قصه تلخ مهاجرت در مناطق روستایی و عشایر قزوین

با توجه به مسائل و دغدغه روستاییان به نظر می‌رسد حفظ و احیای روستاها نیاز به نگاه کارشناسی دارد تا بتوانیم بافت‌های زیبای روستایی را حفظ کنیم اما مهم‌ترین مسئله بحث اقتصاد است که سبب کاهش انگیزه برای ادامه زندگی روستایی شده است.

به گزارش سایت صبح قزوین، «روستائیان و عشایر در تولید و سازندگی کشور نقش بسیار با اهمیت و تعیین کننده‌ای دارند و با تامین چرخه غذا، امنیت غذایی، سلامت تولید مواد غذایی، صنایع … نقش قابل‌توجهی خواهند داشت.

عشایر علاوه بر خودکفایی در تأمین لبنیات، پروتئین، پشم و چرم، نقش انکارناپذیری در توسعه اقتصادی کشور در زمینه‌های مختلف از جمله عرضه مواد غذایی، تولیدات صنایع دستی و مواد خام صنعتی دارند.

از طرفی بخش کشاورزی نیز باید مانند صنعت و معدن مورد توجه دولت‌مردان قرار گیرد چراکه این بخش علاوه‌بر تأمین غذای مورد نیاز مردم، در رفع مشکل بیکاری نیز بسیار تأثیرگذار است.

شناسایی ۲۶۰۰ خانوار عشایری در استان

در ادامه به منظور تشریح وضعیت عشایر استان گفتگو با رئیس اداره امور عشایر قزوین پرداختیم؛

سعید ابیت گنجه در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه تحلیلی صبح قزوین؛ در رابطه با جمعیت عشایر استان قزوین اظهار کرد: بر اساس آخرین آمار تهیه شده ثبتی _ مبنایی توسط اداره امور عشایر استان، 2 هزار و 600 خانوار شناسایی شده که توسط سازمان امور عشایر ایران در حال راستی آزمایی است.

او افزود: جمعیت عشایری استان قزوین به دلیل موقعیت قرارگیری در استان از اقوام و ایلات مختلفی هستند که می‌توان به ایل شاهسوند، شاهسوند بغدادی، چمشگزک و طایفه‌های غیاثوند، دریشوند، کلهر و… اشاره کرد که بخشی از آن‌ها یکجا‌نشین و بخشی دیگر زندگی عشایری و کوچ‌نشینی دارند.

رئیس اداره امور عشایر استان قزوین عنوان کرد: در استان قزوین ۳۳۰ نقطه قشلاقی و ییلاقی شناسایی شده که عمده عشایر در این مناطق فعالیت دارند گرچه برخی از این مناطق علاوه بر عشایر کوچ‌رو؛ دارای ساکنین یکجانشین نیز هستند.

ابیت بیان کرد: عمده مناطق عشایری در شهرستان قزوین در مناطق کوهین، الموت شرقی و غربی و طارم هستند اما علاوه‌بر این مناطق، عشایر در شهرستان بوئین‌زهرا و آبیک و با نسبت‌های کم‌تر در شهرستان البرز، تاکستان و آوج نیز مشغول فعالیت می‌باشند.

او در رابطه با مناطق سیاه چادرنشین اذعان کرد: با توجه به افزایش قیمت ساخت سیاه‌چادرها و کمبود ساخت آن نسبت به گذشته؛ در بیشتر مناطق کشور استفاده از چادرهای معروف به هلال احمری رایج است گرچه در منطقه شامدشت طارم سفلی استفاده از سیاه‌چادر به صورت جزئی متداول است.

رئیس اداره امور عشایر استان قزوین ادامه داد: عشایر استان علاوه بر استفاده از چادر در برخی از مناطق از سرپناه‌های سنگی «بدون استفاده از هیچ مصالحی صرفا با روی هم گذاشتن سنگ» به نام «کلام» سکونت دارند.

