خردِ درایت یا خردِ روایت؟ | عطاءالله مهاجرانی

به گزارش انصاف نیوز، سیدعطاءالله مهاجرانی، وزیر اسبق ارشاد در یادداشتی وبلاگی نوشت:

آیه الله سید حسن خمینی به نکته مهمی در باره نشر و یا ترویج خبر اشاره کرده اند. چنان که می دانید، همانگونه که گفته می شود ما در زمانهٔ انفجار اخبار هستیم. قلب این انفجار در رسانه ها و شبکه های مجازی است که تمام عالم و آدم را به یکدیگر پیوند زده است. به تناسب شبکه هایی که استفاده می کنید، مدام در معرض دریافت خبر هستید…

سید حسن خمینی نوشته اند: « می‌خواهم در این شب قدر به یاد هم بیاوریم که باور دروغ هم اشتباه است و فراموش نکنیم که دروغ پردازان تنها زمانی موفق می‌شوند که ما بدون تحقیق، دروغ‌هایشان را باور کنیم. تنها با اندکی تأمل، می‌توانیم خود را و دیگران را از بسیاری از اشتباهات دور کنیم. فقط کافی است در قبول اخبار کمی سختگیر باشیم »

باور دروغ هنگامی است که ما خبر دریافتی را به ویژه اگر به اصطلاح داغ باشد، دوست داریم داغاداغ برای دوستان بفرستیم. غافل از آن که نه تنها ممکن است بلکه دقیقا خبر دروغ است. کاش ما اندکی تامل و دقت می داشتیم.

پیامبر اسلام صلوات الله علیه به امام علی بن ابی طالب علیه السلام سفارش بسیار پر لطفی کرده اند. صدرالمتالهین شیرازی هم در اسفار این سفارش را نقل کرده اند. پیامبر فرموده است: ای علی اگر مردم می کوشند با انواع خوبی ها به خداوند نزدیک شوند، تو با انواع خرد بر آن ها پیشی بگیر!

از امام علی میراث گرانقدری از حکمت و اندیشه بر جای مانده است. نهج البلاغه و روایات غُرَر و دُرَر، میراثی است که به ایمان و تدین ما معنا می بخشد. در باره شنیدن و نقل خبر ایشان گفته اند: با خبر با درایت رویارو شوید و در بارهٔ آن خرد ورزی یا تعقل کنید و به روایت کردن صرف بسنده نکنید؛ یعنی نقل کنندهٔ تنها نباشید، در محتوا و مضمون خبر بیندیشید. راویان خبر بسیارند ؛ اما آنانی که در بارهٔ آن می اندیشند کم!

اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَةٍ لاَ عَقْلَ رِوَايَةٍ، فَإِنَّ رُوَاةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ، وَرُعَاتَهُ قَلِيلٌ.
به گمانم این توصیه در گفتگو ها هم اگر رعایت شود؛ افراد ناگزیر می شوند که دقیق تر بیندیشند و با تامل سخن بگویند.

این مصرع نغز حافظ که ضرب المثل هم شده است:
یا سخن دانسته گو ای مرد عاقل یا خموش!

گویی توسط ویتگنشتاین، فیلسوف منطق دان، که راسل باور داشت هیچ فیلسوفی نمی تواند از اندیشه او و کتاب او تراکتاتوس غافل بماند. در اخرین گزاره کتابش نوشته است:
درباره موضوعی که چیزی نمی دانید، سکوت کنید!

به عبارت دیگر نفس شنیدن خبر به معنای دانستن نیست. با توجه به تجربهء زیسته همه ما که بسیاری از اخبار نادرست و یا دروغین اند، می بایست در باره آن ها سکوت کرد و خاموشی گزید. مگر آن که انسان به درایت خبر و گزاره بپردازد و از درستی ان مطمئن شود.

انتهای پیام