بازی خطرناک دلواپسان با امنیت غذا و اقتدار علمی در زمین تراریخته‌ها
قسمت اول یادداشت تحلیلی «علی شمس»، روزنامه‌نگار باسابقه‌ی حوزه‌ی «علمی»، درباره‌ی جنجال بر سر تراریخته‌ها که در اختیار انصاف نیوز قرار گرفته است در پی می‌آید:
طی چند ماه اخیر و همزمان با بررسی لایحه قانون برنامه ششم توسعه در مجلس، جنجال رسانه‌ای گسترده‌ای از سوی برخی جریان‌ها و رسانه‌های مخالف دولت در مخالفت با محصولات کشاورزی حاصل از مهندسی ژنتیک در گرفته که علی رغم تلاش ناشیانه‌ای که برای زدن رنگ و لعاب و ظاهری علمی بر آن زده می‌شود، ادبیات غیرعلمی، بی منطق و رویکرد مطلق گرایانه و مغرضانه علیه فناوری تراریخته به شکلی پررنگ در اکثر گزارش‌ها و مطالب آنها دیده می‌شود.
عملکرد تأسف بار بخشی از این جریان رسانه‌ای در ایجاد هراس و نگرانی در اقشار مختلف جامعه و افراد طبعاً کم اطلاع از فناوری تولید محصولات تراریخته نسبت به سلامت و ایمنی فرآورده‌های کشاورزی و غذایی‌ای که هر روز همراه خانواده و عزیزانشان مصرف می‌کنند، از یک سو و از طرف دیگر، انگ زدن و سنگین کردن فضا برای منصرف کردن جامعه علمی و متخصصان آشنا با فناوری تراریخته از بیان حقیقت و دفاع از این فناوری راهبردی از ترس جوسازی‌ها و اتهام زنی‌های گروه بسیار کوچکی است که متاسفانه این تلقی را ایجاد کرده‌اند که حاضرند برای رسیدن به کوچکترین اهداف خود بی ذره‌ای تأمل و انصاف، سنگین‌ترین و بی پایه‌ترین برچسب‌ها و اتهامات را حتی به شریف‌ترین و متعهدترین افراد وارد کنند، کمترین سنخیتی با فضای مباحث علمی و کارشکنی ندارد.
اساساً جنجال آفرینی و مطرح کردن مباحث مربوط به حوزه‌ای کاملاً تخصصی و فناورانه در فضای رسانه‌های عمومی و شبکه‌های اجتماعی در شرایطی که تشکیلات و سازوکار کاملاً مشخصی برای ارزیابی و بررسی جنبه‌های مختلف آن در قالب قانون و شورای ملی ایمنی زیستی، پیش بینی و شرح وظایف دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف ذی ربط در این حوزه کاملاً مشخص است، روشن‌ترین سند بر رویکرد کاملاً مغرضانه و غیر علمی این جریان علیه توسعه فناوری مهندسی ژنتیک کشاورزی در کشور است.
طبیعی است که هر نوآوری و فناوری تازه از اختراع برق و هواپیما و محصولات شیمیایی و پلاستیکی مختلف گرفته تا واکسن‌ها و داروهای مختلف و از فناوری هسته‌ای و لیزر و محصولات مختلف بیوتکنولوژی با کاربردهای متنوع آنها تا ابداع سیستم‌های مبتنی بر امواج بی سیم و تلفن‌های همراه و بلاخره فناوری نانو و هزاران پدیده و تکنیک نوظهور دیگر در کنار مزایا و ظرفیتهای جدیدی که ایجاد کرده‌اند، لاجرم عوارض و مخاطراتی را هم در پی داشته‌اند و اغلب در بدو پیدایش و معرفی آنها از سوی دانشمندان، بحث‌های مختلفی درباره مخاطرات و مسائل احتمالی ناشی از این نوآوری‌ها و فناوریهای جدید و همچنین راهکارهای کنترل و مهار آنها در مجامع علمی و تخصصی و حتی در سطح رسانه‌ها و عموم مطرح شده است بی آن که وجود مشکل یا مساله‌ای جانبی به معنای نفی کامل آن و دست کشیدن از مزایا و منافع آن باشد. مثلاً با گذشت سالها از کشف یا ابداع داروهای مختلف یا وسایل مبتنی بر امواج مثل تلفن همراه هر از گاه گزارش‌های ضد و نقیضی درباره عوارض یا مخاطرات احتمالی آنها برای سلامت کاربران منتشر می‌شود که طرح چنین بحث‌هایی که اساساً در هر فضای اجتماعی سالم، کاملاً اجتناب ناپذیر است نه تنها فی النفسه تشویش زا و مذموم نیست که کمک زیادی به ارتقای ایمنی و سلامت این فناوری‌ها و نوآوری‌ها کمک می‌کند.
البته در کنار جریان غالب علمی و معقولی که در جوامع مختلف نسبت به نوآوری‌ها و فناوریهای جدید وجود دارد، گروه‌های ناآگاهی نیز هستند که با هر پدیده و دستاورد علمی و فناوری تازه با نگاهی بدبینانه و منفی مواجه می‌شوند و پیش از هر کار به مخالفت، تردیدآفرینی و بدبین کردن دیگران نسبت به آن می‌پردازند.
نمونه‌های متعددی از برخوردهای عوامانه و ناآگاهانه با پدیده‌های جدید را می‌توان در دو، سه سده اخیر که دوران ورود و مواجهه ایرانیان با مدرنیته و پدیده‌های آن بوده است مشاهده کرد. تقریباً کمتر پدیده جدیدی از گرامافون و دوربین عکاسی و واکسن تا تراموا (ماشین دودی) و خودرو و حتی بلندگو و رادیو بوده که در بدو ورود به جامعه در حال گذار ایران، وحشت و نگرانی بخش‌هایی از جامعه را در پی نداشته باشد.
