کمبود گاز بخشی از صنایع را در ایران به تعطیلی کشاند
بحران کمبود گاز در ایران، که از مدتی پیش آغاز شده، اکنون گریبان صنایع کشور را نیز گرفته و منجر به تعطیلی بخشی از واحدهای تولیدی شده است. این وضعیت، که ناشی از عوامل گوناگونی از جمله افزایش مصرف انرژی در داخل کشور، کاهش تولید گاز و مشکلات زیرساختی است، نگرانی‌های جدی را در مورد آینده تولید و اقتصاد کشور به وجود آورده است.
در حالی که ایران به گزارش Worldometer (رده بندی Natural Gas Reserves by Country) دارای 17.3 درصد ذخایر گاز دنیاست، کمبود گاز در فصول سرد سال به یک چالش مزمن برای صنایع کشور تبدیل شده است. این کمبود، که امسال نیز به شدت خود را نشان داده، باعث توقف خطوط تولید در برخی از کارخانه‌ها و کاهش ظرفیت تولید در بسیاری دیگر شده است.
چه عواملی باعث کمبود گاز در ایران شده است؟
عوامل متعددی در کمبود گاز در ایران نقش دارند که می‌توان آنها را به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
1 . افزایش مصرف:
- افزایش مصرف خانگی: با سرد شدن هوا، مصرف گاز در بخش خانگی برای گرمایش به شدت افزایش می‌یابد. این موضوع به خصوص در فصول سرد سال، فشار زیادی بر شبکه گاز وارد می‌کند.
- توسعه صنایع: توسعه صنایع مختلف، به ویژه صنایعی که به گاز به عنوان سوخت یا ماده اولیه وابسته هستند (مانند پتروشیمی، فولاد و سیمان)، مصرف گاز را افزایش داده است.
- گازرسانی به روستاها و مناطق محروم: گازرسانی به مناطق روستایی و محروم، اگرچه اقدامی مثبت است، اما به طور کلی مصرف گاز را در سطح کشور افزایش داده است.
2 . مشکلات تولید و عرضه:
- کاهش تولید در برخی میادین گازی: برخی از میادین گازی به دلیل فرسودگی تاسیسات و عدم سرمایه‌گذاری کافی، با کاهش تولید مواجه شده‌اند.
- مشکلات زیرساختی: مشکلات در خطوط انتقال گاز و تاسیسات پالایشگاهی می‌تواند منجر به اختلال در عرضه گاز شود.
- عدم سرمایه‌گذاری کافی در توسعه میادین گازی: عدم سرمایه‌گذاری کافی در اکتشاف و توسعه میادین جدید گازی، باعث شده تا ظرفیت تولید گاز متناسب با افزایش مصرف رشد نکند.
3 . عوامل مدیریتی و اقتصادی:
- مدیریت ناکارآمد: برخی از کارشناسان معتقدند که مدیریت ناکارآمد در صنعت گاز و عدم برنامه‌ریزی بلندمدت، به کمبود گاز دامن زده است.
- تحریم‌ها: تحریم‌های بین‌المللی، دسترسی ایران به فناوری‌های نوین در صنعت گاز و جذب سرمایه‌گذاری خارجی را محدود کرده و در نتیجه بر تولید و عرضه گاز تاثیر منفی گذاشته است.
- قیمت پایین گاز: پایین بودن قیمت گاز در ایران، باعث شده تا انگیزه کافی برای صرفه‌جویی در مصرف وجود نداشته باشد و این موضوع به افزایش تقاضا منجر شده است.
به طور خلاصه، کمبود گاز در ایران ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف است که شامل افزایش تقاضا، مشکلات تولید و عرضه، مسائل مدیریتی و اقتصادی و همچنین عوامل طبیعی می‌شود. برای حل این مشکل، لازم است راهکارهای جامعی در نظر گرفته شود که شامل افزایش تولید گاز، بهینه‌سازی مصرف، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، بهبود مدیریت و رفع موانع سرمایه‌گذاری باشد.
کدام صنایع بیشترین آسیب را از کمبود گاز در ایران می بینند؟
صنایع مختلفی در ایران از کمبود گاز آسیب می‌بینند، اما برخی از آنها به دلیل وابستگی بیشتر به گاز به عنوان سوخت یا ماده اولیه، آسیب بیشتری متحمل می‌شوند. در اینجا به مهم‌ترین این صنایع اشاره می‌کنیم:
- صنایع پتروشیمی: این صنایع به شدت به گاز طبیعی به عنوان خوراک اصلی برای تولید محصولات خود وابسته هستند. قطع گاز می‌تواند منجر به توقف کامل تولید و خسارات مالی سنگین شود. همچنین، عدم تحویل به موقع محصولات پتروشیمی می‌تواند زنجیره تامین صنایع پایین‌دستی را نیز مختل کند.
