جشن جنجالی باغ قلهک؟

برخی رسانه‌ها در فضای مجازی با انتشار خبری از برگزاری جشن روز ملی انگلیس در باغ قلهک تهران در 11 آوریل خبر دادند که مصادف با شب شهادت امام موسی الکاظم(ع) بود، بر اساس این خبرها دیپلمات‌های انگلیسی از درخواست وزارت امورخارجه برای تغییر زمان این مهمانی سر باز زدند و گزارش‌ها حاکی‌است وضعیت حجاب بعضی از شرکت‌کنندگان در مراسم مناسب نبوده است.
این خبر مدعی شده است، علاوه‌بر تعداد زیادی از هنرمندان و چهره‌های سرشناس ورزشی، مسوولان نیز در این جشن حضور داشتند.
این خبر اما از حضور دکتر ظریف وزیرامورخارجه و تعدادی از نمایندگان مجلس حکایت دارد! برای دانستن واقعیت ماجرا به سراغ آقای بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امورخارجه رفتیم تا واقعیت‌ها در این‌باره را دریابیم.

جزئیات مراسم باغ قلهک از زبان بهرام قاسمی

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در گفت‌وگویی در واکنش به شایعه حضور آقای محمدجواد ظریف در جشن روز ملی کشور انگلستان که همزمان با سالروز شهادت امام موسی ‌بن ‌جعفر (ع) و در باغ قلهک برگزار شد، گفت: برگزاری روز ملی در همه کشورها یک امر متداول و رایج است و در این مراسم به تناسب نوع روابط و همکاری‌های دوجانبه؛ رییس هیات دیپلماتیک هر کشوری می‌تواند با سلیقه و نظر خود مقامات و شخصیت‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی، هنری و … کشور مقیم را دعوت کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان این‌که قبول دعوت برای حضور یا عدم حضور در این نوع مراسم‌ بستگی به فرد دعوت‌شده دارد، افزود: با توجه به ضیق‌وقت وزیر امور خارجه؛ معمولا ایشان فرصت حضور در هیچ مراسم روز ملی کشورها را ندارد؛ و مورد اساسی این است که آقای ظریف اصلا در مراسم سفارت انگلستان شرکت نکرده و در این زمان وی در سفر اروگوئه بود.
وی تصریح کرد: سطح شرکت مقامات ما در مراسم روز ملی کشورها بستگی به معیارها و عرفی است که بین کشورها وجود دارد و حضور مقامات ما در مراسم روز ملی هر کشوری تعریف شده و سطح حضور مشخص است. هر سطح از مقامات کشوری که در روز ملی کشور ما در روز 22 بهمن شرکت کنند ما نیز در همان سطح شرکت می‌کنیم.
وی تصریح کرد: همان‌گونه که ما هم در سرتاسر جهان می‌توانیم در سفارتخانه‌های خود مراسم روز ملی یا مراسم مذهبی داشته و کشورهای میزبان هم حق دخالت ندارند؛ لذا تشریفات وزارت امور خارجه ما هم در جزئیات برنامه‌ها و مراسم‌ روز ملی سفارتخانه‌های خارجی دخالتی ندارند .
قاسمی در پاسخ به این سوال که چگونه تاریخ اطلاع آنها با شب شهادت مصادف بوده، گفت: تاریخ چنین مراسمی در تمام کشورها مشخص است. برای نمونه 11 فوریه روز ملی جمهوری اسلامی ایران است که در تقویم قرار داده شده و ما هم جدولی داریم که روز ملی همه کشورهای جهان بدون دخالت ما در آن ثبت شده است.  قاسمی با بیان این‌که در مراسم روز ملی انگلستان جشن پایکوبی صورت نگرفته، گفت: سرود ملی جمهوری اسلامی ایران و انگلستان نواخته شده، اتفاق خلاف رفتار و خلاف عرف بین‌الملل صورت نگرفته و آنچه اتفاق افتاده در محدوده آنها بوده و ما نمی‌توانیم دخالت کنیم. معمولا در صورتی که مراسم سفارتخانه‌ها به شکل مقبولی برگزار نشود می‌توانیم در آن شرکت نکنیم. حتی اگر در حین مراسم مشکل خاصی هم ایجاد شود نمایندگان می‌توانند مراسم را ترک کنند.