نمونه آن ماجرای معروف خودداری پایتخت نشینان از واکسن زدن به کودکانشان علیه آبله در دوره ناصرالدین شاه با هراس افکنی برخی دعانویسان بی سواد است که واکسن زدن را عامل راه یافتن جن به خون کودکان عنوان می‌کردند و چنان نفوذی در جامعه کم سواد آن روزگار داشتند که اکثر ساکنان تهران و روستاهای اطراف حاضر بودند حتی جریمه نقدی‌ای را که امیرکبیر برای وادار کردن آنها به آبله کوبی فرزندانشان تعیین کرده بود بپردازند ولی کودکان معصوم خود را واکسینه نکنند!
نمونه امروزی‌تر خاطره‌ای که شهید مطهری از نخستین مواجهه جامعه سنتی ایران با وسیله ساده‌ای مثل بلندگو نقل می‌کند:
وجه آشکار این قبیل رویکردهای فناوری هراسانه و گریز از دستاوردهای پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی، گروه‌ها و جوامع کوچک فراری از مدرنیته و دنیای جدید هستند که نمونه‌ای از آنها را می‌توان در نزدیکی تهران در روستایی حوالی طالقان نیز سراغ گرفت که ساکنانش نه از وسایلی مثل خودرو و تلفن و رادیو و تلویزیون که حتی از شناسنامه و خدمات دولتی و هر آنچه آنها را به زندگی امروزی پیوند می زند گریزانند.
اما وجه پنهان‌تر و مخرب‌تر از این قبیل گروه‌ها و جوامع کوچک که طبعاً با تحصیلات و آموزش‌های مدرن هم بیگانه‌اند، گروه‌ها و افراد تحصیل کرده و بعضاً دانشمند نمایی هستند که نه تنها مدارج عالی تحصیلی را هم پشت سر گذاشته‌اند که حتی به جایگاه استادی دانشگاه هم رسیده‌اند اما همچنان درک درستی از مفهوم علم مدرن ندارند یا به برخی اختلالات روان شناختی دچارند که تلقی بدبینانه و هراس بی دلیلی نسبت به برخی پدیده‌ها دارند.
این گروه البته تلاش دارند برای نظرات و دیدگاه‌های غلط خود استدلالهای شبه منطقی و شبه علمی ارائه کرده و ساعتها در دفاع از نظرات خود بحث و مناظره کنند! نمونه جالبی از این گروه، طرفداران نظریه صافی (تخت بودن) زمین هستند که در قرن بیست و یکم و با وجود همه شواهد و مدارک علمی غیر قابل انکار معتقدند که زمین کروی نیست بلکه همچون یک دیسک گرد و صاف است که شمال‌گان، مرکز آن است و جنوبگان، همچون دیواره‌ای از یخ، جنوب آن را فرا گرفته و خورشید و ماه به ارتفاع ۳٬۰۰۰ مایل یا ۴٬۸۰۰ کیلومتر و کیهان، ۳٬۱۰۰ مایل یا ۵٬۰۰۰ کیلومتر بر فراز آن واقع شده‌اند! معتقدان این نظریه محمل به تازگی وبلاگی فارسی را نیز
راه اندازی کرده‌اند که می‌توانید از مطالب خواندنی آن در رد بسیاری از دروغ‌هایی که به اسم نجوم، زمین شناسی، داروسازی و پزشکی و … به خورد شما داده‌اند!! لذت ببرید.
قبل از آن بد نیست که به توضیحی که در معرفی این انجمن در وبلاگ فارسی آن آمده توجه کنید که «انجمن زمین تخت گرایان فقط برای اثبات زمین تخت به وجود نیامده بلکه برای افشای تمامی حقایق جهان و رو کردن دست کثیف قدرتهای شیطانی به وجود آمده است» آن طور که در این وبگاه نوشته شده نمونه‌ای از قدرتهای شیطانی، داروسازان و شرکتهای داروسازی و نهادهای ناظر بر غذا و دارو مثل سازمان غذا و داروی آمریکا (اف دی‌ای) هستند که به عقیده زمین تخت گرایان یک سازمان فریبکار و مرگبار است که با بهره گیری از هزاران مأمور مسلح و تاکتیک‌هایی شبیه به گشتاپو (سازمان امنیتی مخوف هیتلر) قوانینی مثل کدکس را دنبال می‌کند که با موافقت سازمان ملل برای تسلط بر جهان توسط یک جنایتکار جنگی آلمان نازی تصویب شده است!
سازمان غذا و دارو علاوه بر این که با یکی از مخوف‌ترین شرکتهای تولید مواد شیمیایی و ژنتیکی در جهان همدستی کرده که 170 میلیون جریب زمین را در ایالات متحده زیر کشت ذرت، سویا، پنبه، روغن کانولا و نیشکر اصلاح شده ژنتیکی (تراریخته) ببرد با تأیید داروهای تولیدی به شرکتهای داروسازی کمک می‌کند که مردم را با مواد شیمیایی (دارو) مسموم کنند و با تضعیف کبد، سیستم عصبی و سیستم ایمنی بدن، آنها را به بیماران پرسود نسل آینده تبدیل کنند و البته با صادرات دارو به خارج از آمریکا و اروپا بیماری و مرگ را برای مردم آن کشورها هم به ارمغان آورند.
