“زمانی برای محک مهم‌ترین وعده بیژن زنگنه”

بیژن زنگنه در ابتدای حضور در وزارت نفت، برنامه‌های خود را در چند دسته اعلام کرد که از جمله مهم‌ترین برنامه‌های او در کوتاه‌مدت، تامین سوخت زمستانی و راه‌اندازی پنج فاز پارس جنوبی و بازگرداندن تولید به مقدار سال 84 بوده است. اما نه این برنامه‌ها و نه حتی دیگر برنامه‌های زنگنه را نمی‌توان مهم‌ترین وعده او دانست. آنچه حضور زنگنه را در وزارت نفت ضروری کرد، آنچه موجب شد رئیس‌جمهور نفت را خط مقدم تحریم‌ها بداند و دفاع همه‌جانبه‌ای از زنگنه در روز رای اعتماد داشته باشد و آنچه حمایت یکپارچه کارشناسان و مدیران نفتی از زنگنه را رقم زد، همانی است که به نوعی مهم‌ترین وعده زنگنه هم به حساب می‌آید: «تبدیل شدن نفت به وزارت خارجه دوم»

ایده وزارت خارجه دوم، هرچند در ظاهر ممکن است صرفاً به مواردی همچون شرکت در نشست‌های اوپک و مجامع انرژی خلاصه شود (چنانکه در سال‌های گذشته اینگونه بود) در واقع بسیار گسترده‌تر از این موارد ارزیابی می‌شود و زنگنه نیز تاکنون گام‌هایی برای آن برداشته است. استفاده از چهره‌هایی همچون کاظم‌پور اردبیلی، عادلی و ماجدی در وزارت نفت، مذاکره با شرکت‌های بزرگ غربی از جمله شل و توتال، مشخص کردن شروطی برای صادرات نفت به هند، سفر همراه با رئیس مجلس به ترکمنستان، دعوت از غول‌های نفتی برای حضور در ایران و تشکیل کمیته بازنگری در قراردادها جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی از رئوس فعالیت‌های زنگنه در این مدت بوده است.

 

برخلاف آنچه که ممکن است در نگاه نخست به نظر آید، این فعالیت‌ها حتی در کوتاه‌مدت نیز ممکن است واجد دستاوردهای بزرگی برای عموم مردم ایران باشد. اگر پول نفت ایران به جای روپیه با دلار یا ارز دیگری دریافت شود، گشایش فراوانی در مبادلات بانکی و واردات صورت خواهد گرفت. اگر روابط خوبی با ترکمنستان برقرار شود، مردم کشورمان (که از قضا دومین ذخایر گاز بزرگ جهان را هم در اختیار دارند) در زمستان قطعی گاز را تجربه نخواهند کرد. اگر غول‌های نفتی بازگردند، عدم‌النفع روزانه 100 میلیون دلاری در پارس جنوبی رقم نخواهد خورد. اگر قراردادهای نفتی اصلاح شوند، ایران شاید بیش از عراق و قطر بتواند میزبان بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی جهان باشد. اگر اوضاع فروش نفت قدری بهتر شود، به سرعت تاثیر خود را بر قیمت دلار نشان خواهد داد. بسیاری از این موارد در کوتاه‌مدت هم بر زندگی مردم موثرند، هرچند در سال‌های گذشته بدانها توجهی نشده است.

اما نخستین نمود واضح از تلاش‌های زنگنه را می‌توان آزمونی دانست که 12 آبان برگزار خواهد شد. هرچند مجمع کشورهای صادرکننده گاز هنوز مانند اوپک نتوانسته است سازمان بزرگ و منسجی بیابد و بر تحولات بازار تاثیرگذار باشد، اما روزبروز بر اهمیت، نقش و تعداد اعضای آن افزوده می‌شود و دیرزمانی نخواهد بود که به عنوان یک سازمان قدرتمند در بخش انرژی ظهور کند. ضمن آنکه هم‌اکنون نیز بزرگترین سازمان مرتبط با گاز در جهان به شمار می‌رود. تاکنون و براساس تصمیمات گرفته شده، دبیرخانه دائمی سازمان در قطر مستقر شده است. دبیرکل دو دوره اول نیز لئونید بوخانفسکی از کشور روسیه بوده است و در این میان ایران که اصلی‌ترین نقش و سهم در تاسیس سازمان را داشته است، بدون هرگونه دستاورد روشن در این تصمیم‌ها تنها به حضور در نشست‌ها اکتفا کرده است. اما ظاهراً بیژن زنگنه برای اجلاس پیش رو برنامه ویژه‌ای دارد و درصدد است از سهم ایران در این سازمان دفاع کند.

 

وزیر نفت برای اجلاس پیش رو، کاظم وزیری هامانه، قائم‌مقام خود در وزارت را مامور برگزاری نشست کرده است. هامانه از چهره‌های باسابقه نفت به شمار می‌رود که در دولت نهم نیز عهده‌دار مسئولیت وزارت نفت بوده است. اما شاید اقدام مهم‌تر زنگنه را بتوان معرفی محمدحسین عادلی به عنوان کاندیدای ایران برای دبیرکلی مجمع کشورهای صادرکننده گاز دانست. عادلی در سال‌های دور، رئیس کل بانک مرکزی بوده است و از سوابق دیپلماتیک برجسته‌ای همچون معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه و سفارت ایران در کشورهای ژاپن، انگلستان و کانادا برخوردار است. عادلی در کنار چهره‌هایی همچون کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک و ماجدی، معاون امور بین‌الملل وزارت نفت، «مثلت دیپلماسی نفتی ایران» را تشکیل داده‌اند. اکنون و در 12 آبان، قرار است عادلی برای کسب دبیرکلی تلاش کند و بنابر ظواهر، این عنوان چندان دور از دسترس او نخواهد بود. ضمن آنکه مقایسه سوابق عادلی با دبیرکل فعلی مجمع کشورهای صادرکنده گاز نشان می‌شود او از سوابق و تجربیات بیشتری نسبت به بوخانفسکی برخوردار است. باید منتظر ماند و دید نخستین آزمون دیپلماسی نفتی زنگنه چه نتیجه‌ای خواهد داشت.