همت قلی‌زاده: نفت و پالایشگاه و کارگر ایرانی؛ قیمت بنزین چه ربطی به دلار دارد؟ | دولت پزشکیان ناف قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی را از نرخ‌های جهانی برید

علی نیلی، انصاف نیوز: این روزها کمتر کسی را می‌توان سراغ گرفت که حاضر باشد بدون لکنت از دولت چهاردهم دفاع کند اما همت قلی‌زاده نه فقط از دولت پزشکیان دفاع که از آن تجلیل می‌کند چرا که «ناف قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی را از نرخ‌های جهانی بریده» است.

قلی‌زاده به میانجی موهای تقریبا سفیدشده‌اش در مطالعات اقتصاد انرژی، باور دارد تصمیم دولت به خاموش‌شدن موتور تورم منجر می‌شود.

 بسیاری از مسئولان کشور دوباره دارند از لزوم اصلاح قیمت حامل‌های انرژی صحبت می‌کنند. از طرف دیگر در تجربه زیسته ما، یک‌بار وعده دادند که قیمت را جراحی می‌کنند تا بعد مردم در رفاه زندگی کنند. یک‌بار دیگر، یک‌شبه قیمت سوخت زیاد و با معترضان برخورد شد. شنیده‌ایم در دولت آقای پزشکیان جدی‌ترین مخالف افزایش قیمت بنزین است. از یک منظر دیگر، الان بنزین از آدامس هم ارزان‌تر است. واقعا قضیه بنزین در این کشور چیست و به نظر شما سامان پیدا می‌کند؟

متخصصان و کارشناسان کشور باید بر اساس مطالعات روندپژوهی به ابهامات مردم پاسخ دهند و پس از هیاهوی جدیدی که در مورد قیمت بنزین به وجود آمده، نگرانی‌های مردم را برطرف کنند.

این سروصداها درباره قیمت بنزین بعضا با اهداف سیاسی مطرح می‌شود وبه منزله این است که شاید پوست خربزه‌ای زیر پای دولت چهاردهم بیاندازند و این دولت هم دست به اقداماتی بزند که نارضایتی درست کند.

مطابق برنامه هفتم، دولت اخیرا یک مصوبه داشته است که در آن راهبردهایی را مشخص کرده و از جمله در راهبرد هشتم، اشاره‌ای به قیمت بنزین و گازوئیل داشته است که اساسا مفهومش افزایش قیمت بنزین یا اقدام برای افزایش قیمت بنزین نیست. این راهبرد می‌گوید اگر قرار باشد اقدامی صورت بگیرد، الگوی عمل چگونه باید باشد. بنابراین موضوع این راهبرد، فرمولی است که متاسفانه در دولت نهم و در سال 1386 به این اقتصاد تحمیل شد بدون آن‌که همه واقعیت‌های اقتصاد انرژی برای مردم روشن شود.

ما از توفان‌های بزرگ رسانه‌ای عبور کرده‌ایم تا به این‌جا رسیده‌ایم و همه یادشان است که چه وعده‌هایی درباره قانون هدفمند کردن یارانه‌ها داده می‌شد. مستندات آن فضاسازی‌ها موجود است و هنوز از خاطر مردم نرفته است.

من معتقدم آن‌چه تصویب و عمل شد، هدفمندسازی یارانه‌ها نبود بلکه جهانی‌سازی قیمت منابع ملی کشور بود. در ماده یک این قانون تصریح شده بود که قیمت بنزین در داخل کشور باید به 90درصد فوب خلیج‌فارس برسد! می‌آمدند و نرخ فوب را درمی‌آوردند و نرخ ارز را حساب می‌کردند و قیمت بنزین را تعیین می‌کردند.

ما در این کشور به مثابه آزمایشگاه، دو بار این اتفاق را تجربه کردیم؛ یک‌بار در دوره آقای احمدی‌نژاد که در همین تهران فجایع زیادی رخ داد اما چون شبکه‌های ارتباطی و گوشی‌های همراه به فراگیری امروز نبود، خیلی‌ها از آن بی‌خبر ماندند. یک‌بار دیگر هم در دوره آقای روحانی این فرمول اجرا شد که به فجایع آبان 98 انجامید.