بیش از ۵ هزار تن انواع محصولات لبنی و گوشت توسط عشایر استان تولید می‌شود

ابیت با اشاره به اینکه بیش از ۵ هزار تن انواع محصولات لبنی و گوشت توسط عشایر استان، تولید می‌شود، ابراز کرد: عشایر استان با تعداد هزار و 700 راس دام سنگین، ۳۵۰ هزار راس دام سبک و ۳۰۰ نفر شتر در مناطق عشایرنشین فعالیت دارند که عمده فعالیت آن‌ها در گله‌داری و تولید گوشت قرمز است اما بخشی از تولیدات آن‌ها در زمینه شیر، پنیر، کشک و دوغ می‌باشد.

او تصریح کرد: یکی از معضلات جامعه عشایری تک بعدی بودن درآمد آن‌ها، صرفا بر اساس تولیدات دامی است که با توجه به بروز خشکسالی‌های متمادی در استان و افزایش قيمت نهاده‌ها در سال‌های اخیر؛ عشایر دچار معیشتی فراوانی شدند تا جایی که مجبور به حذف بخشی از دام‌های خود شدند.

خسارت به دامداری عشایر در اثر خشکسالی

رئیس اداره امور عشایر استان قزوین بیان کرد: اداره امور عشایر استان به منظور تنوع‌بخشی به اقتصاد عشایر، توسعه گردشگری عشایری را در دستور کار خود قرار داده و به همین منظور نقاط هدف گردشگری را شناسایی کرده است.

ابیت اذعان کرد: احیای سنت‌ها و آئین‌های از یاد رفته عشایری و ثبت آن‌ها در مناطق مذکور موجب اعزام تورهای گردشگری به این سمت و افزایش درآمد عشایر و آشنایی عموم مردم با فرهنگ عشایری خواهد شد.

او با بیان اینکه پیگیری کلیه امورات مربوط به جامعه عشایری از وظایف اداره امور عشایر است، عنوان کرد: انجام پروژه‌های عمرانی شامل بهسازی چشمه‌ها، انتقال آب، ساخت مخازن ذخیره آب و ساخت آبشخور دام به منظور تامین آب پایدار، بهسازی، مرمت و تسطیح ایل راه‌ها و توزیع پنل‌های خورشیدی قابل حمل به منظور تامین حداقلی روشنایی، توزیع آبشخورهای فلزی و تانکرهای پلاستیکی ثابت و سیار بخشی از خدمات ارائه شده به عشایر می‌باشد.

رئیس اداره امور عشایر استان قزوین اضافه کرد: برگزاری اردوهای جهادی پزشکی و دامپزشکی، پیگیری امورات مرتبط با عشایر از دستگاه‌های اجرایی استان از طریق برگزاری شوراهای عشایری شهرستانی و استانی از خدمات دیگر به عشایر است.

ابیت تصریح کرد: امروز بسیاری از روستاها خالی از سکنه شده و متاسفانه به علت سختی‌های زندگی عشایری فاصله زیاد امکانات زندگی شهری با روستایی در سال‌های گذشته؛ تمایل نسل جدید به ادامه کار پیشنیان به شدت کاهش یافته است و پیر شدن جامعه عشایری از معضلات جدی جامعه عشایری استان می‌باشد که ادامه حیات جامعه عشایری را با تهدید جدی مواجه کرده است.

او افزود: به منظور تداوم این روش زندگی و ادامه چرخه تولید باید علاوه بر کار فرهنگی برای نسل کنونی و بازیابی هویت و سنت‌های زندگی عشایری؛ نسبت به انجام خدمات حمایتی جدی از سوی دولت اقدام شود.

رئیس اداره امور عشایر استان قزوین اظهار کرد: یکی از مسائل جامعه عشایری عدم مهارت عرضه محصولات به صورت مستقیم به مصرف‌کنندگان است به طوری که اکثر تولیدات آن‌ها از طریق واسطه‌ها به فروش می‌رسد.

