گزارش | میزگرد دانشجویی انصاف: در حال و هوای دانشگاه
انصاف نیوز: یکی از وعده‌های مهم مسعود پزشکیان بازتر کردن فضای دانشگاه‌ها بود، اما در چند ماهی که دولت جدید بر سر کار بوده، فضای دانشگاه‌ها چه تغییری کرده است؟ برای پاسخ به این سوال در یک بعد از ظهر پاییزی انصاف نیوز میزبان جمعی از دانشجوهای دانشگاه‌های تهران بود تا در آستانه ۱۶ آذر، در مورد فضای دانشگاه‌ها در دولت جدید صحبت بکنند.
«در دوره ریاست قبلی وضعیت بدنه دانشجویی همراه با ترس بود»
علی حرزاده که دانشجوی دانشگاه هنر است نسبت به تغییرات از بقیه خوش‌بین‌تر است:
«در دوره قبلی وضعیت بدنه دانشجویی همراه با ترس بود، حتی من استادی را ندیدم که بگوید من توانستم از رییس قبلی وقت ملاقات بگیرم. در دوره قبلی حتی یک نفر هم برای شورای صنفی داوطلب نشد اما الان بچه‌ها برای شورای صنفی داوطلب می‌شوند و انتخابات‌مان برگزار خواهد شد، همین نشان می‌دهد تغییراتی رخ داده.»
او انتخاب رییس جدید دانشگاه، سید بهشید حسینی، را بالغانه می‌داند و می‌گوید رییس جدید و معاونین او که با رای هیات علمی دانشگاه انتخاب شدند، پیگیر بازگشت اساتید و دانشجویان تعلیقی به دانشگاه هستند: «ما الان رییس دانشگاهی را داریم که می‌توانیم در حیاط دانشگاه او را ببینیم و راجع به مشکلات با دانشجوها صحبت می‌کند. ریاست دانشگاه پیگیر بازگشت اساتید است. خیلی از اساتید به دانشگاه برگشتند، مثل دکتر مازیار یا خانم دکتر شکیب یا آقای دکتر گلناری یا خیلی از دانشجوهای تعلیقی که مشکل انضباطی داشتند.»
تغییر خاصی رخ نداده است
طاها کرمی که در حال حاضر دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران است، کارشناسی خود را در دانشگاه علوم و تحقیقات گذرانده است. او با اشاره به دختر علوم و تحقیقات، جو آنجا را رادیکالتر می‌داند و از سخت گیری‌های بیشتر حراست می‌گوید: «من هنوز به دلایل زیادی به علوم و تحقیقات و یکسری دانشگاه آزاد دیگر رفت و آمد دارم، حداقل دانشگاه آزاد نسبت به قبل انگار تغییری نکرده و حتی انگار رادیکالتر شده، نمونه‌اش خانمی که در دانشگاه علوم و تحقیقات فشاری بهشان وارد شد. حراست دانشگاه آزاد به‌خاطر تغییراتی که در رده‌های بالایش صورت گرفته، نسبت به قبل بدتر شده. تعداد دوربین‌هایی که در دانشگاه هست و سخت گیری‌های بی‌موردی که به دانشجوها دارند، نشان می‌دهد که سخت گیری بیشتر شده.»
محمد شاهدی که دانشجوی دانشگاه خوارزمی است، هم به تغییرات خوشبین نیست. بنظر او در دولت قبلی دخالت‌ها بیشتر بود اما الان دخالت‌ها کمتر شده است. او بصورت کلی جو را بهتر می‌بیند اما نه به‌خاطر اینکه اقدام مثبتی صورت گرفته، بلکه به‌خاطر اینکه اقدامات منفی دولت کمتر شده است.