این فرمول را با شعارهای درباره برقراری عدالت اجرا کردند اما در عمل بسیار ضدعادلانه بود.

منظور شما افزایش قیمت حامل‌های انرژی در طرح هدفمندی یارانه‌هاست؟

این‌که قیمت فراورده‌های نفتی بر اساس نرخ فوب خلیج فارس تعیین شود، از جایی آمد که الان عرض می‌کنم. از آغاز ورود نفت به بودجه دولت ایران تا اسفند سال 1385، نفت ملی این‌طور در عمل ملی‌بودنش را نشان می‌داد که بهای تمام‌شده‌اش را صفر ریال محاسبه و در حساب‌های ملی و دولتی منظور می‌کردند.

در دولت آقای احمدی‌نژاد به اسم عدالت، این بهای تمام‌شده صفر ریال را پولی‌اش کردند. گفتند ارزش دلاری سوخت مصرفی در کشور این مقدار است. به این کار در ادبیات اقتصاد، مالی‌سازی دارایی‌های ملی می‌گویند. بحث‌های مفصلی هم درباره‌اش شده است.

اصل مناقشه و دعوا این‌جاست که نفت ملی را متصل کردند به نرخ‌های جهانی. برای بنزین مثلا ملاک قیمت شد درصدی از قیمت بنزین فوب در خلیج‌فارس.

مگر این کار از دوره مرحوم هاشمی رفسنجانی و اجرای طرح تعدیل ساختاری آغاز نشد؟

نه. دولت مدعی عدالت آن را با بدترین شکل و تندترین شیب اجرا کرد. البته همواره این بحث‌ها در فضای کارشناسی دولت‌ها مطرح بود اما هیچ دولتی زیر بار اجرای چنین کاری نمی‌رفت. مصاحبه‌های آقای دکتر نمازی وزیر اقتصاد دولت اول آقای خاتمی موجود است که به شدت با این کار مخالفت کرده بود.

من خاطرم هست که همان زمان گفته می‌شد این اتفاق که یک دولت قیمت بنزین را یک‌شبه 300 درصد افزایش داده است در تاریخ کم‌سابقه یا بی‌سابقه بوده است.

بله. تنها دو علت داشت که در اقتصاد ایران انفجار قیمتی رخ نداد؛ یکی این‌که ما هنوز پالایشگاه‌ها را نفروخته بودیم و دوم این‌که ارز تک‌نرخی بود. این‌ها پشتوانه‌ای شد که اقتصاد ایران توانست این شوک بزرگ را تحمل کند. بعدا همه پالایشگاه‌ها را هم به ثمن‌بخس فروختند.

خلاصه این‌که ارزش مالی نفت را وارد بودجه کردند. عددی که همیشه صفر منظور می‌شد، از دوره آقای احمدی‌نژاد با دلار گره خورد و من معتقدم منشا تورم همین‌جاست.

ما به اسم عدالت قیمت نفت سفید را که مهم‌ترین سوخت مصرفی روستائیان این کشور است، چند برابر کردیم. یعنی حتی به روستائیان ایران هم رحم نکردند. نفت سفید قاچاق هم نمی‌شود. هیچ دلیلی برای این کار نبود.

در مصوبه جدید دولت قیمت بنزین چگونه تعیین می‌شود؟

در این مصوبه قابل تقدیر و پرافتخار، دولت چهاردهم خط بطلانی کشید بر قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی در داخل بر اساس قیمت‌های فوب در خلیج‌فارس. اتفاقا این کار هم قبلا تجربه شده و موفق هم بود؛ اگر خاطرتان باشد در دولت اول آقای خاتمی سالانه 5 تومان به قیمت بنزین اضافه می‌شد. در دولت دوم ایشان قرار شد قیمت سوخت‌ها به نسبت تورم سالانه اصلاح شود.

مصوبه دولت بند ناف قیمت قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی را از نرخ‌های جهانی برید.  

ظاهرا همین مشکل درباره قیمت گاز هم وجود دارد و شاهد مجادله قیمت خوراک هستیم.

