ارز که از کیسه ملت بُوَد!

در حالی که قیمت یوروی مسافرتی 5100 تومان تعیین شد، بهای ارز در بازار غیررسمی به بیش از10هزار تومان رسید. معنی این اتفاق این بود که در این شرایط دولت برای مسافرت به خارج از کشور، یارانه پرداخت می‌کند و هر کس به سفر خارجی نرود خود را از دریافت این یارانه محروم کرده است! در این شرایط سفر نکردن به خارج از کشور صرفا یک رفتار غیرعقلایی از سوی شهروندان به شمار می‌آید.

به گزارش ایلنا، دریافت ارز مسافرتی این روزها به دغدغه‌ای جدی برای مسافران خارج از کشور تبدیل شده است. با التهاب در بازار ارز که از اواخر سال گذشته آغاز شد و در ابتدای سال جاری به اوج خود رسید، سرانجام دولت با اتخاذ تصمیمی عجیب اعلام کرد از این پس قیمت دلار در کشور 4 هزار و 200 تومان است. از سوی دیگر اعلام شد دولت تنها قیمت 4200 تومان را به رسمیت می‌شناسد و هر گونه نگهداری ارز و خرید و فروش آن را به مثابه قاچاق ارز تلقی می‌کند.

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری، نیز با حضور در تلویزیون اعلام کرد با این اقدام پس از سال‌ها ایده تک نرخی شدن ارز محقق شده است و به متقاضیان ارز، به هر میزان که بخواهند دلار 4200 تومانی پرداخت می‌شود از جمله برای سفر و به این ترتیب بود که برای سفر به کشورهای همسایه 500 یورو به قیمت دولتی و برای سفر به سایر کشورها 1000 یورو پرداخت می‌شود.

اما از آنجا که قیمت واقعی ارز در بازار آزاد انکار شدنی نیست و تمام تجارب تاریخی ثابت کرده که سرکوب آن، اصرار بر یک امر ناممکن است قیمت بازار، بی‌اعتنا به امر و نهی دولتی، مسیر خود را پیمود و شکاف میان نرخ دستوری و قیمت بازار، روز به روز افزایش یافت. اتفاقا انکار بازار ثانویه صرفا بر رشد این شکاف افزود.

اینجا بود که پدیده‌ای جالب در اقتصاد ایران رخ داد. در حالی که قیمت یوروی مسافرتی 5100 تومان تعیین شد، بهای یورو در بازار غیررسمی به بیش از10هزار تومان رسید. معنی این اتفاق این بود که در این شرایط دولت برای مسافرت به خارج از کشور، یارانه پرداخت می‌کند و هر کس به سفر خارجی نرود خود را از دریافت این یارانه محروم کرده است! در این شرایط سفر نکردن به خارج از کشور صرفا یک رفتار غیرعقلایی از سوی شهروندان به شمار می‌آید.

پیشینه سفرهای خارجی ایرانیان

ایرانیان سال 1396 بیش از 7 میلیون سفر تفریحی به خارج از کشور داشتند و بیش از 14 میلیارد دلار از این طریق از کشور خارج شد. تنها در زمستان سال 1396 ( که فصل مسافرت ایرانیان نیست) 350 هزار ایرانی به ترکیه سفر کردند که این سفرها بزرگ‌ترین موج مسافرت یک ملت به ترکیه بوده است. آمارها نشان می‌دهد روند سفرهای تفریحی ایرانی به خارج از کشور همیشه رو به رشد بوده است. به طور مثال در پنج ماهه نخست سال 1395 تعداد گردشگران خروجی از کشور 2 میلیون 875 هزار نفر بود که این رقم در پنج ماهه نخست سال 1396 به عدد 3 میلیون و 474 هزار نفر رسید و 21 درصد افزایش یافت. در مجموع 12 ماه سال نیز تعداد سفرهای تفریحی خارج کشور در سال 1396 نسبت به سال 1395 میزان 38 درصد رشد را نشان می‌دهد.

همچنین به گفته علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در نوروز سال 1397 سفرهای زمینی برون مرزی 27.5 درصد رشد داشت و سفرهای هوایی نیز رشد 7 درصدی را نشان می‌دهد. در مجموع میزان سفر ایرانی‌ها در نوروز 1397 نسبت به نورز سال 1396 میزان 50 درصد رشد داشته است! پانزده مقصد اصلی گردشگران ایرانی به این شرح است: ترکیه، عراق، امارات متحده عربی، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، آلمان، عربستان سعودی، قطر، روسیه، افغانستان، چین، تایلند، مالزی و ایتالیا.

رشد 50 درصدی سفر خارجی ایرانیان در فروردین ماه امسال در حالی که فشار ارزی ناشی از آن تلااطم بازار ارز، پس از یایان تعطیلات نوروزی را شدت بخشید. آمارها نشان می‌دهد نزدیک به 4 میلیون از سفرهای سالانه  تفرحی ایرانی‌ها به 5 کشور همسایه است. ترکیه، دبی، امارات متحده عربی، ارمنستان و گرجستان مقصد اصلی گردشگران ایرانی است. در این میان بیش از 2.5 میلیون سفر سالانه، تنها به ترکیه صورت می‌گیرد.

