از ستاره آسمان اصلاحات عربستان تا جایگاه متهم

ایرنا نوشت: مواضع ‘محمد بن سلمان’ ولیعهد سعودی در گفت وگو با شبکه خبری ‘بلومبرگ’ نشان داد، او که زمانی خود را ستاره آسمان اصلاحات عربستان می دانست، با ادامه سیاست های ماجراجویانه در داخل و خارج اکنون به جایگاه یک متهم تحت محاکمه تنزل یافته است .

بن سلمان که پیش از این در مصاحبه های خود با ترسیم چشم انداز مثبت وضعیت عربستان از نظر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، آینده خیالی روشنی برای مردم کشورش نوید می داد و در بعد خارجی هم ریاض را قدرتمند و توانا فرض می کرد، در سخنان جمعه شب خود نشان داد که همه این خیالات اکنون نه تنها برای مردم عربستان که برای ولیعهد ماجراجو هم رنگ باخته است .

اگر مجموع مصاحبه وی را به دو بخش مسایل مربوط به سیاست های خارجی و امور داخلی تقسیم کنیم ، اینگونه می توان مصاحبه وی را تحلیل کرد :

** بعد خارجی

مصاحبه وی پس از یک هفته و سه بار سخنرانی ‘دونالد ترامپ’ رییس جمهوری آمریکا انجام شد که طی آن به بدترین شکل ممکن شاه عربستان را تحقیر و مورد خطاب قرار داده بود و همگان تصور می کردند، ولیعهد سعودی در سخنان خود پاسخ محکمی به رییس جمهوری طماع آمریکا بدهد، اما در کمال تعجب وی این سخنان را نوعی ‘سوء تفاهم’ و ‘غیر دقیق’ خواند و گفت که دستورات ترامپ برای جبران کاهش نفت ایران را اجرا کرده است.

خبرنگار از او پرسید: آیا اهمیت نمی‌دهید که او (ترامپ) این سخنان واقعاً گستاخانه را درباره پدر شما می‌گوید، و بن سلمان در پاسخ گفت: باید قبول کرد که دوستان چیزهای خوب و بد درباره ما می‌گویند. شما نمی‌توانید دوستانی داشته باشید که 100 درصد چیزهای خوبی درباره شما بگویند. این ماجرا حتی درون خانواده‌ها هم صادق است. همیشه سوءتفاهم‌هایی وجود دارد و ما این (سخنان ترامپ) را هم در همین دسته طبقه‌بندی می‌کنیم.

او افزود که عاشق کار کردن با ترامپ است و به همکاری با وی ادامه می دهد.

سخنان کم اثر ولیعهد سعودی در قبال توهین های رییس جمهوری آمریکا در حالی است که اکنون شمار زیادی از فعالان مدنی و سیاسی به اتهام بیان مواضع و مطالبی به مراتب محترمانه تر در زندان های آل سعود به سر می برند.

مواضع بن سلمان به روشنی نشان داد که حتی برای بلندپایه‌ترین مقام سعودی وابستگی و سرسپردگی به کاخ سفید مسئله ای عادی و پذیرفته شده است ، چون ترامپ به صراحت به شاه سعودی گفته است که بدون واشنگتن سرنوشت ریاض معلوم نیست.

بطور کلی بنیان پادشاهی سعودی بر وابستگی و تکیه بر حمایت خارجی از سوی واشنگتن است و این وابستگی از زمان اعلام حمایت تاریخی ‘فرانکلین روزولت’ از ‘عبدالعزیر’ سعودی، شاه وقت عربستان در فوریه 1945 که بر روی ناو هواپیمابر ‘یو اس اس کوئین’ بعد از ‘کنفرانس یالتا’ انجام شد تا به امروز ادامه دارد و از آن زمان نه عبدالعزیر و نه هیچکدام از فرزندانش که هرکدام به ترتیب بر جای پدر تکیه زدند، هیچ‌گاه رویکردی مستقل از واشنگتن را در سیاست خارجی خود دنبال نکرده و به نظر هم نمی‌رسد که در آینده نیز دنبال کنند.

