ضرورت بسندگی زبان فارسی در پذیرش دانشجویان عراقی در دانشگاه رجایی

فریده حمیدی، استاد تمام روانشناسی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

در سال‌های اخیر، پذیرش دانشجویان عراقی در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به‌عنوان بخشی از سیاست توسعه همکاری‌های علمی بین‌المللی دنبال شده است. این اقدام در ظاهر می‌تواند گامی در جهت دیپلماسی علمی و ترویج زبان فارسی باشد، اما بررسی‌های میدانی و تجربه‌ی مستقیم تدریس دو نیم‌سال تحصیلی به این گروه از دانشجویان نشان می‌دهد که فقدان معیارهای بسندگی زبانی، به یکی از چالش‌های اساسی آموزشی و اعتبارسنجی دانشگاه تبدیل شده است.

دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های مأموریت‌محور کشور، مأموریت ویژه‌ای در تربیت معلمان، پژوهشگران آموزشی و متخصصان علوم تربیتی و انسانی دارد. تحقق چنین مأموریتی بدون تسلط بر زبان فارسی – به‌عنوان ابزار تفکر، آموزش و ارتباط علمی – عملاً ممکن نیست. با این حال، در روند اخیر جذب دانشجویان عراقی مشاهده می‌شود که بسیاری از آنان فاقد مهارت‌های پایه‌ای در زبان فارسی بوده و حتی در درک جملات ساده دچار مشکل هستند. در مواردی نیز دانش زبانی در زبان انگلیسی که می‌توانست حداقلی از ارتباط علمی را فراهم کند، وجود ندارد.

تجربه‌ی دو ترم آموزش دروس تخصصی به این دانشجویان، به‌ویژه در رشته‌های علوم تربیتی و روان‌شناسی، به‌روشنی نشان داده است که بخش قابل‌توجهی از جلسات کلاس به ترجمه‌ی مفاهیم ابتدایی، توضیح واژگان و رفع سوء‌تفاهم‌های زبانی اختصاص یافته است. در نتیجه، روند آموزش علمی و تحلیلی مختل شده و دانشجویان، به جای فهم مفهومی محتوا، صرفاً به حفظ ترجمه‌ها یا تکرار مکانیکی مطالب بسنده کرده‌اند.

این مسئله در رشته‌های علوم انسانی اهمیت مضاعف دارد، زیرا در این حوزه‌ها، زبان فقط ابزار آموزش نیست، بلکه بافت تفکر، منطق و تحلیل علمی را شکل می‌دهد. در همین راستا، نظام‌های دانشگاهی معتبر جهان برای تضمین کیفیت علمی، سخت‌گیری ویژه‌ای در زمینه‌ی مهارت‌های زبانی دارند.

به‌عنوان نمونه، دانشگاه‌های معتبر برای ورود به مقاطع تحصیلات تکمیلی حداقل نمره‌ی ۶.۵ در آزمون IELTS یا ۸۰ در TOEFL iBT را الزامی می‌دانند، و در رشته‌های علوم انسانی این حد نصاب معمولاً تا ۷ یا ۷.۵ آیلتس (معادل بیش از ۹۵ تافل) افزایش می‌یابد. این سطوح بر اساس چارچوب اروپایی مشترک مرجع برای زبان‌ها (CEFR) معادل سطح C1 یا بالاتر هستند که نشان‌دهنده‌ی تسلط پیشرفته و توانایی تحلیل، استدلال و نگارش علمی است.

حال پرسش بنیادین این است که در کشوری که حتی برای کودکان دو‌زبانه، آزمون بسندگی زبان فارسی برای ورود به دبستان الزامی است، چگونه ممکن است در دانشگاهی تربیت‌محور مانند تربیت دبیر شهید رجایی، دانشجویانی در مقاطع کارشناسی ارشد یا دکتری پذیرفته شوند که از حداقل درک زبانی برخوردار نیستند؟

افزون بر این، برخی از دانشجویان عراقی در رشته‌هایی پذیرفته شده‌اند که هیچ تناسبی با پیشینه تحصیلی، شغلی یا مأموریت دانشگاه ندارد. دانشگاهی که وظیفه‌اش تربیت دبیر و پژوهشگر آموزشی است، طبیعتاً باید متقاضیانی را بپذیرد که در مسیر آموزش و تدریس قرار دارند، نه کسانی که صرفاً به دنبال دریافت مدرک تحصیلی از کشوری دیگر هستند. چنین رویه‌ای، علاوه بر خدشه‌دار کردن رسالت دانشگاه، شائبه‌هایی درباره‌ی سلامت فرایند پذیرش و استفاده‌ی ابزاری از اعتبار استادان برای تسهیل پذیرش‌های غیرمنطبق با ضوابط ایجاد می‌کند.

پیامدهای این بی‌توجهی صرفاً داخلی نیست. نادیده گرفتن استانداردهای مهارتی و زبانی در پذیرش دانشجویان خارجی می‌تواند در سطح بین‌المللی منجر به کاهش اعتبار علمی دانشگاه و حتی خطر قرار گرفتن در فهرست دانشگاه‌های غیرمعتبر یا «Black List» در نظام‌های ارزیابی جهانی شود. چنین اتفاقی در گذشته برای برخی مؤسسات آموزشی منطقه رخ داده است، جایی که پذیرش غیرضابطه‌مند دانشجوی خارجی باعث شد مدرک صادرشده از آن‌ها دیگر در خارج از کشور به رسمیت شناخته نشود.

برای پیشگیری از چنین مخاطراتی، ضروری است که دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نسبت به تدوین و اجرای آزمون رسمی بسندگی زبان فارسی برای دانشجویان عراقی اقدام کند. این آزمون باید مشابه استانداردهای بین‌المللی (مانند CEFR) طراحی شود و نمره‌ی حداقلی برای هر مقطع و رشته، به‌ویژه در علوم انسانی، به‌روشنی تعیین گردد. پذیرش هر دانشجو باید منوط به موفقیت در این آزمون و احراز صلاحیت علمی و زبانی باشد.

اگر این روند اصلاح نشود، خطر آن وجود دارد که دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی – که نماد اخلاق حرفه‌ای، تربیت معلم و کیفیت آموزشی در ایران است – در سطح ملی و بین‌المللی آسیب اعتباری جدی ببیند. بی‌تردید، بازگشت به اصول علمی، رعایت استانداردهای جهانی در مهارت زبانی و حفظ حرمت جایگاه استادان، تنها راه پاسداشت شأن و اعتبار این دانشگاه و نظام آموزش عالی کشور است.

انتهای پیام