لیدری جریان‌های اعتراضی از دست انجمن اسلامی خارج شده است
عباس تاجیک که جزو ادوار انجمن اسلامی دانشگاه تهران است عقیده دارد که برخلاف دهه هفتاد و هشتاد، لیدری جریان‌های اعتراضی دیگر با انجمن اسلامی نیست و هسته‌های اعتراضی به صورت جدا از هم عمل می‌کنند: «فضای ۴۰۱ خیلی فضای شفافی نبود، مه‌آلود بود. بچه‌های انجمن بیشتر نگاه می‌کردند، آنها هم ارگان رسمی‌اند، مقتضیات خاص خودشان را دارند. کلا دانشگاه برای انجمن‌ها تقسیم می‌شود به قبل از کرونا و بعد از کرونا. دحین کرونا ما خیلی از تشکل‌هایی را که داشتیم، نتوانستند عضو گیری کنند و دانشگاه را کامل از دست دادند.»
سرخوردگی موجود با تغییر رییس دانشگاه از بین نمی‌رود
او معتقد است که هرچند که با تغییر تیم مدیریتی، سخت‌گیری بر تشکل‌ها کمتر شده است، اما دست آنها خیلی باز نیست. از طرف دیگر میزان سرخوردگی در بین دانشجوها را به‌قدری زیاد می‌داند که تغییر رییس دانشگاه هم نمی‌تواند این فضا را بشکند: «سرخوردگی‌ای که بعد از آبان ۹۸ و ۴۰۱ کف دانشگاه می‌بینید خیلی زیاد است، این ثمره ۸-۹ سال است. من بعید می‌دانم در چند سال بشود این فضا را شکست، هر چند انتصاب‌های خوبی کردند مثلا در دانشکده حقوق [دانشگاه تهران] الان دکتر شیری رییس شدند، البته قبلش هم که دکتر متقی رییس بودند خیلی کمک کردند.»
شورای صنفی‌ای که تشکیل شده اما شورای مرکزی‌اش هنوز تشکیل نشده‌است
محسن غیاثی عضو انجمن اسلامی آرمان دانشجویان دانشگاه علم و صنعت است. او می‌گوید که برخلاف دانشگاه‌های دیگر، حتی رییس دانشگاه هم عوض نشده است.
از نظر او تنها تغییر مهم، تشکیل شورای صنفی دانشگاه علم وصنعت است که از سال ۱۳۹۸ منحل شده‌بود، اگرچه که هنوز شورای مرکزی آن تشکیل نشده و دفتر هم ندارند.
او به رویه هایی اشاره می‌کند که همچنان ادامه دارد:«یکسری رفتارها است که هنوز ادامه دارد مثلا هیچ احضاریه یا حکمی را کتبی ابلاغ نمی‌کنند به دانشجو. این یک روند عادی شده است. وقتی ابلاغ‌ها کتبی نباشد اولا آمارشان درنمی‌آید چند نفر کمیته‌ای شدند، ثانیا اگر کسی اعلام بکند می‌توانند بگویند چنین چیزی نیست و شما نشر اکاذیب کردی.»
یک اراده‌ای هست که دانشگاه‌ها را قلع و قمع بکنند
به‌نظر طاها دولت می‌تواند تغییرات زیادی ایجاد بکند اما اراده‌ای برای این کار ندارد. از نظر او مرکزیت سیاسی دانشگاه‌ها به‌خاطر تمرکز زیاد روی دانشگاه تهران، به دانشگاه شریف و علامه طباطبایی منتقل شده است: «به‌نظرم یک دید و اراده بلندمدت وجود دارد که دانشگاه تهران و حتی شریف و امیرکبیر را قلمع و قمع کنند. این چیزی است که یک رییس جمهور خیلی نقش مثبتی در برابرش نمی‌تواند ایفا کند. بخصوص اینکه اصلا اراده‌ای وجود ندارد که این نقش مثبت را انجام دهند.»