ابیت عنوان کرد: اداره امور عشایر استان به منظور کسب مهارت عشایر جهت فروش محصولات و نیز آشنایی عموم مردم با سنت‌ها و محصولات عشایری مبادرت به برگزاری نمایشگاه‌های عرضه محصولات عشایری در مجموعه‌های تاریخی استان و نمایشگاه دائمی استان می‌کند که با استقبال بسیار خوبی از سوی بازدیدکنندگان مواجه شده است.

او اذعان کرد: با توجه به وضعیت کشور و لزوم خودکفایی در تولیدات محصولات کشاورزی و پروتئینی به منظور ایجاد امنیت غذایی؛ نقش روستائيان و عشایر به عنوان خط مقدم تولیدات برجسته می‌شود که متاسفانه در سال‌های اخیر مناطق روستایی و عشایری به عنوان اماکن خوش و آب هوا شاهد رشد ساخت و ساز از سوی شهرنشین‌ها شده است که این امر نیز در کنار مهاجرت نسل جوان، خشکسالی‌های متمادی، عدم توجیه اقتصادی می‌تواند از عوامل محدود کننده تولید در این مناطق باشد.

رئیس اداره امور عشایر استان قزوین بیان کرد: متاسفانه فاصله امکانات ایجاد شده در مناطق عشایری با جامعه شهری حتی روستایی بسیار زیاد است به طوریکه عشایر در مناطق زیست خود از حداقل امکانات مانند آب بهداشتی، راه دسترسی مناسب و برق و حتی سرویس بهداشتی مناسب برخوردار هستند که این امر موجب عدم تمایل خانواده عشایر به زندگی در این مناطق می‌شود.

ابیت در پایان گفت: اداره امور عشایر به منظور کاهش محرومیت و تثبیت تولیدات در سنوات اخیر مبادرت به اجرای طرح‌های متنوعی نموده است که اجرای طرح‌های مذکور باعث تسهیل در زندگی و نیز دلگرمی عشایر شده است.

به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»؛ بسیاری از عشایر یکجانشینی را برگزیدند و در طول فصول مختلف در امورات کشاورزی و زراعت فعالیت می‌کنند.

۷۱ روستا در استان قزوین جمعیت بالای هزار نفر دارد

در ادامه به گفتگو با مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری قزوین پرداختیم تا از وضعیت روستاهای استان مطلع شویم؛

لیلا غریب در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی صبح قزوین؛ اظهار کرد: در استان قزوین حدود ۸۴۰ روستای دارای جمعیت داریم که ۶۷۹ روستا بالای ۲۰ خانوار هستند.

۱۶ روستای استان قزوین تبدیل به دستگاه اجرایی شدند

او با اشاره به ۷۱ روستای بالای هزار نفر در قزوین افزود: طی سال جاری ۱۶ روستا تبدیل به دستگاه‌ اجرایی شدند و بر اساس مصوبه قانون مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۱، بنا است که روستاهای دارای ظرفیت و جمعیت، مد نظر تبدیل به دستگاه‌های اجرایی شوند تا بتوانند از اعتبارات تملک دارایی‌ها استفاده کنند.

مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری قزوین ادامه داد: سال گذشته ۲۵ روستا در اولین مرحله با شاخص‌های جمعیت و درجه دهیاری انتخاب شدند که از این بین ۱۶ روستا از طرف سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها مورد موافقت قرار گرفت و به استان اعلام شد که می‌توان به روستاهای نصرت آباد اشاره کرد که با این روال علاوه‌بر داشتن دهیاری و برخورداری از ارزش افزوده آن می‌توانند از عوارضات و سایر منابع دولتی، از اعتبارات تملک و دارایی‌ها نیر برای عمران و آبادانی روستاها و سایر مصارف استفاده کنند.