بله، شاید مردم عادی ندانند که قیمت گاز در ایران با یک فرمول عجیب و من‌درآوردی تعیین می‌شود که عبارت است از میانگین قیمت گاز در 4 بازار جهانی هلند و کانادا و… به علاوه میانگین قیمت فروش داخل و قیمت صادراتی و… یک ملغمه‌ای که اصلا معلوم نیست از کجا آمده اما باعث شد کشوری که در انرژی مزیت نسبی داشت، عملا از دور رقابت‌های تولیدی در جهان خارج شد.

نمودارها و آمارها را هم که نگاه کنید، نشان می‌دهد هم‌زمان با تحریم، ما دچار یک رکود سنگین شده‌ایم. دلیلش هم همین شیوه عجیب قیمت‌گذاری انرژی است.

البته شنیده‌ام که رئیس‌جمهور محترم دستور داده‌اند قضیه قیمت‌گذاری گاز هم مانند بنزین حل شود و به قیمت‌های جهانی وصل نباشد.

حالا که اسم رئیس‌جمهور آمد، شاید بد نباشد به حرف‌های اخیر جناب آقای قالیباف هم اشاره کنم. من به عنوان کارشناسی که موهایم تقریبا در این حوزه سفید شده است، متاسفانه باید بگویم سخنان اخیر رئیس محترم مجلس که گفتند معدن این‌قدر است و من خجالت کشیدم و… بر اساس اعداد کارشناسی‌شده نبود.

کارشناسی‌اش این است که شما بنزین را می‌خرید لیتری 1500 تومان اما اگر یک ساندویچ را به شما 150 هزار تومان بفروشند احتمالا می‌گوید چون کیفیت ندارد ارزان داده و قیمت ساندویچ خوب باید بیشتر باشد!

اگر بخواهید درباره یارانه بحث کنید، بحث خیلی گسترده می‌شود. ضمن این‌که باید درباره همه‌چیز حرف بزنید. این‌که دائما گفته می‌شود بنزین مفت است، بر چه اساسی است؟ اگر قرار است دلاری حساب کنیم، دستمزد را هم دلاری حساب کنیم. اگر سرکوب قیمتی است، قیمت نیروی کار هم سرکوب شده است. برای اقتصادی که 150 یا 200 دلار به کارگرش دستمزد می‌دهد، قیمت بنزین چقدر باید باشد؟ شما هم 3 تا 4 هزار یورو حقوق و دستمزد بدهید، بعد بگویید بنزین باید لیتری یک دلار باشد!

شما کدام تجربه جهانی و عقل سلیمی را سراغ دارید که 100 سال نفت و گاز ملی‌اش را صفر ریال محاسبه می‌کرده و بعد ناگهان معادل ارزش 2میلیون و 400 هزار بشکه نفت را بر مبنای قیمت جهانی وارد بودجه‌اش کرده، آن هم با نرخ تسعیر متغیر. 

همان‌طور که عرض کردم خوشبختانه مصوبه دولت در مورد بنزین و گازوئیل تقریبا اثربخشی قیمت دلار را از بین می‌برد و قیمت را بر اساس نسبتی از تورم اصلاح می‌کند.

با این فرمول قیمت بنزین در سال 1405 چقدر می‌شود؟

اگر دولت بخواهد تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین بگیرد، این فرمول را اجرا می‌کند. یعنی تورم 1404 که به نظر می‌رسد 40 درصد خواهد بود در نرخ ضرب می‌کند؛ 3هزار تومان ضرب در 40 درصد؛ بنزین آزاد می‌شود 4هزار و 200 تومان. بنزین سهمیه‌ای هم حدود 1900 تا 2هزار تومان بر اساس همین فورمول قیمت می‌گیرد.

شما می‌گویید بنزین آزاد می‌شود 4هزار و 200تومان، من می‌گویم اصلا بشود 5 هزار تومان. 5 هزار تومان چند سنت است؟ کدام عقل می‌گوید بنزین را بفروشید 1 سنت؟

به سنت و دلار چه کار داریم؟ نفتی که در گچساران استخراج می‌شود، کارگر ایرانی با حقوق ماهی 20 میلیون 30 میلیون زحمتش را می‌کشد، در زمین ایرانی و با تکنولوژی 60 سال پیش که هزینه‌هایش هم بیست سی بار مستهلک شده، تبدیل به فراورده می‌شود. چه ربطی به دلار دارد؟ مگر واحد پول کشور دلار است.

انتهای پیام