«دولت بعد از ۷۸ از سیاسی شدن دانشگاه‌ها پشیمان شد»
محمد هم با حرف‌های طاها موافق است. به‌نظر او قبل از سال ۷۶ دولت به معنای عام، فکر می‌کرده که فضای سیاسی دانشگاه قرار است به آنها کمک کند، اما بعد از ۷۸ از فضای سیاسی دانشگاه پشیمان شده است. او در ادامه به عامل روانی تغییر دولت اشاره کرد: «دولت اصلاح طلب وقتی می‌آید روی کار، یک عامل روانی هم با او می‌آید که این دوره خیلی کمتر شد. مثلا اساتید و دانشجوها احساس می‌کنند که این دولت قرار است یک مقداری راحت‌تر بگیرد. این احساس در بلند مدت، مثلا وقتی سال دوم-سوم پزشکیان بیاید، کم کم از بین می‌رود و می‌بینند خیلی تاثیری ندارد.»
در میان صحبت بچه‌ها، یکسری از دانشجوهای دانشگاه هنر می‌آیند و اطراف بچه‌ها می‌نشینند.
«اولین باره که در برنامه یک وزیر علوم، برنامه‌های فرهنگی نهادینه شده»
علی در ابتدا به هم دانشگاهی‌هایش خوش‌آمد می‌گوید. او به برنامه‌های وزیر علوم اشاره می‌کند و آنرا اولین برنامه‌ای می‌داند که شامل برنامه های فرهنگی و هنری است.
او اولین قدم در راستای تحقق این برنامه را انتصاب سید بهشید حسینی بعنوان رییس دانشگاه می‌داند: «شاید در دانشگاه‌های دیگر تغییر زیادی رخ نداده اما در دانشگاه ما کارمندان، هیات علمی و دانشجوها بعنوان سه بال دانشگاه اینقدر دکتر حسینی را قبول دارند، که فکر می‌کنم تغییرات به سرعت اتفاق می‌افتد.»
او با اشاره به فعالیت دوباره تشکل‌های دانشگاه هنر گفت: «همین‌که شورای صنفی بعد از ۴۰۱ و فشارهایی که به اعضای شورای صنفی آن زمان وارد شد، باز هم دارد تشکیل می‌شود، اولین نشانه‌ای است که ما می‌توانیم به آن نگاه کنیم. کانون‌های ما دوباره فعال شدند، کانون نمایش ما در احیای جشنواره مونولوگ که از جشنواره‌های مهم ماست نقش موثری داشته. انجمن‌های علمی خیلی فعال شدند. مجمع انجمن‌های علمی ما یک جشن ورودی مفصل برای ورودی‌های جدید گرفته است.»
او همچنین ابراز امیدواری کرد که شورای عالی انقلاب فرهنگی حکم سرپرست دانشگاه را تایید کند.
«دانشگاه آزاد جور دانشگاه‌های مرکز تهران را می‌کشد»
به نظر طاها دانشگاه آزاد که تا چند سال پیش به سیاست کمتر اهمیت می‌داد، در این چند سال اخیر که دانشگاه‌های دیگر ساکت‌تر شده‌اند جور دانشگاه‌های مرکز تهران را می‌کشد، کمااینکه در ۴۰۱ هم نقش مهمی در اعتراضات داشت.
او علت سخت‌گیر‌تر شدن حراست دانشگاه آزاد را همین مسئله می‌داند. اما او در ضمن به این نکته اشاره می‌کند که فعالیت‌های دانشجویی در دانشگاه آزاد خودجوش و غیرمتمرکز است چراکه دانشگاه آزاد حتی انجمن صنفی هم ندارد.
«علم و صنعت خاص است»
محسن فضای علم و صنعت را خاص می‌داند. از این نظر که مثلا علم و صنعت هنوز کانون موسیقی ندارد: «همه دانشگاه‌ها کانون موسیقی دارند الا علم و صنعت. بچه‌ها خیلی دنبالش هستند و می‌خواهند مجوزش را بگیرند. اینجا قبلا کانون موسیقی داشته، به‌شکلی که مثلا سال ۸۱ آهنگ نیروانا پلی می‌کردند در علم و صنعت، خواننده زن داشتند.»
