اسلامی سازی علوم یا اسلام مالی علوم؟!

«محمدرضا پویافر»، جامعه شناس، در یادداشتی تلگرامی به نقد اظهارات حجت الاسلام والمسلمین «هادی صادقی»، معاون فرهنگی قوه قضاییه، درباره‌ی علوم انسانی اسلامی پرداخت.

به گزارش انصاف نیوز، متن یادداشت پویافر و همچنین سخنان صادقی در پی می‌آید:

تصورهایی در مورد پیشرفت در علوم انسانی

هادی صادقی در اظهار نظری جدید با کنایه به دکتر داوری اردکانی که بحث اسلامی سازی علوم انسانی را تلاشی بیهوده دانسته، گفته است که:

کسانی به دنبال تئوری سکولار سازی هستند. اگر بحث آزادی را بیان می‌کنند می‌خواهند شریعت را کنار بگذارند. البته عده‌ای می گویند 40 سال است که اسلامی سازی علوم انسانی را مطرح می‌کنید ولی نتیجه آن چیست؟ نتیجه آن کاملاً ملموس است و آن را می‌توان در امور نظامی، روابط بین الملل و… دید. این اصول کاملاً مشخص است و ما نیز از جاهایی ضربه خوردیم که این اصول رعایت نشده است.

به عنوان یک انسان دانشگاهی که اطلاعات مستقیمی مرتبط با مدعای ایشان در موفقیت اسلامی سازی علوم در امور و سازمان‌های نظامی و انتظامی دارد، می‌توانم بگویم که آنچه ایشان گفته‌اند از سه حالت خارج نیست:

یا ایشان اساساً از واقعیتِ آنچه در فعالیت‌های علمی در حوزه علوم انسانی در همین مراکز می‌گذرد اطلاع ندارند، یا تعریفشان از علم با تعریف عموم جامعه‌ی علمی تفاوت دارد و یا اساساً در حال کتمان واقعیت‌اند.

البته فرض این است که ایشان قصد وارونه نمایی ندارند و حداکثر از بی اطلاعی یا کم اطلاعی چنین گفته‌اند. بر این اساس می‌توانم بگویم آنچه مقصود ایشان از [موفقیت در] امور نظامی است، عمدتاً در پیشرفت‌های تکنولوژیک و ساخت، اصلاح و بهبود تسلیحات، سامانه‌های دفاعی و امثال آن است که هیچ ارتباطی به علوم انسانی ندارد. در عین حال و با فرض این دست پیشرفت‌ها، ایشان حتماً توجه دارند که تمامی این پیشرفت‌های فنی با استفاده از فرمول‌ها و قواعد علوم مهندسی که حاصلِ سالها انباشت دانش علمی به ویژه در غرب است انجام می‌شود و نه «ساختنِ یک علمِ بومی با روش پژوهشی متفاوت.»

آنچه در این سالها در حوزه‌ی علوم انسانی حداقل یکی از چنین دانشگاه‌هایی دیده‌ام، واقعیت‌هایی کاملاً متفاوت با مدعای آقای صادقی است:

1. تلاش‌های ناکام همچون سایر مراکزی که تلاش برای بومی سازی علوم انسانی دارند، برای نشان دادنِ «چیزی» به عنوان علم اسلامی، در قالب گزاره‌های مستقیماً نقل قول شده از متون دینی بدون آنکه حتی در یک چارچوب تقریبی از روش پژوهش (چه در مقام گردآوری و چه در مقام داوری) قرار گرفته باشد.

2. فعالیت‌های پژوهشی مختلف بر اساس همان رویکردهای نظری و مبانی روش شناختی که به قول دوستان، غربی است. البته این فعالیت‌های پژوهشی، مانند بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور، چه در سطح پایان نامه‌ها و چه در سطح پژوهش‌های کاربردیِ دانشگاهی، کمابیش با کیفیتی ضعیف انجام می‌شود.

3. رویه‌های فساد آمیز همچون پایان‌نامه نویسی و مقاله‌نویسی نیابتی – بازهم همچون بسیاری از دانشگاه‌های کشور- که دیگر بعضی همچون من را نه تنها از دیدنِ این نوع کارها، بلکه کلاً از بودن در دانشگاه خسته کرده است.

4. بعضی سیاست‌ها و رویه‌های اجرایی هم که گاهی از بیرون به سازمانی مثل پلیس تحمیل می‌شود و در قالب طرح‌هایی همچون گشت نامحسوس پلیس، طرح امنیت اخلاقی و … انجام می‌شود، اساساً بدون هیچ نسبتی با کار علمی، عملیاتی می‌شود، چه رسد به اینکه بخواهد آن علم، علم دینی باشد.

آقای صادقی حتماً توجه دارند که علم اسلامی با اقدامِ یک مسلمان در اجتماع و با عمل بر اساس معیارهای دینیِ اسلام تفاوت جدی دارد. در عین حال، آنچه علم را «علم» می‌کند و به آن خصلت پویایی می‌بخشد، خصلت آزمون پذیری، اصلاح، تکمیل و انباشت دانش در آن است. اما آنچه در این قریب به چهار دهه در کشور مشاهده شده، تلاش‌هایی همراه با سعی و خطا و مدعاهای مکررِ «بهترین بودن و نوآوری در همه چیز برای صدور به دنیا» بوده است. حاصلِ این مدعاها و تلاش‌ها با شواهد تجربی قابل اریابی است:

نداشتن مدلِ سیاستگذاری و حکمرانی مشخص و متمایز تقریباً در تمامی حوزه‌ها؛ از اقتصاد تا هنر، از ورزش تا گردشگری، از علم تا … و مهم‌تر از همه در توسعه‌ی اخلاق در جامعه.

