هادی سروش: استفاده از تریبون های حکومتی در مساله حجاب سبب جبهه گیری زنان شد

شفقنا نوشت: نویسنده و پژوهشگر دینی اهمیت و ارزش حجاب را در دو بُعد انسانی و معنوی مورد بررسی قرار داد و گفت: حجاب عامل صلاح، سعادت و رشد معنوی انسان است و از سوی دیگر سبب حفظ زن در مقابل انسان های هوسران و هنجارشکن اخلاقی خواهد شد، اما در جامعه ای که تهمت، حرمت شکنی و اختلاس وجود دارد تأکید و تأیید بر حفظ حجاب چندان موفق نخواهد بود، از سوی دیگر مردم توقع دارند دستگاه های ارشادی و حکومتی برخورد یکنواختی با اختلاس گران و بد حجابی داشته باشند. شواهد نشان می دهد که زنان ما نسبت به ارزش و اهمیت حجاب آگاهی لازم را دارند، اما برخی به دلایل مختلفی در برابر حفظ آن جبهه گیری می کنند.

حجت الاسلام والمسلمین هادی سروش در گفت وگو با شفقنا به طور مختصر به تاریخ حجاب اشاره و اظهار کرد: شهید مطهری مطلب درستی می فرمایند که حجاب از احکام تأسیسی اسلام است یعنی از زمان جاهلیت امری به نام حجاب مرسوم نبوده و اسلام این حکم را برای مسلمین و جامعه اسلامی واجب فرموده است.

انسان با حجاب به رستگاری، سعادت، صلاح و مقامات معنوی نائل شود

او در مورد فلسفه حجاب گفت: حجاب از واجباتی است که در قرآن نسبت به آن تاکید شده است، بخشی از واجبات الهی در قرآن شریف و بخشی از واجبات در سنت پیامبر(ص) آمده و طبق روایات برای ما مسجل شده است؛ حجاب از اموری است که در متن آیات قرآن شریف آمده، وقتی به قرآن مراجعه می‌کنیم، خداوند دو فلسفه، حکمت و علت برای حجاب ذکر فرمودند: یکی در سوره مبارکه نور آیه ۳۱ و دیگری در سوره مبارکه احزاب آیه ۵۶؛ فلسفه ای که در سوره مبارکه نور می فرماید، این است که حجاب برای این است که انسان به رستگاری، سعادت، صلاح و مقامات معنوی نائل شود. خداوند در آیه و حکم شریفه حجاب در سوره مبارک نور می فرمایند: لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُیُوبِهِنَّ؛ زنان زینت خود را (غیر از مقداری که فقها فرمودند صورت و دست تا حد مچ جایز است) برای نامحرمان ظاهر نکنید. نسبت به سر و گردن هم تعبیر قرآن این است: وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُیُوبِهِنَّ؛ یک پوشش تقریباً کامل» شاید امروزه به اسم مقنعه می‌شناسند که با استفاده از آن سر و گردن شما پوشیده شود. در ذیل این آیه که تصریح به حجاب شده، تعبیر قرآن این است لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ بنابراین رعایت حجاب به عنوان حکم الهی باعث صلاح، سعادت و رشد معنوی انسان است.

زنان با حفظ حجاب به شخصیت و عفت و بزرگی شناخته خواهند شد

حجاب حفاظی در مقابل انسان های هوسران و هنجارشکن اخلاقی

او در ادامه به دومین فلسفه حجاب اشاره و خاطرنشان کرد: قرآن شریف به فلسفه دیگری از حجاب در سوره احزاب اشاره می کند که بسیار دقیق و قابل دقت است، خداوند به پیامبر(ص) امر می فرماید: قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ؛ به سه گروه بگو، یکی به همسران و زنان، یکی به دختران و یکی به مجموعه زنان جامعه اسلامی که یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ؛ از پوشش های کاملی استفاده کنند چون ذلِکَ أَدْنى‌ أَنْ یُعْرَفْنَ در این صورت زنان به شخصیت و عفت و بزرگی شناخته خواهند شد و در نتیجه فَلا یُؤْذَیْنَ مورد طمع انسان های هوسران و هنجارشکن در مسایل اخلاقی قرار نخواهند گرفت؛ بنابراین از این دو مجموعه آیه قرآن کاملاً فلسفه حجاب استفاده می شود، هم در بُعد معنوی و هم در بُعد اجتماعی و انسانی.

حجاب در بُعد معنوی باعث رشد و کمال انسان می شود

سروش در مورد اهمیت حجاب اظهار کرد: حجاب در بُعد معنوی باعث رشد و کمال انسان شده و هیچ خانمی را سرگرم مسایل ظاهری مانند آرایش و غیر آرایش و مسایلی از این دست نخواهد کرد و بیشتر متوجه کمال خواهد بود. بنابراین حجاب در بُعد انسانی به زن مسلمان شخصیت می دهد و در بُعد اجتماعی او را از طمع انسان های هوسران و مریض مصون می دارد.

