پایان جنگ سرد در خاورمیانه

به گزارش انصاف نیوز، آرمان در گزارشی نوشت: جنگ سرد میان دو قدرت منطقه‌ای پایان یافت. تحلیلگران می‌گویند دعوت شاهزاده سعود الفیصل از دکتر ظریف، وزیرخارجه کشورمان به‌معنای پایان نزدیک به یک دهه ماجراجویی در سیاست خارجی عربستان است. «آل‌سعود»ی که همیشه مشهور به محافظه‌کاری و دوراندیشی در عرصه سیاست خارجی بود در دو سال اخیر از لاک 60ساله خود خارج شده و با اقدامات خود سعی در تقویت و تحریک تندروهای منطقه در راستای سیاست‌هایش کرد. اما ظاهرا نسیم اعتدال و تغییر در ایران خاورمیانه را بهاری‌تر از گذشته کرده است. تحولات ماه‌های اخیر نشان می‌دهد ریش‌سفیدان سعودی گونه‌ای دیگر از سیاست خارجی را در پیش گرفته‌اند. در دهه‌های گذشته شاهد روابط پرفراز و نشیبی بین ایران و عربستان‌سعودی بودیم، چراکه برخی از مقامات سعودی ادعا داشتند ایران پروژه توسعه‌طلبانه‌ای را در عمق کشورهای عربی دنبال می‌کند که این پروژه‌ها سیاست‌های ریاض برای گسترش نفوذ تاریخی‌اش را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، از این‌رو با هر وسیله ممکن سعی کردند در برابر ایران بایستند. پروژه عجیب و غریب هلال شیعی که به تعبیر پیروز مجتهدزاده تولید شده توسط کانون‌های صهیونیستی بود، از مهم‌ترین دلایل بی‌اعتمادی‌های اخیر سعودی‌ها نسبت به ایران محسوب می‌شود.

پروفسور مجتهدزاده در گفت‌وگو با آرمان به اقدامات ایران هم اشاره کوتاهی دارد؛ «کسانی در ایران بودند که پروژه هلال شیعی را که از سوی کانون‌های صهیونیستی تبلیغ می‌شد، باور کرده و پذیرفته بودند و همه جا سخن از آن می‌راندند درحالی که نه شیعیان و نه ایرانیان به هیچ‌وجه در هیچ جای تاریخ به دنبال استیلا بر تمام خاورمیانه و حذف دیگر مذاهب و اقوام نبوده است. این توهم که توسط ناآگاهان هم دامن زده می‌شد یکی از دلایل بی‌اعتمادی آل‌سعود به ایران بود. البته نباید فراموش کرد که آل‌سعود همیشه خود را رقیب ایران می‌دانسته است، آنها قبل از انقلاب این رقابت را در نزدیکی به آمریکا می‌جستند. در 30 سال گذشته هم عربستان اشتباهات زیادی داشته است. به‌نظر می‌رسد عربستان‌سعودی و مقاماتی که در این کشور نزدیک به ایران هستند به اشتباهات سران خود پی برده باشند و اکنون همه ما شاهد تحولی عمیق در روابط دو کشور هستیم. درخواست‌های عربستان برای دیدار را هم می‌توان در چارچوب این روند بررسی کرد.»

در سالیان اخیر در برخی میدان‌های عربی شاهد نوعی از آنچه می‌توان آن را «جنگ سرد» بین دو طرف نامید بودیم که این مساله در حوادث سوریه نمود بیشتری به خود گرفت، در این بین عربستان‌سعودی از مخالفان مسلح نظام سوریه حمایت کرد و دولت ایران در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی در کنار دولت سوریه ایستاد، اما آنچه در این بین تازگی دارد، دعوتی است که شاهزاده سعودالفیصل وزیرخارجه عربستان از محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران برای سفر به ریاض به عمل آورد. از یک منظر می‌توان این دعوت را اینطور تلقی کرد که عربستان‌سعودی درصدد بازنگری در سیاست‌های خارجی خود در منطقه است، چراکه به خوبی به نتایج اغلب ناموفق سیاست‌هایی که در پیش گرفته بود پی برده است که وقایع سوریه، عراق و لبنان را از آن‌جمله می‌توان دانست.از این‌رو عربستان به فکر تغییر این رویکرد افتاد که برکناری شاهزاده بندر بن سلطان که یکی از نشانه‌های تندروی در نظام سعودی به‌شمار می‌آمد را می‌توان از نشانه‌های موثر درجهت حل این مساله دانست.