غریب اذعان کرد: این روستاها بر اساس میزان جمعیت و ظرفیت‌هایی که دارند، انتخاب می‌شوند و اگر این طرح به درستی اجرا شود قطعا به ترتیب در روستاهای دیگر به ترتیب جمعیت انجام و به دستگاه‌های اجرایی تبدیل خواهند شد.

او با اشاره به روستاهای خالی از سکنه در استان قزوین اذعان کرد: بسیاری از این روستاها در دهه ۶۰ به خاطر کمبود امکانات آموزشی و خرابی راه‌ها و کم آبی مهاجرت کرده و خالی از سکنه شده‌اند.

مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری قزوین اظهار کرد: خوشبختانه امروز اهالی روستاهای دارای قابلیت سکونت به تدریج مهاجرت معکوس کرده و زمین‌ها و روستاهای خود را آباد و مولد می‌کنند و با توجه به برخورداری روستاها از منابع آب، برق و گاز و اینترنت، اکنون روستاها آبادتر شده است.

غریب تصریح کرد: امروز بسیاری از راه‌های روستایی تکمیل شده گرچه هنوز برخی روستاهای با جمعیت کم راه مناسبی ندارند و برخی از راه‌ها نیاز به بازسازی دارد، اما هزینه احداث راه بسیار بالاست و هر سال به ترتیب اولویت مقداری از راه‌های روستایی زیرسازی و آسفالت می‌شود.

او ابراز کرد: با توجه به جلسه‌ای که با مسئولان بخش طارم داشتیم، مشخص شد که در ۷۰ مدرسه مستقر در طارم سفلی تنها هزار و 500 دانش‌آموز مشغول به تحصیل هستند در حالی که در گذشته فقط در چند روستا این میزان دانش‌آموز وجود داشت و این نشان می‌دهد که جمعیت روستاها و بالطبع جمعیت دانش‌آموزان کاهش یافته که در همین راستا کلاس‌های چند پایه در بسیاری از روستاها دایر است.

مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری قزوین ادامه داد: با توجه به کاهش جمعیت دانش‌آموزان در مدارس و تشکیل کلاس‌های چند پایه، والدین به منظور افزایش کیفیت آموزشی فرزندان خود به سمت شهرها مهاجرت می‌کنند.

آموزش، عاملی برای مهاجرت روستائیان

غریب افزود: آموزش فرزندان مسئله مهمی برای والدین است، به همین دلیل خیلی از جمعیت روستایی به سمت شهرها مهاجرت می‌کنند و در مقابل خانواده‌هایی که منبع درآمدشان از روستا است و یا بسیاری از بازنشستگان به دلیل هوای آلوده شهرها به روستا باز می‌گردند و به کارهای کشاورزی و دامداری می‌پردازند.

او اذعان کرد: بسیاری از روستاها از جمعیت بالایی برخوردار هستند اما تعداد دانش‌آموزان آن‌ها بسیار پایین است به طوری که هفته گذشته در روستایی حضور یافتیم که با وجود ۴۲۰ نفر جمعیت، تنها ۶ دانش آموز داشت و اغلب ساکنین مُسن بودند.

مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری قزوین بیان کرد: یازده نهاد حمایتی از جمله کمیته امداد، بهزیستی، بنیاد برکت، بنیاد علوی، بنیاد شهید و بسیج سازندگی در روستاها و شهرهای زیر ده هزار نفر تسهیلات اشتغال زایی خود اشتغالی واگذار می‌کنند که این تسهیلات سال گذشته به عنوان تبصره ۱۸ و امسال به عنوان تبصره ۲ به صورت تسهیلات اشتغالزا و قرض‌الحسنه به واجدین شرایط ارائه می‌شود.