هر انسانی هم نیاز به سعادت معنوی و هم نیاز به شخصیت روانی دارد یعنی هم از نظر شخصیت به نقطه خوبی میل کند و هم مورد آسیب قرار نگیرد؛ اهمیت حجاب نشان می دهد که این امر هم بُعد معنوی و هم بُعد شخصیتی را تکمیل می کند و هم آثار و چالش های سوء و خطراتی که می تواند متوجه زنان شود را از جامعه زنان دور می کند.

چرا عده ای در برابر حفظ حجاب مقاومت می کنند؟!

او در پاسخ به اینکه با توجه به اهمیت و ارزش حجاب که به آن اشاره شد، چرا از سوی برخی از زنان در مورد حفظ حجاب مقاومت نشان داده می شود؟ گفت: من معتقدم کسانی که مقاومت در امر حجاب می کنند از دو حالت خارج نیستند، یا از زیبایی این حکم الهی بی اطلاع هستند که عده کمی این چنین هستند چون در جامعه ما احکام اسلامی مورد رغبت، اعتنا و علاقه است، به گفته استاد مطهری روح ایرانی هماهنگ با دیانت است لذا می بینیم در بخش هایی که وارد حریم آن نشدیم، مردم خود به خود نسبت به شریعت و دین چقدر علاقه نشان می دهند. به عنوان مثال عزاداری ها، بخشی از افرادی که در اعتکاف ها شرکت می کنند یا نمونه دیگری که بسیار روشن است، زیارت رفتن مانند زیارت حرم امام رضا(ع)؛ در همه این موارد شاهدیم که افراد مختلفی با نگاه هایی متفاوت حضور دارند لذا کمتر می توان این نکته را ثابت کرد که افراد حکم حجاب و زیبایی های این حکم را نداند، قاعدتاً می دانند، احتمالاً مشکل از ناحیه دیگری پیش می آید.

نتوانستیم احکام اسلامی چون حجاب را به نسل جوان تبیین کنیم

استفاده از تریبون های حکومتی در مساله حجاب سبب جبهه گیری زنان شد

او افزود: مشکل اینجاست که ما نتوانستیم احکام اسلام از جمله حجاب را آنطور که هست و به صورت واقعی و جدی برای نسل جوان تبیین کنیم و چون نتوانستیم آن را آنطور که هست تحویل دهیم و روی آن کار فرهنگی کنیم و از بلندگوهای شریعت، دین و بیشتر بلندگوهای حکومتی در این موضوع بسیار استفاده کردیم باعث شده که بعضی از زنان و دختران جبهه گیری کنند، حال یا جبهه گیری آنان محسوس است یا جبهه گیری مخفی دارند، به هر جهت اشکال در این دو مورد است: یا احکام به آنها نرسیده که من خیلی قبول ندارم یا اینکه روش ما درست نبوده و شواهد نشان می دهد که از روش خود جوابی نگرفتیم. به هر جهت بیشتر باید روی اموری که از نظر روانی و اخلاقی می تواند پاسخ دهد کار کنیم.

عرضه شریعت بدون معیارهای اخلاقی بی فایده است

او گفت: شریعت مجموعه ای از گروه دین، نماز، روزه، حج، زکات، امر به معروف و نهی از منکر و حجاب است؛ اگر بدون معیارهای اخلاقی به افراد عرضه شود، در گذشته تجربه کردیم که پاسخ نمی گیریم یعنی اگر پدری برای اینکه فرزندش نماز بخواند از محورهای اخلاقی استفاده نکند بعید است که بتواند جواب بگیرد و فرزندش در آینده نماز خوانی جدی شود لذا باید اولاً اخلاقی رفتار کنیم، ثانیاً آنچه دنبال آن هستیم و در دین آمده را به صورت کامل مطرح کنیم.

آن مقدار که در مورد حجاب صحبت کردیم در مورد عفت مردان هم گفتیم؟!

او توجه به عفت مردان در کنار حجاب زنان را نیازی ضروری دانست و اظهار کرد: در حال حاضر در مورد حجاب همه هَم و غم روی زنان و دختران رفته در حالی که واقعیت این است که وقتی ما دین را در بحث حجاب ورق می زنیم به همان مقداری که به حجاب خانم ها توجه شده است، به عفت مردان هم توجه شده، من این سوال را به عنوان یک طلبه و کسی که در مسایل دینی کار کردم از سکان داران سیاسی، فرهنگی و ارشادی جامعه دارم، آیا آن مقدار که در مورد حجاب صحبت کردیم در مورد عفت مردان هم گفتیم؟!