او به انجمن اسلامی علم و صنعت هم اشاره می‌کند: «علم و صنعت برخلاف دانشگاه‌های دیگر دو تا انجمن اسلامی دارد ولی تفاوت خاصی با بقیه‌ی جاها ندارد. فکر می‌کنم اینها مجوزشان را سال ۹۴ از وزارت علوم دولت روحانی گرفتند نه خود دانشگاه.»
سنگ‌اندازی علیه تشکل‌ها
او علت دوری دانشجوها از تشکل‌ها را ترس و ناامیدی‌ای که از بعد ۴۰۱ ایجاد شد می‌داند و از سنگ اندازی‌هایی که سر راهشان می‌شود، می‌گوید: «دانشجو وقتی می‌بیند ما می‌آییم یک کاری می‌کنیم و اتفاقی به آن صورت نمی‌افتد، انگیزه اش را از دست می‌دهد. علاوه بر آن کلا سنگ اندازی‌های زیادی می‌شود، ما در انجمن اسلامی آرمان همین چند هفته اخیر برای یکسری برنامه درخواست داده بودیم و رد شد، برای جشن شب یلدا درخواست داده بودیم و نشد، در مورد بهار عربی درخواست داده بودیم به‌خاطر اسمش نشد، برای بررسی مسئله‌ی مهاجرین افغان در ایران درخواست دادیم، گفتند کلمه افغان مشکل دارد!»
روح انجمن صنفی عوض شده
عباس معتقد است که از بعد از دی ماه ۹۶ ماهیت انجمن صنفی عوض شده. او می‌گوید: «انجمن صنفی خصوصا در دانشگاه‌های استان تهران همیشه اینگونه بوده است که بچه‌های چپ می‌رفتند، ولی بعد از دی ۹۶ سعی کردند این مسائه را برای خودشان حل کنند. بعد از آن تبدیل شد به یک انجمن رفاهی. یعنی شما کاری با تجاری‌سازی آموزش و کنکور و اینجور چیزا نداشته باش، بچسب به سلف و غذا و اینجور مسائل.»
فلسفه شکل گیری کانون‌ها تضعیف انجمن اسلامی بود
عباس در ادامه گفت اتفاقی که برای انجمن صنفی رخ داد برای انجمن اسلامی هم افتاد. به‌نظر عباس فلسفه کانون‌ها در جهت تضعیف انجمن اسلامی بوده است: «قبلا اینگونه بود که توی هر دانشگاه ما یک انجمن اسلامی داشتیم، بچه‌ها عضو انجمن می‌شدند در کنار کار سیاسی کار موسیقی هم می‌کردند. الان یک انجمن داریم سی تا کانون فرهنگی.»
او در ادامه اشاره کرد که انجمن اسلامی مثل دهه ۷۰ و ۸۰ ارزش افزوده‌ای برای دانشجو ندارد و فرق محسوسی بین کسی که عضو آن است و کسی که عضو آن نیست، وجود ندارد.
«اگر قانون عفاف و حجاب در دانشگاه اجرا بشود اتفاقات چند سال اخیر تکرار می‌شود»
در میان بحث دو تا از دانشجوهای دختر دانشگاه هنر که در اطراف بچه‌ها نشسته بودند، وارد بحث می‌شوند. نظر آنها را در مورد قانون عفاف و حجاب می‌پرسیم. به‌نظر مائده که دانشجوی طراحی صحنه است، اگر قانون عفاف و حجاب اجرا بشود و سختگیری‌ها بیشتر بشود، اتفاقاتی که در یکی دو سال اخیر افتاد دوباره تکرار می‌شوند.
زینب هم که دانشجوی ادبیات نمایشی است نظر مشابهی دارد: «دانشگاه ما سعی کرد چند بار بگوید از مقنعه استفاده کنید اما بچه‌ها با مراوداتی که داشتند سعی کردند این روند را تغیییر دهند.»