غریب اذعان کرد: کارگزاران تسهیلات، پس از دریافت تقاضا در سامانه تک بازدید لازم را به عمل آورده و اشتغال را رصد می‌کنند و در صورت تایید، تسهیلات را در اختیار افراد قرار می دهند به طوریکه حدود ۱۵۰ میلیون تومان به هر فرد متقاضی روستایی یا ساکن در شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر ارائه می‌شود که اغلب در امورات درآمدزا نظیر نیروگاه خورشیدی، کارگاه خیاطی، دامداری و زنبورداری هزینه می‌شود.

او اذعان کرد: توجه ویژه به بخش گردشگری در دفتر روستایی در دستور کار قرار دارد و در این راستا جشنواره‌هایی نیز توسط دهیاران، شوراها و اهالی روستاها و با محوریت دفتر روستایی و همکاری بخشداری‌ها و فرمانداری‌ها برگزار می‌شود که روستاییان می‌توانند علاوه بر معرفی ظرفیت‌های گردشگری روستاها، تولیدات دامی، باغی و کشاورزی و صنایع دستی خود را نیز ارائه دهند و مستقیما به فروش برسانند.

مدیر کل دفتر روستایی و شوراهای استانداری قزوین ادامه داد: برگزیدگان جشنواره روستایی برای معرفی به جشنواره ملی انتخاب می‌شوند همچنین طرحی به نام «دهیار سرا» تدوین و به سازمان شهرداری‌ها ارسال شده تا برای روستاهایی که ظرفیت‌های گردشگری بیشتری دارند، منابعی در نظر گرفته شود.

ساخت دهیارسرا با نماهای بوم‌گردی در روستاهای استان قزوین

غریب افزود: در حال حاضر چندین روستا در حال ساخت دهیار سرا با نماهای بوم‌گردی هستند که با این امر علاوه بر ارتقای جایگاه دهیاران و افزایش درآمد دهیاری‌ها، می‌تواند گامی در جهت اقامت دهیاران سراسر کشور در بوم‌گردی و بازدید آن روستاها باشد تا با هزینه کمتر و تخفیف بتوانند از آن بوم‌گردی ها استفاده کنند.

او ابراز کرد: درآمد بوم‌گردی‌های روستایی صرف آبادی و عمران خود روستا و دهیاری و افزایش ظرفیت گردشگری خواهد شد که طی بازدید صورت گرفته در حال حاضر هفت روستا در استان در حال خاک‌برداری و عملیات ساخت‌ و‌ ساز دهیار سرا هستند که این حرکت می‌تواند الگویی برای مردم در جهت افزایش ظرفیت بوم گردی و گردشگری در روستا شود.

مدیر کل دفتر روستایی و شوراهای استانداری قزوین در مورد شناسایی روستاهای هدف گردشگری روستایی اظهار کرد: تمام روستاهای استان ظرفیت‌ گردشگری را دارند که می‌توان به گردشگری تاریخی، ادبی، کشاورزی و محصولات دامی، باغی و حتی محصولات دیم در برخی از روستاهای کوهستانی و منابع جنگلی اشاره کرد که علاوه بر تامین اقتصاد روستاییان می‌تواند برای گردشگران جاذبه داشته باشد.

غریب عنوان کرد: علاوه بر ظرفیت‌های گردشگری کشاورزی و کوهستانی، بخش‌های دشتی و کفی از اماکن تاریخی و دیدنی و ظرفیتهای گردشگری ادبی برخوردار هستند که بسیار ارزشمند و طرفداران خاص خود را دارد.

او تصریح کرد: با توجه به تقارن عید نوروز و ماه مبارک رمضان در اوایل سال جاری، برنامه افطار‌گردی برای بازدید از جاذبه‌های گردشگری روستاها را تدارک دیدیم که حضور برای عموم آزاد بود و گردشگران روزه دار از ظهر تا افطار بازدید روستایی داشتند و برنامه با مراسم افطار در یک روستا با استفاده از خوراکی‌های محلی همان روستا صورت می‌گرفت و جلوه خاصی داشت و مورد استقبال بی نظیری از طرف گردشگران و همچنین میزبانان قرار گرفت.