این که چرا زمین تخت گرایان ایرانی، زحمت راه انداختن این وبلاگ را به خود داده‌اند تا حدی هم عجیب است چون متاسفانه چند ماهی است که عین همین مهملات بی سر و ته شبه علمی در راستای جلوگیری از تولید ملی محصولات حاصل از فناوری مهندسی ژنتیک گیاهی (تراریخته) مرتباً در برخی از خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری رسمی و روزنامه‌های کثیرالانتشار کشور منتشر می‌شود که اتفاقاً در این وبلاگ از مطالب و عکس‌های آنها هم استفاده شده است!
چه بسا صحنه گردانان پشت پرده موج فناوری هراسی علیه تولید ملی محصولات تراریخته زیر لوای چنین نظریات شبه علمی و منحرف کننده، خواب‌های آشفته‌تری را برای تیشه زدن به ریشه فناوری و تولید ملی دیده‌اند و این روزها پس از موفقیت نسبی در همراه کردن برخی تصمیم سازان دلسوز کشور در حمایت از خودتحریمی ایران در زمینه کاربرد فناوری مهندسی ژنتیک کشاورزی تحت تأثیر اطلاعات غلط و تبلیغات و جوسازی‌های گسترده و پیچیده این جریان با روحیه و انگیزه‌ای دوچندان برای لطمه زدن به روند رو به رشد پیشرفتهای علمی و فناوری در سایر حوزه‌ها نیز برنامه ریزی می‌کنند!
تجربه فشارها و تحریمهای همه جانبه غرب در راستای جلوگیری از پیشرفتهای هسته‌ای ایران به بهانه کاملاً واهی انحراف برنامه اتمی ایران به کاربردهای غیرصلح آمیز که خود بازیگران اصلی چنین برنامه‌های غیرانسانی هستند نشان می‌دهد همچنان که رهبر معظم انقلاب نیز بارها گوشزد کرده‌اند هدف اصلی غرب، جلوگیری از پیشرفت از هرگونه پیشرفت علمی، اقتصادی و تمدنی جمهوری اسلامی است و در صورت غفلت و کوتاهی در برابر زیاده خواهی های آنها مخالفت خود را حوزه زیست فناوری، نانو و دیگر حوزه‌های حساس علمی گسترش خواهند داد.
فناوری ستیزی از ژست‌های زیست محیطی تا افشاگری‌های پارانوئیدی
بحث محصولات تراریخته که این روزها با احساس خطر برخی نسبت به هموار شدن زمینه توسعه و کاربرد این فناوری نوین در بخش کشاورزی کشور با تصویب بند مربوط به آن در لایحه قانون برنامه ششم توسعه از بحثی کاملاً تخصصی و فنی که در دولت مطرح و بدون هیچ مشکلی در نهادهای قانونی پیش بینی شده تأیید شده و پیش بینی می‌شد بدون هیچ گونه مشکلی تصویب شود با جوسازی‌ها و نشر اطلاعات غلط از سوی برخی افراد و رسانه‌های ناآگاه از این حوزه به عنوان معضل و مساله‌ای پیچیده مطرح شده پیش از این نیز چنین برخوردهای غیرعلمی و جنجال سازی های رسانه‌ای را تجربه کرده است.
در اواخر دولت دوم اصلاحات (شهریورماه 83) زمانی که وزارت جهاد کشاورزی همزمان با برداشت نمادین نخستین محصول واریته تراریخته برنج مقاوم به آفات پروانه‌ای از کشت آزمایشی انبوه آن در چند هکتار از شالیزارهای شمال خبر داد، معصومه ابتکار – رییس وقت سازمان حفاظت محیط زیست – و بالتبع تعدادی از مدیران وی با این ادعا که ایمنی محصولات تراریخته تأیید نشده و وزارت جهاد کشاورزی برای رهاسازی واریته تراریخته برنج باید مجوزهایی را از این سازمان اخذ می‌کرده خواستار توقف تولید این محصول تا انجام ارزیابی‌های زیست محیطی روی آثار سوء کوتاه و بلندمدت آن شدند.
با حضور دکتر عارف طرح تولید بذر برنج تراریخته برای اولین بار در ایران اجرا شد
دکتر مظاهری از مدیران وقت سازمان حفاظت محیط زیست ضمن مخالفت شدید با تولید محصولات تراریخته مدعی شد: «ژن دستکاری شده Cry1Ab که تولید سم (توکسین) کرده و کرم ساقه‌خوار را از بین می‌برد، نوعی سم بیولوژیک است که احتمال دارد علاوه بر ظاهر شدن در بافت ساقه، دیگر قسمت‌های برنج را تحت تأثیر قرار داده و جزو بافت‌های اصلی دانه برنج شود.»
وی با اذعان به تولید بالای محصولات دستکاری ژنتیکی شده در کشورهای مختلف جهان از جمله آمریکا که مقررات سختگیرانه ای را در زمینه محصولات غذایی دارد مدعی شد دنیا به این نتیجه رسیده که تمامی این محصولات اثرات سویی بر سلامت انسان‌ها دارد!
