک فیصل العالمیه/ King Faisal International Prize) نمادی جهانی است که همه ساله از سوی دولت عربستان به نخبگانی که بیشترین خدمت را در مشارکت‌های اجتماعی و ایجاد تغییرات بزرگ در جهان داشته‌اند اهدا می‌شود. این جایزه با هدف تجلیل از دانشمندان، نوابغ و پیشگامان عرضه علم و دانش بدون تبعیض نژادی و مذهبی برگزار می‌شود. در اساسنامه این جایزه تصریح شده این جایزه، دعوتی است برای تمامی ساکنان جهان برای ارج نهادن به ارزشهای تمدن اسلامی که خواستار تعالی علمی، تجلیل از دانشمندان و قدردانی از علم و فرهنگ است. جایزه ملک فیصل در پنج زیر شاخه «خدمه الاسلام» (خدمت به اسلام)، «دراسات الاسلامیه» (اسلام پژوهی)، «اللغه العربیه والادب» (زبان وادبیات عربی)، «الطب» و «العلوم» به برندگان تقدیم می‌شود. هدف از برگزاری آن کاهش فاصله میان جهان اسلام با سایر کشورهاست و از طریق این جایزه به برگزیدگان علمی، فارغ از نژاد و جنسیت و رنگ در رشته‌های مختلف اعطا می‌شود. برنده این جایزه حائز دریافت مبلغ ۲۰۰٬۰۰۰ دلار آمریکا وجه نقد (معادل حدود ده میلیارد تومان) و یک مدال طلای اختصاصی ۲۰۰ گرمی ۲۴ عیار که به صورت ویژه نام برنده جایزه، عنوان خدمت و سال بر روی آن به صورت هنری حک می‌شود.
دوم: این جایزه که امسال چهل و ششمین دوره برگزاری آن است از سال ۱۹۷۹ تا کنون همه ساله برگزار شده است. متولیان این جایزه در طی این سالها کوشیده‌اند تا این جایزه را همطراز «جایزه نوبل» معرفی و در بخش علوم و طب جوایزی را به نخبگان جهانی – که حتی از رژیم اشغالگر اسرائیل بوده‌اند- اهدا کنند.
در حوزه برندگان جهان اسلام در طی ادوار گذشته «سیّد ابوالأعلی مودودی» متفکر برجسته پاکستانی، «احمد حسین دیدات» سخنران برجسته از آفریقای جنوبی، «روژه گارودی» متفکر تازه مسلمان فرانسوی، «احمد مطلوب ناصری» استاد عراقی ادبیات عرب، «محمد رشاد حمزاوی» پژوهشگر و دانشنامه نویس تونسی، «دکتر ارواندی جاسویر» از کشور اندونزی، «بشار عواد» نسخه شناس عراقی و «شکری المبخوت» رمان نویس تونسی و «عزالدین مصطفی اسماعیل» مشهور به شیخ المنتقدین از مصر، «عزالدین موسی»، «دکتر محمدناصر» و… حائز رتبه‌های برتر شده‌اند.
در کنار حدود پنجاه پژوهشگر از سال ۱۹۷۹ میلادی تاکنون، برخی سیاسیون همچون «فهد بن عبدالعزیز» پادشاه فقید عربستان، «ماهاتیر محمد» نخست وزیر سابق مالزی، «عبدالرحمن سوار الذهب» رئیس جمهور سودان، «سلطان بن محمد القاسمی» امیر شارجه، «منتمر شایمیف» رئیس جمهور تاتارستان، «تنکو عبدالرحمن» نخست وزیر و پدر مالزی، «عبده ضیوف» رئیس جمهور سابق سنگال، «عبدالله بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان را می‌توان نام برد.
با توجه به کپی برداری این جایزه از نوبل، عمده نقدهایی که متوجه جایزه نوبل است، به این نسخه نیز وارد است. وابستگی شدید برگزیدگان به هرم قدرت و سیاست، تکیه بیش از حد به تلاش‌های فردی و احتراز از کار گروهی، محدودیت در تعداد برندگان و عدم توجه به همه علوم از اشکالات به این جایزه محسوب می‌شوند. مضافاً که تعصب عربی و شائبه‌های سیاسی در برخی ادوار کاملاُمشهود است. غیبت معنادار پژوهشهای غیر عربی و عدم توجه به خدمات و پژوهشهای شیعیان عرب زبان از نقاط ضعف این جایزه بین المللی است. بررسی برندگان این جایزه روشن می‌کند که گویا آفتاب دست اندرکاران جایزه ملک فیصل، تنها از غرب طلوع می‌کند با اینکه قصد دارند شرق را تفوق بخشند. تأملی کوتاه در فراوانی و رنگ پرچم کشورهای برندگان امسال، جهت‌گیری این جایزه را به خوبی روشن می‌کند.
