لزوم توجه بیشتر دولت اعتدال به شناخت اجتماعی جامعه ایرانی

به گزارش انصاف نیوز به نقل از آینده، سیامک شهابی در یادداشتی نوشت: یک از نکات مورد اشاره آقای دکتر روحانی در  کنفرانس مطبوعاتی نیویورک لزوم اطلاع رسانی دقیق در زمینه مسائل اقتصادی به منظور میسر شدن امکان برنامه ریزی بهتر بود. موضوعی که تحت الشعاع موضوعات مهم تر مطرح شده در این کنفرانس قرار گرفت و کمتر به آن پرداخته شد. با وجود اهمیت مسائل اقتصادی، امروزه عموم صاحب نظران توسعه بر این نکته تاکید دارند که پیشرفت اقتصادی علاوه بر سرمایه های اقتصادی و فیزیکی مستلزم وجود سرمایه های اجتماعی و فرهنگی است. برخلاف دیدگاه های سنتی که معتقد بودند سرمایه های اقتصادی و فیزیکی نقش اصلی را در فراگرد توسعه ایفا می کنند، در دنیای کنونی اعتقاد بر این است که سرمایه اجتماعی از نقش مهمتری در توسعه برخوردار بوده و بدون آن سرمایه های اقتصادی و فیزیکی قادر به تحقق کارکرد خود نمی باشند. مهمترین اجزای ذکر شده برای سرمایه اجتماعی جامعه عبارت از انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می باشند. از جمله مثال هایی که در مورد تاثیری که هر کدام از این متغیرها بر روند توسعه کشور می توانند داشته باشند به یک مورد بسنده می کنم که کارشناسان اقتصادی مهمترین دلیل تحولات حاصله در بازار ارز و سکه و بورس در هفته های اخیر را افزایش اعتماد مردم به دولت می دانند. اعتمادی که باعث می شود دولت بتواند در فضای ایجاد شده سیاست های اقتصادی خود را با موفقیت اجرایی نماید.(در مورد رابطه و چگونگی تاثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه اقتصادی کتاب ها و مقاله های متعددی موجود است که علاقمندان می توانند به آنها مراجعه نمایند.)

با وجود تاثیر مهم گرایش ها و رفتارهای فرهنگی، اجتماعی حاکم بر جامعه در روند توسعه ولی متاسفانه در کشور ما اهمیت لازم به آنها داده نمی شود. لازم به توضیح است برنامه ریزی توسعه نیازمند وجود آمار و داده هایی است که محققین با تحلیل آنها بتوانند شناختی واقعی از شرایط موجود ارائه دهند. در حالی که سازمان های متعددی در کشور چون بانک مرکزی، مرکز آمار ایران در زمینه جمع آوری و ارائه آمار و اطلاعات مورد نیاز اقتصادی مشغول به کار هستند، ولی هیچ سازمان یا ارگانی در رابطه با ارائه داده های مورد نیاز درباره وضعیت فرهنگی و اجتماعی کشور مسئولیت رسمی نداشته و اطلاعات معتبری نیز وجود ندارد. وجود آمار اقتصادی در دوره های مختلف زمانی باعث شده اقتصاددانان از این توانایی برخوردار شوند تا تحلیل آنها به پیش بینی روند تحولات اقصادی کشور در آینده بپردازند. این در حالی است که جامعه شناسان از چنین داده هایی بی بهره بوده و تحلیل های آنها بیشتر مبتنی بر حدس و گمان می باشد.

البته این به این معنا نیست که در حال حاضر هیچ پژوهشی در کشور صورت نمی گیرد. در دانشگاه ها و سازمان های مختلف دولتی متناسب با نیازهایشان تحقیقات محدودی صورت می گیرد، ولی این تحقیقات از مشکلات متعددی رنج می برند. از جمله این که جامعه آماری بیشتر این پژوهش ها به علل مختلفی محدود بوده و لذا نتایج شان از قابلیت تعمیم بسیار کمی برخوردار می باشند.

متنوع بودن تعریف های ارائه شده از مفاهیم و روش سنجش آنها، مقایسه نتایج بدست آمده را با مشکل مواجه می سازد. همچنین بخش عمده ای از این تحقیقات توسط دانشجویان در قالب پایان نامه های دانشجویی است که نتایج آنها از اعتبار زیادی برخوردار نمی باشند. به دلایل ذکر شده این دسته از تحقیقات در ارائه دورنمایی از وضعیت اجتماعی جامعه ناتوان هستند. لازم به توضیح است در گذشته برای شناخت گرایش ها و رفتارهای فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی تحقیقاتی در سطح ملی گرفته است. از جمله آنها به پژوهش مرحوم دکتر علی اسدی و همکارانش در سال 1353 با عنوان «گرایش های فرهنگی و نگرش های اجتماعی در ایران» در مرکز سنجش افکار و تحقیقات سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران می توان اشاره نمود که اولین تحقیق انجام شده در سطح ملی در کشور می باشد. و یا در سال 1374 پژوهشی با همت دکتر منوچهر محسنی انجام شد که نتایج آن در سال 1379 به صورت کتابی با عنوان «بررسی آگاهی ها، نگرش ها و رفتارهای اجتماعی ـ فرهنگی در ایران» منتشر شد. ولی در سال 1378 در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی برای اولین بار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به موجب بخشی از ماده 160 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به شکل قانونمند مکلف به سنجش ملی ارزش ها و نگرش ها در سطح کشور در فاصله های منظم (دو ساله) گردید تا براساس یافته های آنها امکان اندازه گیری و تبیین تحولات فرهنگی و اجتماعی و در نتیجه برنامه ریزی و سیاستگذاری علمی فراهم گردد.

بر این اساس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی سال های 1379 و 1382 اقدام به انجام دو پژوهش ملی نمود که داده های حاصل از آنها در قالب گزارش هایی با عنوان «ارزش ها و نگرش های ایرانیان، یافته های پیمایش در 28 استان کشور (موج اول و موج دوم)» منتشر شد. این یافته ها مورد توجه جامعه شناسان قرار گرفت، به طوری که انتشار ده ها گزارش تحلیلی را به دنبال داشت. ولی متاسفانه با شروع کار دولت آقای دکتر احمدی نژاد علی رغم پیش بینی شدن در قانون برنامه توسعه کشور، انجام آنها متوقف گردید. حال پیشنهاد می شود با توجه به اهمیت موضوع، به گونه ای قانون مند و سازمان یافته تر، جمع آوری و انتشار داده هایی در سطح ملی در زمینه وضعیت فرهنگی، اجتماعی جامعه مورد توجه قرار گیرد. داده هایی که تبیین آنها توسط اندیشمندان کشور باعث باز شدن افق های جدیدی پیش چشم برنامه ریزان و کارگزاران کشور خواهد شد.

انتهای پیام