در چنین فضایی، پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی و وزارت جهاد کشاورزی با توجه به تأیید قاطع ایمنی و سلامت محصولات تراریخته از سوی مراجع مختلف ملی و بین المللی جهان و مزایای متعدد این محصولات و همچنین مقبولیت و گسترش فزاینده کشت این محصولات در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان دلیلی برای استفاده از این فناوری جدید در بخش کشاورزی نمی‌دید و بر ضرورت کشت انبوه این محصول با رعایت کامل جنبه‌های ایمنی پافشاری می‌کرد
پاسخ رسمی وزارت جهاد کشاورزی به اخبار مربوط به برنج تراریخته
دانشمندان و متخصصان زیست فناوری کشاورزی هم با استناد به این که به رغم آزمایش‌ها و بررسی‌های گسترده چندین ساله در دانشگاه‌ها و مؤسسات بزرگ تحقیقاتی دنیا حتی یک مورد سند معتبر علمی در خصوص اثرات سوء محصولات تراریخته در انسان و حیوانات و محیط زیست وجود نداشته و این محصولات پس از ارزیابی ایمنی زیستی آنها و کسب مجوز نهایتاً با درج برچسب معرف تراریخته بودن برای احترام به حقوق مصرف کنندگان به راحتی در کشورهای مختلف تولیدکننده یا واردکننده این محصولات عرضه می‌شوند ریشه مخالفت سازمان محیط زیست ایران را در تبلیغات منفی گروه‌های خارجی مدعی حمایت از محیط زیست و طبیعت مثل صلح سبز می‌دیدند که بر مصرف محصولات طبیعی و پرهیز از هرگونه تغییر در آنها تاکید دارند.
به عقیده برخی متخصصان زیست فناوری، سازمانهای به اصطلاح مستقل بین المللی نظیر صلح سبز (Green Peace) که در برخی کشورهای غربی حضوری جدی در عرصه سیاست دارند در واقع در پس شعارهای زیست محیطی و هراس افکنی نسبت به کاربرد زیست فناوری و دیگر فناوریهای جدید در حوزه کشاورزی اهداف اقتصادی برخی دولتها و کارتلهای عظیم چندملیتی را دنبال می‌کنند که سعی دارند با جلوگیری از تحقیقات و تولید بومی این محصولات در کشورهای در حال توسعه بازار جهانی محصولات کشاورزی و بذرهای تراریخته را در انحصار خود داشته باشند.
در پی مطرح شدن مباحث مختلف در موافقت یا مخالفت با کشت برنج تراریخته در رسانه‌ها و مجامع مختلف سه انجمن علمی – تخصصی این حوزه یعنی انجمنهای علمی «ژنتیک»، «بیوتکنولوژی» و «ایمنی زیستی» ایران برای روشن شدن مساله و آگاه‌سازی مسئولان و عموم جامعه، با تشکیل کارگروهی متشکل از ده نفر از متخصصان برجسته کشور در رشته‌های پزشکی، کشاورزی، زیست‌فناوری و محیط زیست و نمایندگان سه انجمن به بررسی مستقیم اسناد و اطلاعات مربوط به برنج تراریخته پرداختند و پس از چند ماه کار فشرده در تابستان 1384 طی گزارشی مقاومت کامل برنج تولیدی نسبت به حملات حشرات گروه با پولکداران (مانند کرم ساقه‌خوار) و در نتیجه حذف مصرف هر گونه سموم ضد حشره در مزرعه و مهمتر از آن مشابهت برنج تراریخته طارم مولایی با والد غیر تراریخته و نبود شاهدی بر اثبات نگرانی‌های احتمالی از رها سازی آن را اعلام کردند. در گزارش انجمن‌ها تاکید شده بود که ژن انتقال یافته Cry1AB که در این برنج به کار رفته سالهاست که در گیاهان تراریخته دارای مجوز رها سازی و کشت شده در سطوح چند میلیون هکتار مورد استفاده قرار می‌گیرد و اثرات بهداشتی و غذایی آن و فرآورده پروتئین حاصل مشخص شده و در مجموع توافق عمومی جهان بر اثبات شدن هیچ اثر سوئی برای این پروتئین است. [لینک]
دانلود نسخه PDF گزارش ارزیابی ایمنی زیستی برنج تراریخته ایرانی: [لینک]
گزارش مستقل انجمنهای علمی تخصصی که در آن تمامی ادعاهای بی اساس مخالفان فناوری تراریخته به شکلی مستند پاسخ داده شده بود می‌توانست مهر پایانی بر مخالفتها و مانع‌تراشی‌های با ژست علمی و زیست محیطی علیه این فناوری راهبردی در کشور باشد؛ اما با تغییر دولت، وزارت جهاد کشاورزی و بخش کشاورزی کشور نیز همچون تمامی وزارتخانه‌ها و حوزه‌های مخرب دستخوش تغییر و تحولاتی بنیادی شد تا سرنوشت تراریخته ها در کشور هم به نحوی متفاوت رقم زده شود.
دولت جدید که در بیان و عمل نشان داد چندان اعتقادی به بدیهی‌ترین قواعد و اصول پذیرفته شده در اقتصاد و صنعت و کشاورزی و دیگر بخش‌ها ندارد و مدیران آن هشت سال بعد کشاورزی کشور را در شرایطی تحویل دادند که رکوردهایی تاریخی در واردات برخی اقلام مهم زراعی بر جای گذاشته بودند طبعاً نیاز چندانی هم به فناوریهای نوین مثل تولید محصولات تراریخته نمی‌دید این بود که مدیران جدید وزارت جهاد کشاورزی تصمیم گرفتند به جای درگیر شدن با واعظ جوادی که با تحصیلات زمین شناسی، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور شده بود و اجالتا ژست‌های زیست محیطی سلف خود در دولت اصلاحات را دنبال می‌کرد، صورت مساله را با برکناری قره یاضی – مؤسس و رییس موسسه تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی – و مهر و موم کردن بذرهای برنج تراریخته در انباری متروکه در رشت به کلی پاک کنند.
100 تن بذر تراریخته ایرانی، خوراک موش‌ها شد!