سوم: امسال «کمیته علمی» جایزه خدمتگزار برتر جهان اسلام را به صورت مشترک به «انجمن مسلمانان ژاپن» و «دکتر محمد سماک» از لبنان اهدا کرد. این جایزه به پاس تلاش وافر این جمعیت به توجه و رسیدگی به امور مسلمانان این کشور و حمایت و دفاع قاطع از منافع آنها اهدا شد. از مهمترین دلایل این انتخاب، توجه ویژه این انجمن به فرستادن بسیاری از دانشجویان و طلاب برای تحصیل به کشورهای اسلامی اعلام شد.
کمیته علمی جایزه امسال تصمیم گرفت این جایزه در بخش «خدمت به اسلام» را به دکتر «محمد السماک لبنانی الاصل و شهروند فعلی سعودی» بخاطر تشریک مساعی، استفاده از روش های خلاقانه و نو در ترویج گفت و گوی بین اسلام و مسیحیت به وی اهدا کند. روش شناسی استاندارد وی در پژوهش های تطبیقی اسلام و مسیحیت، مهمترین علت متمایز بودن او اعلام شد. وی از متنفذین روزنامه المستقبل [مهمترین نشریه لبنان]، دبیرکل انجمن ملی گفتگوی اسلام و مسیحیت، عضو هیئت مدیره مرکز بین المللی گفت و گوی ادیان و فرهنگ عربستان (KAISID) است. سماک نویسنده کتاب های صهیونیسم مسیحی، پیش درآمدی بر گفت و گوی اسلام و مسیحیت، اسلام و برخورد تمدن ها و… است.
جایزه ۲۰۲۴ ملک فیصل در بخش «پژوهش های اسلامی» با موضوع «نظام های اسلامی و کاربردهای آن در جهان معاصر» به پروفسور «وائل حلاق» استاد دانشگاه کلمبیا واقع در منهتن نیویورک در رشته مطالعات اسلامی شاخه حقوق اعطا شد. ارجاع و سایتیشن بالای علمی او همگام با ارجاعات مستشرقین تأثیرگذار در پژوهش های بین المللی علت اهدا این جایزه اعلام شده است. این امر در بسیاری از آثار او که به زبان‌های مختلف ترجمه شده بود مشهود است.
جای خالی پژوهش های بین المللی و مقالات اسکوپوسی طلاب حوزه های علمیه و دانشجویان مطالعات اسلامی در این مباحث احساس و امیدواریم فارغ از منفی بافی ها و مخالفت های بی حاصل حضور و عدم حضور در نشریات بین المللی اسکوپوسی و ISI، معاونت پژوهشی حوزه های علمیه، دانشگاه های حوزوی و مراکز تخصصی حوزه در این صحنه حضور فعال و مجاهدت پژوهشی اثربخشی داشته باشند و صحنه رقابت پژوهشی بین المللی را خالی نگذارند.
اما در بخش ادبیات و زبان عرب هیچ جایزه ای اهدا نشد و این بخش به دلیل عدم استاندارد بودن پژوهش های دریافتی فاقد برنده اعلام شد.
این کمیته همچنین تصمیم گرفت جایزه پزشکی امسال با موضع «درمان ناتوانی های عضلانی، نخاعی و معلولیت» را به پروفسور آمریکایی «جری روی میندل» استاد دانشگاه اوهایو اعطا کند.
کما اینکه کمیته‌ی داوری بخش علوم جایزه جهانی ملک فیصل تصمیم گرفت؛ جایزه امسال با موضوع «زیست شناسی» را به پروفسور آمریکایی «هاوارد یوان هائو چانگ» استاد دانشگاه استنفورد بخاطر پژوهش های نوینش در ژنتیک تقدیم کند.»
انتهای پیام