سه برنامه افطارگردی با حضور مدیران دستگاههای اجرایی، بخشداران و فرمانداران، دهیاران و شوراها، در روستاها و شهرهای استان با محوریت دفتر روستایی برگزار شود که باید گسترش پیدا کند و لازم است میراث فرهنگی و شرکت های تورگردی پای کار بیایند.

مدیر کل دفتر روستایی و شوراهای استانداری قزوین افزود: به طور خاص تعدادی از روستاها با عنوان روستای دارای ظرفیت گردشگری از طرف میراث فرهنگی و گردشگری هدف‌گذاری و فضاسازی محیطی و سنگفرش شده‌اند اما ظرفیت‌های روستاهای استان نشان می‌دهد که تمام روستاها ظرفیت انواع گردشگری دارند و دستگاه‌های دیگر نیز باید به این موضوع توجه کنند.

او در پایان گفت: از آنجایی که ماشین‌آلات دهیاری‌ها در اختیار پیمانکاران برای جمع آوری پسماند و اجرای پروژه های عمرانی و یا استخراج معادن قرار دارد، به منظور نظارت و کنترل این ماشین‌آلات، روی آنها دستگاه ردیاب نصب شده که تاکنون ردیابی ۱۵۲ دستگاه از ماشین آلات اخیرا مورد بهره‌برداری قرار گرفته و تعدادی از دستگاه‌های ردیاب در حال نصب است.

تغییر توقعات در نسل جوان عامل مهاجرت به روستاها

یکی از دغدغه‌مندان حوزه روستایی نیز در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری «صبح قزوین » در رابطه با عمده مسائل روستاییان اظهار کرد: متاسفانه سبک زندگی نسبت به گذشته بسیار متفاوت شده و رویکرد زندگی سنتی در روستاها به سمت رویکرد نوین حرکت کرده است.

او با اشاره به تغییر توقعات در نسل جوان، افزود: امروز فاصله زیاد امکانات شهروندی با روستاها و سطح درآمدها موجب شده که نسل جوان تمایل چندانی برای ادامه زندگی در روستاها را نداشته باشند.

این شهروند تصریح کرد: کمبود امکانات آموزشی و ورزشی، نبود پارک جهت تفریحات کودکان، عدم دسترسی‌های طولانی به شهرها از عمده‌ترین مسائلی است که جوانان را به سمت شهرها می‌کشاند.

او ادامه داد: متأسفانه امروز بسیاری از روستاها خالی از سکنه شده و در تعدادی دیگر تنها سالمندان، جمعیت روستا را حفظ کرده‌اند که همین مسئله نیز نیاز به بررسی کارشناسانه دارد.

این فعال روستایی ابراز کرد: خوشبختانه اکنون بسیاری از روستاها نسبت به گذشته وضعیت بهتری در زمینه انشعابات و راه‌های روستایی پیدا کرده‌اند که این پاسخگوی دغدغه جوانان روستایی نیست.

او اذعان کرد: امروز بسیاری از والدین به منظور ادامه تحصیل فرزندان خود به شهرها مهاجرت می‌کنند چراکه در بسیاری از روستاها مدارس پایه‌های بالاتر وجود ندارد و دانش‌آموزان باید برای ادامه تحصیل به شهر و یا روستاهای همجوار بروند.

این شهروند تصریح کرد: با توجه به مسائل و دغدغه روستاییان به نظر می‌رسد حفظ و احیای روستاها نیاز به نگاه کارشناسی دارد تا بتوانیم بافت‌های زیبای روستایی را حفظ کنیم.

او در پایان گفت: تنها راهکار حفظ روستاها ارائه تسهیلات اشتغالزایی برای بازنشستگان شهری که توانایی فعالیت را دارند است، تا با مهاجرت معکوس بتوانیم پویایی و شادابی روستاها را به حالت قبل بازگردانیم.»

انتهای پیام