از این‌رو این دعوت می‌تواند به‌مثابه اقدامی از سوی مقامات سعودی در جهت بهبود روابط با جمهوری اسلامی ایران تلقی شود، حتی دیدار عبدالرحمن الشهری، سفیر جدید عربستان سعودی در ایران با‌ آیت‌ا… هاشمی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در ایران را نیز می‌توان دلیل دیگری برای رویکرد جدید سعودی‌ها توصیف کرد.

اما کارشناسان و تحلیلگران عرب -از «المنار» گرفته تا «العربیه»- در یک ماه اخیر به انتشار گزارش‌ها و تحلیل‌های متفاوتی پیرامون این ماجرا پرداختند؛ به‌طور مثال «النشره» به نقل از یکی از کارشناسان مسائل خلیج‌فارس در این‌باره نوشت: «عربستان‌سعودی در آن دوره ناگزیر بود این گزینه را در قبال ایران انتخاب کند، چراکه شرایط آن دوره بسیار بحرانی بود اما اوضاع ظرف ماه‌های اخیر تغییر کرده است از این‌رو عربستان‌سعودی سیاست آشتی و حل پرونده‌های منطقه‌ای را در پیش گرفته است. به واقع کارشناسان عرب معتقدند آنچه روی داده در واقع تغییری ریشه‌ای در سیاست خارجی عربستان سعودی تلقی می‌شود، ریاض که تا دیروز بطور قاطع با هرگونه مذاکره و گفت‌وگو با ایران مخالفت می‌کرد، اکنون نرمش نشان داده است، البته ظریف هم در طول این مدت به کشورهای متعدد حوزه خلیج‌فارس سفر کرد و به عربستان‌سعودی سفر نکرد اما هنوز همه در انتظار آغاز گفت‌وگوهای اصلی هستیم چراکه آنچه از طرف عربستان مشاهده کردیم تنها درحد علاقه‌مندی به انجام گفت‌وگوها بود.» «الرای العام» نیز به نقل از یک مقام ایرانی نوشت که زمان دیدار میان مسئولان ایران و عربستان نزدیک شده است.

دکتر غلامعلی خوشرو نیز در گفت‌وگو با آرمان به نقش آمریکا در روابط ایران و عربستان اشاره کرد و گفت: «البته تلاش عربستان‌سعودی برای گفت‌وگو با ایران را به دور از منافع آمریکا نمی‌توان متصور بود، به‌خصوص اینکه روابط بین عربستان سعودی و آمریکا همواره بر پایه اصل تحقق منافع تاریخی دوجانبه متمرکز بوده و بین این دو کشور در عرصه‌های مختلف منطقه هماهنگی خاصی حاکم است، حتی در مساله مذاکرات آمریکا و ایران درباره پرونده هسته‌ای هم در این‌باره نقشی برجسته داشته است. آنچه اخیراً از سوی عربستان‌سعودی شاهد بودیم، مذاکرات هسته‌ای تهران با غرب در آن بی‌تاثیر نبوده است به‌خصوص اینکه این مذاکرات در مرحله پایانی خود قرار گرفته و ریاض را بر آن داشته تا از این تحولات بزرگ خیلی خود را دور نساز د، حتی مقامات این کشور را برآن داشت تا طی چندین نوبت با مقامات آمریکایی دیدار داشته باشند و دیدار اخیر باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا با مقامات سعودی در ریاض هم می‌تواند در این راستا بوده باشد. بنابراین دعوت سعودالفیصل از ظریف می‌تواند آغاز فصلی جدید درخاورمیانه امن باشد.»

حسین امیرعبداللهیان، این دعوتنامه را «مودت‌آمیز» خوانده است. معاون عربی آفریقایی وزارت خارجه کشورمان تاکید کرد: «دعوتنامه مودت‌آمیز (دوستانه) وزیرخارجه عربستان برای شرکت وزیر امورخارجه کشورمان در نشست سالانه وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی دریافت شده است.»

انتهای پیام