شاید هیچ دولت دیگری این شهامت را نداشت که عقبگرد بزرگ تاریخی در بازگرداندن فناوری تولید محصولات تراریخته از آستانه کشت انبوه مزرعه‌ای به کنج آزمایشگاهی و پاک کردن نام ایران از فهرست کشورهای تولیدکننده این محصولات را که کمی قبل با افتخار به عنوان نخستین کشور اسلامی وارد آن شده بود به نام خود ثبت کند ولی این اتفاق تلخ درست در مقطعی که نقطه عطف بزرگی در رشد تولید محصولات تراریخته در سطح جهانی بود رخ داد.
روشن بود که مخالفت با این تصمیم که این بار گویا وزارت جهاد کشاورزی کاسه داغ‌تر از آش دستپخت سازمان حفاظت محیط زیست بود برای دانشمندان این حوزه که اغلب اعضای هیات علمی مراکز پژوهشی وزارت جهاد کشاورزی بودند هزینه سنگینی خواهد داشت با این حال انجمنهای علمی تخصصی و جامعه علمی زیست فناوری به رغم همه فشارها و محدودیتها و برخوردهای غیرعلمی طی هشت سال ممنوعیت تولید تراریخته ها، روند تدوین و تصویب قانون ملی ایمنی زیستی و آیین نامه اجرایی آن را که با کارشکنی‌های فراوان برخی مسوولان با سرعتی لاک پشتی‌تر از کندی مثال زدنی اینترنت کشور پیش می‌رفت، پیگیری کرده و دائماً نسبت به ممنوعیت غیرقانونی تولید محصولات تراریخته و واردات گسترده این محصولات از خارج که بدون هیچ گونه ارزیابی و کنترلی به سبد غذایی مردم سرازیر شده بود اعتراض می‌کردند.
همچنان که انتظار می‌رفت دکتر قره یاضی که هم مبدع نخستین واریته برنج تراریخته مقاوم به آفات پروانه‌ای در دنیا و هم مؤسس و مدیر سابق موسسه تحقیقات زیست فناوری کشاورزی کشور بود و محکوم بود ویرانی دستاورد سالها تلاش خود و همکارانش را تماشا کند پیشاپیش جریان مدافع فناوریهای نوین کشاورزی، تاوان سنگین مخالفت با مدیران وقت را به جان خریده بود.
در سالهای نه چندان کوتاهی که بذرهای نخستین برنج تراریخته جهان با رویای رویش و سبزی شالیزار به خواب مرگ می‌رفتند، جهان هشیار و بیدار بود. فناوری کشت محصولات تراریخته با سرعتی سرسام آور در کشورهای توسعه یافته و در صدر آنها آمریکا و در کشورهای در حال توسعه در حال گسترش بود.
بنابر اعلام سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی (ISAAA) در پایان سال 2013 (چند ماه پس از پایان دولت دوم احمدی نژاد) سطح زیر کشت محصولات تراریخته با افزایش بی‌سابقه 100 برابری از 1.7 میلیون هکتار در سال 1996 به 175 میلیون رسیده بود که نشان می‌دهد ایران با بی هیچ دلیل منطقی و موجهی دقیقاً در فناوری‌ای از رشد بازماند که به دلیل مزایای فراوانش سریعترین فناوری پذیرفته شده در تاریخ کشاورزی بوده و این عقب ماندگی در شرایطی به کشور تحمیل شد که فناوری تولید محصولات تراریخته در کشور وجود داشت و نام ایران در فهرست کشورهای تولیدکننده آنها ثبت شده بود.
در مجموع مخالفتها و کارشکنی‌های سازمان حفاظت محیط زیست در فاصله اواسط سال 83 تا 84 و تداوم این مخالفتها از سوی رییس بعدی سازمان شرایط را برای یک فرصت سوزی تاریخی فراهم کرد تا در دولت نهم تحت تأثیر تغییر برنامه‌ها و تحولات گسترده مدیریتی، تولید داخلی محصولات حاصل از فناوری مهندسی ژنتیک گیاهی کاملاً متوقف شده و در مقابل، سیل واردات لجام گسیخته این محصولات به کشور روز به روز تشدید شود؛ با این حال نحوه ابراز مخالفتها در آن مقطع زمانی با جنجال آفرینی‌های مشکوک ماه‌های اخیر تا حد زیادی متفاوت بود.
مخالفت‌هایی که در آن زمان با فناوری تراریخته می‌شد اگرچه به زعم برخی، گردانندگان پشت پرده‌ای داشت که منافع و اغراض اقتصادی خاصی را دنبال می‌کردند لااقل در ظاهر از تریبون سازمان حفاظت محیط زیست و گروه‌های به اصطلاح زیست محیطی و مبتنی بر دغدغه‌های زیست محیطی مطرح می‌شد و با ادبیات متوهمانه، ضدعلمی و کاملاً سیاسی‌ای که امروز در مخالفت با تراریخته در کشور به راه افتاده کاملاً تفاوت داشت. گذشت زمان و تجربه سالهای ممنوعیت تولید و آزادی واردات تراریخته ها نیز بسیاری مسائل را روشن کرده است.
امروز کسانی به عنوان پرفسور و فوق متخصص با جاروجنجال در برخی رسانه‌ها نسبت به تولید محصولات در کشور هراس افکنی می‌کنند که در طول تمامی سالهای ممنوعیت تولید تراریخته ها یک بار هم نسبت به واردات انبوه و روزافزون این محصولات به کشور کمترین واکنشی نشان ندادند.