در نهج البلاغه حضرت امیرالمومنین علی(ع) مستقمیم در مورد حجاب صحبت نکرده است تنها فقراتی از نهج البلاغه هست که اشاره ای به پوشش زنان و حجاب و حفظ شخصیت زنان کرده است، اما امیرالمومنین در مورد عفت مردان مستقیم صحبت کرده است، در بخش پایانی نهج البلاغه در قسمت کلمات قصار حضرت، وقتی عده ای چشم چرانی می کردند و خانم ها را می دیدند، در نهج البلاغه نیامده که امیرالمومنین خانم ها را توقیف کردند که چرا بیرون آمدید، بلکه توقیف ایشان نسبت به مردان است که چرا نگاه می کنید لذا ما در شعارهای فرهنگی خود عفاف را کنار حجاب قرار دادیم، اما به عفاف رسیدگی نکردیم.

در جامعه ای با اختلاس، حرمت شکنی و تهمت وجود دارد امر حجاب موفق نخواهد بود

مردم از دستگاه های ارشادی و حکومتی توقع دارند برخورد با بی حجاب و اختلاس گر یکنواخت باشد

سروش بیان کرد: یک دختر مسلمان وقتی می بیند که مورد تعرض قرار می گیرد و هیچ کسی آن جوان پسر هنجار شکن اخلاقی را مواخذه نمی کند و تنها به او توجه می کنند که شما چرا اینطور بیرون آمدید (که البته قبول داریم که نباید هم با پوششی نا مناسب بیرون بیایند) این خانم طبیعتاً مقداری جبهه گیری خواهد کرد. بنابراین شواهد نشان می دهد که نتوانستیم احکام را اولاً به صورت فرهنگی دقیق و دوماً به صورت کامل و بدون تبعیض عرضه و مطرح کنیم. نکته سوم که نتیجه آن هم همین جبهه گیری ها می شود، این است که مردم و جامعه اسلامی توقع دارند که دستگاهای تبلیغی، ارشادی، حکومتی و حوزه ها با همه زشتی ها، خلاف شرع ها، بدی ها و ناهنجاری ها یکنواخت مقابله کنند، در جامعه ای که اختلاس، حرمت شکنی و تهمت های رسانه ای وجود داشته باشد، نسبت به تبلیغ نه تنها حجاب بلکه در امور مسجد، نماز، محراب و جماعت هم آنطور که باید و شاید موفق نخواهیم بود.

حجاب امری دینی است و هر کسی نمی تواند تعبیری از آن داشته باشد

اگر بخواهیم نوع دیگری از پوشش را به عنوان حجاب تحمیل کنیم طبیعتاً کسی نمی پذیرد

سروش در مورد تفسیرهای متفاوت برخی از روحانیون در مورد حجاب و آسیب این تفسیرها بر امر مهم حجاب گفت: همیشه در کنار یک مطلب روشن و حقی، ممکن است که تفسیرها، تبیین ها و تشریح هایی نسبت به آن مطرح شود که خیلی سازگار و هماهنگ با حقیقت نباشد. حجاب یک امر دینی است نه عرفی، به همین دلیل هر فردی نمی توان اظهار نظری متفاوت در این موضوع داشته باشد، بعضی از احکام دین هست که به عرف محول شده و عرف می تواند تشخیص دهد و دین هم امضا کند، اما در مورد حجاب براساس دو آیه شریفه ای که در سوره نور و احزاب داریم، کاملاً روشن است که قصه چیست و پوشش چه چیزی مورد نظر دین است لذا تفسیر حجاب به غیر از چیزی که بسیار در قرآن روشن است تفسیری ناروا و نابه جایی است. ممکن است کسی بگوید حجابی که در آیات قرآن به آن اشاره شد، واجب نیست بلکه مستحب است مانند بسیاری از اوامر الهی به پیامبر که مستحب است، این مساله پاسخ فنی خود را می طلبد که آقایان هم پاسخ دادند، اما اینکه لغت و معنا و مصداق حجاب تغییر داده شود طبیعتاً پسندیده نیست چون یک اصطلاح شرعی و روشن است خلاصه اگر بخواهیم در حکم حجاب صحبت کنیم و واجب یا مستحب بودن یا واجب اختیاری و اجباری آن را بررسی کنیم، یک بحث فنی، حوزوی، فقهی و کارشناسی است و جای این بحث ها در حوزه علمیه، علوم انسانی مربوط، جامعه شناسی و روانشناسی است، اما اگر بخواهیم نوع دیگری از پوشش را به عنوان حجاب تحمیل کنیم طبیعتاً کسی نمی پذیرد.

انتهای پیام