باغی با خاطرات 170ساله
در خیابان شریعتی، حد فاصل خیابان دولت و پل صدر دیوار آجری قرمز رنگی است که در میان مردم با نام «باغ قلهک» شناخته می‌شود، باغی که رازهای سربه مهر تاریخی زیادی را در سینه دارد، باغ قلهک خاطرات فراوانی از 170 سال گذشته این محله را به خود دیده است. باغی با وسعت 20 هکتار که بازمانده‌ای سرسبز از منطقه قدیمی «قلهک» است و روزگاری از سوی محمد‌شاه قاجار به دولت انگلستان اجاره داده شد. این باغ از قدیم به‌عنوان اقامتگاه تابستانی سفارت انگلستان در نظر گرفته شد؛ اقامتگاهی که بعدها شاهد برگزاری محفل‌ها و جلسات بسیاری شد تا تاثیر فراوانی بر تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران داشته باشد. شاید آن زمان که «سرجان کمپبل» به‌عنوان وزیرمختار انگلستان در تهران حضور داشت، فکر نمی‌کرد که باغ اجاره‌ای روزگاری محل مناقشه شود.
با توجه به اسناد و مدارک موجود، سفارت انگلیس باغ قلهک را از زمان محمدشاه قاجار، تابستان‌ها برای استراحت و تفرج اجاره می‌کرده و مال‌الاجاره این محل در آن زمان ماهی 30 تومان یا 15 لیره بیشتر نبود، ولی این مرحمت شاهانه اعتبار فراوانی برای وزیر مختار انگلیس به ارمغان آورد و باعث افزایش شخصیت و اعتبار او در بین دیگر عوامل کشورهای خارجی در ایران شد درحالی‌که سفارت دولت انگلستان در آن زمان دارای مکان کوچکی در حوالی دروازه حضرت عبدالعظیم حسنی؟ع؟ بوده است.

نبض سیاست ایران در قلهک
ولی در سال 1286هـ.ق سفارت انگلیس به شمالی‌ترین نقطه تهران در آن زمان (خیابان فردوسی) منتقل می‌شود و این کشور زمینی به مساحت 15 جریب را به‌عنوان سفارت در اختیار می‌گیرد که امروزه نیز محل اصلی سفارت دولت انگلیس در ایران است.
انگلیسی‌ها از گذشته با استقرار در رزیدانس (اقامتگاه تابستانی) قلهک در ماه‌های گرم سال، برخی امور سفارتخانه خود را نیز در این محل انجام می‌دهند. این باغ و محفل‌ها و تصمیمات گرفته شده در آن، تاثیرات فراوان بر تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران داشته است. نبض سیاست ایران در دوران قاجار و پهلوی در باغ قلهک می‌تپید. محفل‌ها و تصمیمات گرفته شده در این باغ که پیش‌کشی محمدشاه به سرجان ملک بود، تاثیرات فراوانی بر تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران داشته است. با لغو حق کاپیتولاسیون، امتیازات ویژه انگلیسی‌ها از بین رفت اما سایه شوم استعمار بر این باغ زیبا باقی ماند.
از بین تمامی جلسات برپاشده در این باغ، مرموزترین جلسات، برپایی نشست‌های فراماسون‌ها در این باغ بود. در دوره پهلوی اول، با وجود آنکه درپی اختلاف بین رضاخان و محمدعلی فروغی، وی از کار برکنار و خانه‌نشین شده بود اما دست‌های خوفناک، پرقدرت و نامرئی فراماسون‌ها از فراموش‌خانه انگیسی‌ها در باغ قلهک بیرون آمد و رضاشاه را مجبور به بازگرداندن فروغی کرد.
در ادامه، فروغی که خود استاد اعظم لژهای ماسونی در ایران بود، به دفعات به همراه نمایندگانی از آمریکا و انگلیس و از جمله شخص سفیر انگلیس در فراموش‌خانه باغ قلهک گرد هم جمع شدند و سعی کردند تاریخ ایران را رقم زنند. پادشاهی محمدرضا شاه یکی از نتایج همین جلسات مرموز بود.
در‌حال‌حاضر این باغ به‌عنوان اقامتگاه کارکنان و ییلاق سفارت استفاده می‌شود؛ همچنین تا چندی پیش از تعلیق فعالیت‌های شورای انگلیس (بازوی فرهنگی و دیپلماسی عمومی انگلیس)، این شورا در محل این باغ دایر بود. گذشته از اینکه باغ قلهک در خود رازهای فراوانی دارد که هر یک از این رازها می‌تواند گره‌های فراوانی از تاریخ نادانسته ایران باز کند. اما این باغ هم‌اکنون در اشغال انگلیسی‌هاست.

سفارت انگلیس در خیابان فردوسی است یا باغ قلهک؟
اما مساله‌ای که اکنون بیش از پیش رخ می‌نماید این است که سفارت انگلیس کجاست؟ محوطه هم‌جوار با خیابان فردوسی و خیابان جمهوری اسلامی یا باغ قلهک؟ در‌حالی‌که طبق قوانین بین‌المللی دولت‌ها تنها مجاز به داشتن یک محل به‌عنوان سفارتخانه در هر کشوری‌اند که آن سفارتخانه جزو خاک آن کشور یا دولت محسوب می‌شود. از این‌رو با وجود استقرار سفارت انگلیس در خیابان فردوسی، معلوم نیست انگلیسی‌ها در باغ قلهک چه می‌کنند؟
طبق منابع وزارت امور خارجه، سندی در خصوص تملک انگلیسی‌ها بر این باغ وجود ندارد و قدیمی‌ترین سند مکتوب که به این موضوع مربوط می‌شود به تاریخ 1278 قمری می‌رسد که نامه تشکر سفیر انگلیس به‌خاطر واگذاری باغ قلهک است.