در مقابل جست و جویی ساده در اینترنت کافی است تا حجم انبوهی از مصاحبه‌ها، بیانیه‌ها و تحلیلهای هشداردهنده دانشمندان زیست فناوری کشور را که اغلب بهای سنگینی بابت مخالفت صریح با سیاستها و برنامه‌های مدیران عالی دولتی در زمینه ممنوعیت تولید تراریخته ها دادند بیابیم که مشتی نشانه خروارها از چنین هشدارها و روشنگری‌هایی را آن هم تنها به نقل از یک خبرگزاری می‌توان در ذیل دید:
فرجام بزرگترین دستاورد پژوهشگران زیست‌فن‌آوری گیاهی کشور؛ کنج آزمایشگاه یا پهنه مزارع؟
دکتر قره‌یاضی: انبار کردن بذرهای برنج تراریخته، توسعه این فن‌آوری را در کشور متوقف کرده است
مجری طرح تولید برنج تراریخته خبر داد: حذف ایران از فهرست جهانی تولیدکنندگان گیاهان تراریخته
انجمن بیوتکنولوژی ایران: گیاهان تراریخته از گیاهان در معرض سموم و کود شیمیایی سالم‌ترند
رئیس انجمن ایمنی زیستی خبرداد: حذف نام ایران از لیست کشورهای تولیدکننده محصولات تراریخته از سال 2007
رییس انجمن بیوتکنولوژی: محصولات تراریخته در بیش از 25 کشور جهان کشت می شوند
مجری طرح برنج تراریخته: برنج تراریخته ایرانی همچنان از جنبه های مختلف منحصر به فرد است
رییس انجمن بیوتکنولوژی: کشت 10گونه تراریخته درانتظارتصویب آیین‌نامه قانون ایمنی زیستی است
دستهایی پنهان در برابر پیشرفت بیوتکنولوژی درکشورمانع‌تراشی می‌کنند
رفع موانع مدیریتی تولید ملی محصولات تراریخته
تولایی: چرا کشور را از دستاوردهای دانشمندان زیست فناوری خود محروم کرده‌ایم؟
کارتلهای فعال در واردات از موانع اصلی کشت محصولات تراریخته در کشورند
مخالفت با تولید گیاهان تراریخته به رغم تولید داروهای نوترکیب تعجب برانگیز است
حمایت از انجمنهای علمی حوزه زیست فن‌آوری/رفع موانع تولید محصولات تراریخته در کشور
تراریخته بودن اغلب نمونه های وارداتی دانه های روغنی و استارترهای محصولات پروبیوتیک
قره‌یاضی عنوان کرد:اعلام رتبه جهانی بیوتکنولوژی با تعدادمقالات،سرپوشی برسوء مدیریتها!
100 برابر شدن سطح زیرکشت محصولات تراریخته جهان طی 16 سال
این مستندات روشن از هشدارها و اعتراض شدید جامعه علمی کشور نسبت به ممنوعیت تولید تراریخته ها به رغم واردات گسترش آنها جای هیچ بهانه‌ای را برای ساکتان دیروز و دلواپسان پرخروش امروز باقی نمی‌گذارد.
به راستی جریانی که در سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل از از هیچ کوششی برای مانع تراشی و کارشکنی در راه بهره گیری از فناوریهای جدید در بخش کشاورزی و کاهش وابستگی کشور به واردات دریغ نمی‌کند چرا طی حدود یک دهه ممنوعیت غیرقانونی کشت محصولات تراریخته و روند فزاینده واردات بی ضابطه این قبیل محصولات از خارج سکوت محض اختیار کرده بودند؟
کدام عقل سلیمی قبول می‌کند که تراریخته شناسان دلواپسی که این چند ماهه کوچکترین خبری درباره پایان خودتحریمی استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک گیاهی در کشور با دقت رصد کرده و هر بار موجی از فناوری هراسی و تشویش اذهان عمومی به راه انداخته‌اند طی یک دهه توقف تولید این محصولات از واردات عظیم این محصولات که بارها و بارها از سوی انجمنهای علمی و متخصصان این حوزه در کشور مورد انتقاد قرار گرفته بود بی خبر بوده‌اند؟
جناب پرفسور نگران و همراهان رسانه‌ای ایشان که افزایش بهره وری و کاهش مصرف سموم و آفت کش های شیمیایی در مزارع برنج و پنبه و … کشور با بهره گیری از تکنیک‌های تأیید شده و رایج در پیشرفته‌ترین کشورها را نفوذ و توطئه خطرناک صهیونیستها برای بیمار کردن مردم و شیوع ژنهای اسلام گریزی و بی غیرتی از طریق دانه‌های برنج و پنبه مورد استفاده در البسه عنوان می‌کنند چگونه است که سالها نسبت به واردات و مصرف همین محصولات و در نتیجه نفوذ و حمله بیوتروریستی دشمنان سکوت اختیار کرده بودند؟ آیا سکوت و عدم اطلاع رسانی آنها نسبت به آنچه برنامه خطرناک بیوتروریستی علیه مردم ایران توصیف می‌کنند مفهومی جز همراهی با این نقشه‌های شوم و خیانت به کشور دارد؟
به راستی اگر سناریوهای هولناکی که از آن دم می‌زنند حقیقت داشته باشد، سرنخ آن را نباید در افرادی که به رغم این همه اطلاعات و آشنایی با مخاطرات تراریخته ها و ابعاد پشت پرده آن سالها نسبت به مخاطرات سیل واردات محصولات تراریخته به ایران سکوت کرده‌اند جست و جو کرد؟
به هر رو با پیروزی تدبیر و امید در صحنه انتخابات یازدهم و ریاست جمهوری روحانی، امیدهای تازه‌ای در دل متخصصان مهندسی ژنتیک و دلسوزان بخش کشاورزی کشور ایجاد شد.
روحانی تنها کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود که در خرداد ماه 92 و در آستانه انتخابات به سؤالات انجمن بیوتکنولوژی ایران در خصوص دیدگاه‌های نامزدهای ریاست جمهوری نسبت به علم و فناوری که به هر چهار کاندیدا ارائه شده بود پاسخ داده بود.