پدیده تورهای رایگان

پیشنه سفرهای خارجی گویای میل شهروندان ایرانی به سفرهای خارجی به خصوص به کشورهای همسایه است آمارهای نشان می‌دهد این روند از سال 1385 تا 1396 همواره روندی صعودی با شتاب و شیبی قابل توجه، بوده است. اما در ابتدای سال 1397 و با تصمیم دولت برای تعیین دستوری نرخ دلار 4200 تومانی و انکار بازار ثانویه، اتفاقی جدید در صحنه گردشگری ایران به وقوع پیوست. دریافت ارز مسافرتی ( 500 یورو برای سفر به کشورهای همسایه و 1000 هزار برای سفر به سایر کشورها) به قیمت دولتی و فروش آن در بازار به قیمت‌های واقعی (بیش از 10 هزار تومان) تقریبا تمام قیمت تورها را پوشش می‌دهد. در نتیجه مشاهد شد تعدادی از تورها از مسافران دعوت می‌‌کردند به صورت رایگان به سفر بروند. تورهای رایگان دو الی سه روزه ترکیه با 500 یورو ارز دولتی و تورهای صربستان با ارز مسافرتی هزار یورو، عمده این تورها را تشکیل می‌دهد. شرط آژانس‌های مسافرتی با مسافران برای سفر رایگان به ترکیه و صربستان، پرداخت وجه ارز مسافرتی به آژانس‌های مسافرتی است.

از سوی دیگر بسیاری از شهروندان بدون ثبت نام در تورها راهی سفرهای کوتاه (حتی یک روزه) به کشورهای همسایه‌اند. زیرا پس از بازگشت از سفر و فروش یوروی دریافتی در بازار غیررسمی، تمام هزینه‌های سفر تامین می‌شود که هیچ پول خوبی هم به جیب می‌زنند.

کار جنون ما به تماشا رسیده است

در توصیف این وضعیت کمدی/تراژیک، می‌توان گفت: گل بود به سبزه نیز آراسته شد! میزان سفرهای تفریحی ایرانی‌ها در وضعیت سال‌های گذشته، روندی صعودی داشت، در سال 97 دولت برای انجام این سفرها یک بسته مالی تشویقی و حمایتی هم قرار داد. در حال حاضر هر ایرانی که به سفر خارجی نرود در واقع خود را از یارانه سفر محروم کرده است. اینجاست که می‌توان گفت کار جنون ما به تماشا رسیده است. دولتی که برای تامین ارز بسیاری از مصارف ارزی ضروری مردم از جمله دارو و کالاهای اساسی و اولیه  در تنگنای شدید قرار دارد و ممکن است از همین رهگذر با عواقب شدیدی نظیر بی‌ثباتی اجتماعی و سیاسی مواجه شود، برای تفریح عده‌ای و سرازیر شدن دلار به کشورهای همسایه، یارانه پرداخت ‌می‌کند!

چه باید کرد؟

بی‌تردید تداوم این وضعیت نه صرفا یک اشتباه در تصمیم‌گیری که یک حماقت اقتصادی است. پرداخت یارانه برای سفرخارجی صرفا انگیزه برای سفر را افزایش می‌دهد به نحوی اکنون مسابقه‌ای برای ثبت نام در تورها و دریافت ارز مسافرتی شکل گرفته است به نحوی برای دریافت حواله ارز دولتی سفر لازم است متقاضیان صبح بسیار زود و حتی پاسی از شب نگذشته در شعب بانک‌ها حضور پیدا کنند و در صف‌های طویل جلوی درب شعبه‌ها به انتظار بایستند.

فشاری که از این ناحیه بر بازار ارز وارد می‌شود کاملا آشکار و مبرهن است و نتیجه‌ای جز افزایش قیمت ارز ندارد. معنی روشن این امر آن است که 80 میلون ایرانی باید هزینه افزایش نرخ ارز را برای تامین یارانه سفر چند میلیون ایرانی پرداخت کنند. 80 میلیون ایرانی که بسیاری از آنان از ساکنان استان‌های محروم هستند باید کالاهای اساسی خود را به قیمتی گران‌تر بخرند تا پول یارانه سفر چند میلیون نفر بری سفر به ترکیه و امارات و تایلند و صربستان تامین شود.

راهکار اما ممنوعیت سفر به خارج نیست. راه حل بسیار ساده است. بازار ثانویه و آزاد باید به سرعت به رسمیت شناخته شود و هر کس قصد سفر به هر کجای جهان را داشت با تهیه ارز مورد نیاز از بازار آزاد، به سفر برود. این راه‌حل به قدری بدیهی است که بی‌توجهی به آن عجیب به نظر می‌رسد. از سوی دیگر انگیزه بسیاری از ایرانیان برای سفر به کشورهای همسایه صرفا برخوداری از میزان بیشتری از آزادی‌های اجتماعی است. اگر اجماعی ملی و فراجناحی برای کاهش سخت‌گیری‌ها و افزایش آزادی‌های اجتماعی در داخل کشور شکل بگیرد قطعا از انگیزه بسیاری از سفرهای تفریحی به کشورهای همسایه کاسته می‌شود.

انتهای پیام