او در ادامه با اشاره به حرف‌های علی به تغییرات مثبت در دانشگاه هنر اشاره کرد: «یک اتفاقی که افتاد تغییر ریاست دانشگاه بود که آقای حسینی آمدند و ریاست را به دست گرفتند. برای اولین بار ما دیدیم که هیات علمی دانشگاه خودمان توانست نظرش را به یک وزیر بگوید و ایشان موافقت کردند. نسبت به سال گذشته ما داریم تغییرات مثبت را می‌بینیم. مثلا ما توانستیم جشنواره‌هایی که داشتیم -مثل جشنواره چلچراغ یا انجمن‌های علمی و شورای صنفی‌مان- را دوباره فعال کنیم.»
آیا فضای دانشگاه‌ها دوباره سیاسی می‌شود؟
در خاتمه به‌عنوان جمع بندی این سوال را از هر یک از بچه‌ها پرسیدیم.
محسن معتقد است که در شرایط فعلی شاید یک بهبود نسبی در فضای دانشگاه‌ها مشاهده بشود اما این بهبود کامل نیست. از نظر او در شرایطی که بعد از ۴۰۱ برخی تشکل‌ها حتی منحل شدند، بحث بر سر بقاست نه فعالیت سیاسی.
به نظر عباس نمی‌توان از الان پیش‌بینی کرد که جو سیاسی دانشگاه‌ها مثل سابق می‌شود یا نه اما این را می‌توان گفت که اگر جو دوباره سیاسی بشود، برخورد کمتری نسبت به ۴۰۱ می‌بینیم.
تشکل‌های غیر رسمی وارد میدان می‌شوند و فضا رادیکالتر می‌شود
طاها معتقد است که کنار رفتن تشکل‌های رسمی و فشارهایی که از طریق قانون عفاف و حجاب بر جامعه و دانشگاه وارد می‌شود، در نهایت باعث این می‌شود که فضای دانشگاه به‌سمت تشکل‌های خودجوش و کمتر متصل برود و آنها رهبری اعتراضات دانشگاه‌ها را به‌دست بگیرند. از منظر او ادامه این وضع باعث می‌شود که دانشگاه سیاسی‌تر و رادیکالتر بشود.
محمد هم با حرف طاها موافق است. محمد در تکمیل حرف‌های طاها اضافه می‌کند: «این چیزی‌که طاها می‌گوید ما در سطح جامعه هم می‌بینیم که سیاست از نهادهای رسمی خارج می‌شود و می‌رود در نهادهای مدنی و از نهاد مدنی خارج می‌شود و می‌رسد به کف خیابان. این روند کلی را در دانشگاه هم می‌توانیم ببینیم که سیاست از دست نهاد رسمی خارج می‌شود و بعد می‌رسد به دست نهادهای مدنی و بعد از دست آنها هم خارج می‌شود و می‌رسد به نهادهای غیررسمی‌تر.»
به‌نظر محمد دولت پزشکیان این روند را به‌صورت جزئی کند کرده اما بصورت کلی نه: «دولت پزشکیان این روند را به‌صورت جزئی کند کرده، اما به‌صورت کلی روند می‌رود به سمت بحث‌های اندیشه‌ای‌تر. از عملگرایی سیاسی در نهادهای رسمی کم می‌شود و در نهادهای غیر‌رسمی عملگرایی بیشتر می‌شود.»
او با یک بخش دیگر از حرف‌های طاها هم موافق است که مرکزیت سیاسی از دانشگاه تهران برداشته شده و به سمت دانشگاه‌های دیگر، به‌خصوص دانشگاه آزاد هم کشیده شده است.
علی هم در پایان از فضای مثبت در دانشگاه هنر و امیدواری زیاد بچه‌ها برای راه اندازی دوباره تشکل‌های دانشگاه گفت. او در پایان یادی هم از هم‌دانشگاهی خود خشایار سفیدی کرد و ابراز امیدواری کرد که هرچه سریع‌تر مشکل او حل بشود.
انتهای پیام
مجبور نیستی اونقدر مجیز رییس جدید دانشگاه هنر را بگی. در ضمن معاونینش را کی انتخاب کرده جز خودش اونم با فشار سهم خواهان؟ دموکراسیشون هم خاص و به روش فاتحانه ست، بعد توی جوان باور می کنی.