وی در پاسخ به نامه انجمن با ابراز تأسف از عقب ماندگی‌ها و پس رفت صورت گرفته در حوزه فناوریهای زیستی که به زعم وی نه به دلیل کم کاری یا عدم شایستگی پژوهشگران و بدنه بیوتکنولوژی و علمی کشور که به دلیل سوء مدیریتهای دولتهای نهم و دهم خصوصاً در بخش کشاورزی و محیط زیست و تولید واکسن‌های دامی و انسانی رخ داده بود و نتایج ویرانگری چون سیل واردات فزاینده محصولات حاصل از زیست فناوری (تراریخته) به رغم توانمندی تولید ملی این محصولات را در پی داشت تاکید کرده بود: «براساس گزارش‌ها بسیاری از قوانین مانند قانون ایمنی زیستی و یا قوانین برنامه چهارم و پنجم توسعه کشور که بندهای خوبی را در مورد بیوتکنولوژی و استفاده از فناوریهای نو دارند به طور کل معطل و بلااجرا مانده‌اند که اینجانب تمام آنها را به اجرا در خواهم آورد.»
روحانی یک ماه بعد در پیامی که به عنوان رییس جمهور منتخب خطاب به دانشمندان، پژوهشگران، اساتید و دانشجویان شرکت کننده در هشتمین همایش ملی بیوتکنولوژی و چهارمین همایش ملی ایمنی زیستی و مهندسی ژنتیک نوشته بود بر ضرورت مقابله با فناوری هراسی و توسعه متوازن کشور در همه زمینه‌های فناوری به ویژه بیوتکنولوژی و مهندسی تاکید و خاطرنشان کرد: «در حالی که کشور ما از زیرساخت‌های عظیمی در حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی برخوردار است و با وجود داشتن سرمایه‌های عظیم انسانی متخصص و دلسوز اما به نظر می‌رسد سهم مردم ما از این فناوری‌ها فعلاً واردات محصولات حاصل از بیوتکنولوژی از خارج از کشور است که باید با تکیه بر اندیشه و تدبیر مدیران دلسوز و شجاع و استفاده از تخصص و توان پژوهشگران کشورمان این وضعیت تغییر کند.
امروز استفاده از فناوریهای بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک نه تنها یک ضرورت بلکه انتخابی هوشمندانه و آگاهانه برای حل معضلات غذایی و بهداشتی و محیط زیستی کشور محسوب می‌شوند که غفلت در دستیابی به و استفاده از این فناوری‌ها به یقین می‌تواند موجب شماتت ما توسط نسل آینده شود.»
سخنان روشن بینانه و وعده‌های صریح رییس جمهور مبنی بر رفع موانع پیش روی توسعه زیست فناوری و کاربرد آن در حوزه‌های مختلف به ویژه کشاورزی که هم راستا با سیاستهای راهبردی مورد تاکید رهبر معظم انقلاب در زمینه اقتصاد مقاومتی، تولید ملی و اقتصاد دانش بنیان بود امیدواری زیادی را در خانواده بزرگ زیست فناوری کشور ایجاد کرد.
با توجه به تاکید دولت تدبیر و امید بر توجه جدی به اقتصاد دانش بنیان و فناوریهای نوین و رفع عقب ماندگی‌ها و وابستگی کشور در تأمین محصولات کشاورزی انتظار می‌رفت طرح متوقف شده رهاسازی و کشت محصولات تراریخته به عنوان گامی ضروری در رونق کشاورزی و تضمین امنیت غذایی کشور با بالاترین سطح ایمنی و سلامت محصولات و محیط زیست کشور به سرعت اجرایی شده و تولیدات استاندارد ملی جایگزین واردات لجام گسیخته و کنترل نشده محصولات خارجی شود. این حرکت با تغییر مدیریتهای ناکارآمد گذشته آغاز شد اما متاسفانه بی تدبیری برخی مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست که غافل از اهداف پشت پرده برخی تشکیلات مشکوک خارجی مثل صلح سبز و گروه‌های مشابه که در قالب شعارها و تبلیغات زیست محیطی و با دامن زدن به شایعات و ادعاهای بی اساس در خصوص ایمنی و سلامت محصولات تراریخته سعی دارند از توسعه فناوریهای زیستی و مهندسی ژنتیک در کشورهایی نظیر ایران جلوگیری کنند نادانسته قدم دربیراهه ای گذاشتند که پیش از همه شرکتهای بزرگ چندملیتی نظیر مونسانتو را که درصدد حفظ انحصار فناوری و تضمین بازار خود هستند و همچنین مافیای عظیم واردات محصولات کشاورزی و سموم شیمیایی به کشور را به مقصود می‌رساند.
بی تدبیری برخی در کشاندن مباحث تخصصی ضوابط علمی نظارت بر روند صدور مجوز تولید و رهاسازی گونه‌های زراعی تراریخته و کنترل دقیق محصولات وارداتی به سطح رسانه‌های عمومی که شاید رقابتهای بین دستگاهی و دلخوریهای به جا مانده از ماه‌های پایانی دولت هشتم – اختلافات و منازعات دکتر ابتکار و مسوولان وقت سازمان حفاظت محیط زیست با وزارت جهاد کشاورزی و مدیریت وقت پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی که بعد از هشت، 9 سال مجدداً در دولت یازدهم به جایگاه گذشته خود بازگشته بودند – در آن بی تأثیر نبود باعث شد جریان مشکوکی علیه تولید تراریخته ها در کشور فعال شود.