- صنایع فولاد: کوره‌های بلند و سایر تجهیزات مورد استفاده در صنعت فولاد به مقدار زیادی گاز نیاز دارند. کمبود گاز می‌تواند باعث کاهش تولید، افزایش هزینه‌های تولید (به دلیل استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند مازوت) و آسیب به تجهیزات شود.
- صنایع سیمان: تولید سیمان نیز نیازمند مصرف بالای گاز است. قطع گاز می‌تواند منجر به توقف تولید، افزایش قیمت سیمان و اختلال در پروژه‌های ساختمانی شود.
- صنایع کاشی و سرامیک: این صنایع نیز برای پخت محصولات خود به گاز نیاز دارند و کمبود گاز می‌تواند تولید آنها را متوقف کند.
- صنایع غذایی: برخی از صنایع غذایی مانند تولید کنسرو و فرآورده‌های لبنی نیز در فرآیندهای تولید خود به گاز نیاز دارند.
- نیروگاه‌ها: اگرچه نیروگاه‌ها در اولویت تامین گاز قرار دارند، اما در شرایط بحرانی، کمبود گاز می‌تواند منجر به کاهش تولید برق و خاموشی‌های گسترده شود که به نوبه خود تمامی صنایع و بخش‌های اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
راهکارهای لازم برای مدیریت این کمبود در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت چیست؟
برای مدیریت کمبود گاز در ایران، لازم است راهکارهای مختلفی در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت اتخاذ شود. در اینجا به برخی از این راهکارها اشاره می‌کنیم:
1 . راهکارهای کوتاه‌مدت (اقدامات فوری و در بازه زمانی کمتر از یک سال):
مدیریت مصرف در بخش خانگی:
- اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی: افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت صرفه‌جویی در مصرف گاز از طریق رسانه‌ها، آموزش و پرورش و تبلیغات. برای مثال، کمپین‌های تبلیغاتی در مورد کاهش دمای خانه به میزان یک درجه و تأثیر آن بر صرفه‌جویی در مصرف گاز.
- تشویق به استفاده از وسایل گرمایشی کم‌مصرف: ارائه تسهیلات برای خرید بخاری‌ها، آبگرمکن‌ها، چیلرها و پکیج های با راندمان بالا و کم‌مصرف. برای مثال، استفاده از چیلر اسکرال به جای پیستونی.
- تنظیم دمای ادارات و سازمان‌های دولتی: تعیین سقف دمای مجاز برای گرمایش در ادارات و سازمان‌های دولتی و نظارت بر اجرای آن.
مدیریت مصرف در بخش صنعت:
- محدودیت موقت گاز صنایع پرمصرف در زمان اوج مصرف: اعمال محدودیت موقت در گازرسانی به صنایع پرمصرف مانند فولاد و سیمان در زمان اوج مصرف گاز.
- استفاده از سوخت‌های جایگزین: تشویق صنایع به استفاده از سوخت‌های جایگزین در زمان کمبود گاز.
بهینه‌سازی مصرف در نیروگاه‌ها:
- تعمیر و نگهداری به موقع نیروگاه‌ها: افزایش راندمان نیروگاه‌ها از طریق تعمیر و نگهداری به موقع و جلوگیری از اتلاف انرژی.
- واردات گاز: در صورت امکان، واردات گاز از کشورهای همسایه به صورت موقت برای جبران کمبود.
2 . راهکارهای میان‌مدت (اقدامات در بازه زمانی یک تا پنج سال):
افزایش تولید گاز و بهینه سازی شبکه انتقال آن:
- توسعه میادین گازی موجود: افزایش تولید از میادین گازی موجود با استفاده از فناوری‌های جدید و سرمایه‌گذاری مناسب.
- نوسازی و توسعه خطوط لوله: نوسازی و توسعه خطوط لوله انتقال گاز برای کاهش اتلاف و افزایش ظرفیت انتقال.
- بهبود سیستم‌های پالایشگاهی: بهبود سیستم‌های پالایشگاهی برای افزایش راندمان و کاهش اتلاف گاز.
- توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی گاز: ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گاز برای استفاده در زمان اوج مصرف.
3 . راهکارهای بلندمدت (اقدامات در بازه زمانی بیش از پنج سال):
تغییر الگوی مصرف انرژی:
- اصلاح قیمت انرژی: اصلاح قیمت گاز به گونه‌ای که باعث صرفه‌جویی در مصرف شود و انگیزه برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید را افزایش دهد.
- توسعه فناوری‌های کم‌مصرف: حمایت از توسعه و استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف در بخش‌های مختلف.
تنوع‌بخشی به سبد انرژی:
- توسعه انرژی هسته‌ای: توسعه انرژی هسته‌ای به عنوان یک منبع انرژی پاک و پایدار.
- توسعه سایر منابع انرژی: استفاده از سایر منابع انرژی مانند انرژی خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی و زیست‌توده.
با اجرای این راهکارها در سطوح مختلف، می‌توان به طور موثرتری کمبود گاز را مدیریت کرد و از تأثیرات منفی آن بر اقتصاد و زندگی مردم کاست.
انتهای پیام