آنچه گاه دوستان را در تصورِ از رسیدن به علم دینی دچار اشتباه می‌کند، ارائه «کلاژهایی چهل پاره» از انواع ایدئولوژی‌ها، گفتمان‌ها و مکاتب است که به هم چسبانده شده و به قول مرحوم عسگراولادی (به نقل از محسن هاشمی طبا در جریان تبلیغات انتخاباتِ ریاست جمهوریِ دوازدهم) «اسلام مالی» شده است.

متن سخنان حجت الاسلام هادی صادقی

معاون فرهنگی قوه قضاییه با اشاره به این که اسلامی سازی علوم به معنای گذاشتن قرآن در ماشین نیست، گفت: متأسفانه برخی با سطحی نگری چنین موضوعاتی را تمسخر می‌کنند. چرا مغلطه پهلوان پنبه‌ای می‌کنید؟ چه کسی گفته اسلامی سازی علوم به این معناست؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» از تهران، حجت الاسلام والمسلمین هادی صادقی، معاون فرهنگی قوه قضاییه، در آیین اختتامیه کنگره ملی شیخ عبدالحسین تهرانی که عصر امروز در دانشگاه امام صادق (ع) تهران برگزار شد، نسبت به سخنان برخی درباره اسلامی سازی علوم انسانی واکنش نشان داد و گفت: برخی در اسلامی سازی علوم حرف‌هایی می‌زنند که گویی از عملکرد یک عمر خود پشیمان هستند. اگر پیر هستید و نمی‌توانید تئوری ارائه دهید، کنار بروید تا دیگران بیایند و این تئوری‌ها را بیان کنند.

وی افزود: اسلامی سازی علوم انسانی فرضیه‌ای سخیف نیست که بگوییم یک چیز اسلامی را در کنار غیر اسلامی بگذاریم و بگوییم اسلامی است. کدام فردی گفته که قرآن را در ماشین بگذاریم، اسلامی می‌شود؟ متأسفانه برخی با سطحی نگری چنین موضوعات را تمسخر می‌کنند. چرا مغلطه پهلوان پنبه‌ای می‌کنید؟ چه کسی گفته اسلامی سازی علوم به این معناست که شما گفته‌اید؟ مگر می‌خواهیم مشکلات را با چنین تئوری حل کنیم؟ اسلامی سازی علوم بیش از 10 جهت مختلف دارد. اگر احیاناً کسانی چنین حرف‌هایی می‌زنند، گویی از عمر خود پشیمان شده و می‌خواهند از قطار انقلاب پیاده شوند و ما نمی‌خواهیم این گونه باشد.

وی اضافه کرد: کسانی به دنبال تئوری سکولار سازی هستند. اگر بحث آزادی را بیان می‌کنند می‌خواهند شریعت را کنار بگذارند. البته عده‌ای می گویند 40 سال است که اسلامی سازی علوم انسانی را مطرح می‌کنید ولی نتیجه آن چیست؟ نتیجه آن کاملاً ملموس است و آن را می‌توان در امور نظامی، روابط بین الملل و… دید. این اصول کاملاً مشخص است و ما نیز از جاهایی ضربه خوردیم که این اصول رعایت نشده است.

حجت الاسلام والمسلمین صادقی ادامه داد: اگر امروز وزیر امورخارجه آن کشور در ایران است تا زمینه حضور رئیس جمهورش را در این کشور فراهم کند باید ببینیم برادران وزارت امور خارجه ما چگونه با او رفتار می‌کنند. آیا با قوت برخورد می‌کنند یا با ضعف؟

معون فرهنگی قوه قضائیه افزود: امروز باید بدانیم که کودکانمان را براساس علوم اسلامی تربیت می‌کنند یا خیر؟ چرا سند 2030 بی نام و خزنده همچنان دنبال می‌شود. همه باید مراقب باشیم. باید این موضوعات را مورد نقد قرار دهیم البته به شرط این که بعداً نگویند شما بی عقل هستید.

حجت الاسلام والمسلمین صادقی در ادامه سخنان خود با بیان این که نسل امروز شیخ العراقین را نمی‌شناسد، بیان داشت: ایشان فقیه، ادیب، اصولی و سرآمد علمای زمان خود بودند. شیخ العراقین محل مراجعه‌ی مردم و حکومت بوده‌اند. قاضی القضات تهران بوده‌اند که نشانگر عظمتشان است.

وی افزود: شیخ عبدالحسین در علم اجتماعی همانند امر به معروف و نهی از منکر نیز پیشتاز بوده‌اند. فقیه گوشه حجره نشین نبودند، بلکه در اجتماع حضور داشته و به حاکمان نیز این را می‌گفتند. ایشان می‌گفتند اگر شریعت اجرا شود، فساد از بین می‌رود. اگر ایشان اکنون بودند مسائلی همانند اسلامی سازی علوم را دنبال می‌کردند.

معاون فرهنگی قوه قضاییه اضافه کرد: اگر امروز شیخ العراقین حضور داشتند همانند امام راحل به وظیفه اجتماعی خود عمل می‌کردند که این موضوع شامل مداخله در امور اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، قضایی و… می‌شد. البته این مداخله به معنای دخالت نبود بلکه مراقبت می‌کردند تا فردی کج روی نکند.

انتهای پیام/