از مخالفان شخصی بهزاد قره یاضی – مؤسس و رییس صریح اللهجه پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی – که در تمام طول دولتهای نهم و دهم صریح‌ترین هشدارها و انتقادات را خطاب به مدیران مختلف دولتی ابراز می‌کرد و بارها تا مرز اخراج از پژوهشکده‌ای که از پایه گذاران اصلی آن بود رفته و طبعاً مخالفان بسیاری در بین مسوولان دولت قبل داشت تا تشکیلات ارگانیک که مخالفت با تراریخته ها و زیر سؤال بردن سلامت آنها را فرصتی برای مطرح کردن خود و تبلیغ تولیدات به اصطلاح ارگانیک و منافع اقتصادی خود می‌دیدند و جریانهای غیرعلمی مبلغ طب سنتی و داروهای گیاهی که اساساً با پزشکی مدرن و فرآورده‌های دارویی و حتی واکسیناسیون کودکان مساله دارند با همراه کردن برخی رسانه‌ها با روشها و انگیزه‌های مختلف و استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام که امکان ترویج گسترده هرگونه شایعه و مطلب راست یا دروغ – البته هر چه عجیب و غریب‌تر و دور از واقع‌تر، بهتر – را می‌دهد هیزم بیار معرکه‌ای شدند که در صورت برخورد مسوولانه برخی مدیران دولتی می‌توانست به راحتی پیشگیری و مهار شود.
واکاوی و آسیب شناسی جریان مشکوکی که در آستانه بررسی و تصویب برنامه ششم توسعه با سازماندهی و تدارک گسترده برخی رسانه‌های خاص به منظور جوسازی و عملیات روانی علیه فناوری تولید محصولات تراریخته با برچسبهایی مثل صهیونیستی و بیوتروریستی بودن این فناوری تأیید شده از سوی معتبرترین مراجع بین المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی، فائو، سازمان ایمنی غذای اتحادیه اروپا و ده‌ها سازمان و نهاد دولتی و مستقل ایمنی غذا و تولید و مصرف گسترده محصولات تراریخته در ده‌ها کشور جهان از آمریکا، کانادا، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، چین، ژاپن گرفته تا کشورهای فقیر و در حال توسعه آفریقا و شرق آسیا حرکت پیچیده و خطرناکی را علیه توسعه این فناوری تدارک دیده به مفهوم بی خطر دانستن محض زیست فناوری از جمله مهندسی ژنتیک گیاهی و تولید محصولات تراریخته نیست همچنان که در خط اول دانشمندان این حوزه در کشور، متخصصان و اساتید برجسته ایمنی زیستی و پایه گذاران و اعضای انجمن علمی ایمنی زیستی هستند که پیش و بیش از همه بر ضرورت رعایت اصول ایمنی و ارزیابی سلامت محصولات تراریخته تاکید داشته و دارند.
ایمنی و سلامت محصولات تراریخته سالهاست که دغدغه و موضوع پژوهش‌های فراوان محققان این حوزه در ایران و جهان قرار گرفته و با توجه به این که این محصولات با تولید انبوه و رهاسازی در طبیعت توسط خود این دانشمندان و فرزندان و خانواده آنها هم مصرف می‌شود طبیعی است که دغدغه و حساسیت افراد متخصص و محققان این حوزه نسبت به سلامت آنها اگر از سایرین بیشتر نباشد، کمتر نیست.
مهر تأیید سازمان بهداشت جهانی و سازمانهای ایمنی غذا در آمریکا، اروپا و دیگر کشورها بر ایمنی محصولات تراریخته و عدم گزارش حتی یک مورد عوارض ناشی از مصرف محصولات تراریخته بر انسان، موجودات زنده دیگر و محیط زیست دلیلی برای نگرانی در خصوص کاربرد این فناوری در صورت رعایت نکات ایمنی که در استفاده از ساده‌ترین وسایل برقی خانگی و مصرف قرص و شربت‌های دارویی گرفته تا استفاده از اجاق گاز و رانندگی با دوچرخه و خودرو و هدایت هواپیما و ساخت و بهره برداری از نیروگاه‌های عظیم تولید برق هم ضروری است باقی نمی‌گذارد؛ فلذا تلاش برخی در هراس افکنی و ممنوع کردن تولید و واردات این محصولات در شرایطی که در مورد بسیاری از اقلام زراعی مثل دانه‌های روغنی اساساً رقم غیرتراریخته ای در بازارهای جهانی نیست و ممنوعیت واردات آنها کاملاً بی معناست هیچ گونه توجیه و مبنای منطقی ندارد.
در بخش دوم این گزارش با مروری بر جریان سازی رسانه‌ای غیرعلمی و جهتدار ماه‌های اخیر علیه تولید ملی محصولات تراریخته در کشور به اصطلاح استدلالهای مخالفان این فناوری در کشور را مرور می‌کنیم که همچنان که اشاره شد دست کمی از استدلالهای شبه علمی مخافان کروی بودن زمین ندارد!
انتهای پیام
چقدر جای این تحلیل ها و نوشته ها توی جامعه ما خالیه.ممنون از آقای علی شمس و از انصاف نیوز که روشنگری میکنه. متاسفانه تو جامعه ای که مطالعه و اندیشه و تعقل و تفکر نادیده گرفته میشه یه آدما و گروه هایی پیدا میشن که با طرح شایعات عجیب غریب و توهم توطئه میخوان توجه بقیه رو به خودشون جلب کنن، تقصیر اونا هم نیست بالاخره یه هدفی دارند واسه خودشون تقصیر از تفکر حاکم هست که به این مسائل توجه میکنه.
هدف وارد کردن برنج الوده از هند و دادن آن به خورد مردم و بردن سود 200 درصد است !