همه اینها در حالی است که وزیر خارجه عربستان در جریان تنش در روابط با کانادا بر سر انتقاد حقوق بشری ‘اوتاوا’ از ریاض، اعلام کرد که کشورش جمهوری موزفروش نیست که بخواهد مطیع دیگران باشد، اما برخلاف این ادعا ، حقیقت آن است که هیچ نشانه‌ای در دست نیست که بتواند ادعای وزیرخارجه جوان سعودی را در ارتباط با استقلال عربستان ثابت کند.

‘جمال خاشقجی روزنامه نگاری که اکنون 5 روز از ربوده شدنش در استانبول ترکیه می گذرد و دیشب (شنبه شب) جسدش در استانبول پیدا شد، یک هفته قبل از ناپدید شدن از سکوت کشورهای عربی در مقابل اهانت های مکرر ترامپ رییس جمهوری آمریکا به آنها انتقاد کرد.

وی در توئیتی نوشت: ترامپ هر از گاهی توئیت می کند که از کشورهای عربی حمایت می کند و ما عرب ها باید برای ادامه این دفاع، هزینه آن را بپردازیم، اما سوالی که به ذهنم می رسد، آن است که رئیس جمهوری آمریکا از ما در برابر چه کسی حمایت می کند.

این روزنامه نگار در ادامه به سوال خود پاسخ داد و گفت: بر این باورم ، بزرگ ترین خطری که کشورهای عربی و منابع نفتی آنها را تهدید می کند، خود ترامپ است، چرا که وی، عرب ها را تنها چاه نفت می بیند.

** بعد داخلی

سخنان ولیعهد سعودی در بعد داخلی سه بخش داشت . بخش اول تاکید بر شکست های اقتصادی داشت . در بخش دوم بن سلمان گفت که ادامه روند سرکوب مخالفان با حمایت آمریکا را ادامه خواهد داد و در بخش سوم هم سخنانی تناقض آمیز با دادستان این کشور در خصوص زندانیان هتل ‘ریتز کارلتون’ بیان کرد.

1- قرار بود برای اجرای برنامه چشم انداز 2030 عربستان بخشی از سهام شرکت نفت ‘آرامکو’ به فروش برسد تا ضمن رها شدن اقتصاد این کشور از صادرات نفت ، سایر بخش های خدماتی مانند بهداشت ، آموزش و گردشگری هم توسعه یابد.

رژیم سعودی پیشتر برنامه ریزی کرد که پنج درصد از دارایی های شرکت آرامکو را که ارزش آن نزدیک به دو تریلیون دلار است، در بازارهای سهام خارجی بفروشد، اما چند ماه بعد از این تصمیم منصرف شد، زیرا عرضه سهام آرامکو در بورس های خارجی نیازمند شفاف سازی دارایی ها و درآمدهای این شرکت و انتشار عمومی اطلاعات آن است و مقام های سعودی نگرانند که این شفاف سازی ها راه را برای ایجاد مطالبات اقتصادی مردمی باز کند.

بن سلمان در مصاحبه خود با بلومبرگ با تایید شکست این طرح اعلام کرد که دستکم اجرای این ایده تا سال 2021 میلادی به تعویق خواهد افتاد.

این در حالی است که عربستان اکنون با کاهش رشد اقتصادی، تورم بالا ، کمبود تولید ، افزایش بیکاری به ویژه در بین جوانان روبرو است . بانک جهانی رشد اقتصادی این کشور در سال 2017 میلادی را کمتر از دو دهم درصد اعلام کرد، رقمی که تاکنون بی سابقه بوده است . میزان بدهی های عمومی در سال 2017 به 438 میلیارد ریال سعودی معادل 116.8 میلیارد دلار رسیده، در حالی که این رقم در سال 2016 میلادی تنها 316 میلیارد ریال (84.4 میلیارد دلار ) بوده است.

2- بن سلمان در مصاحبه خود همچنین به موضوع دستگیری و محاکمه مخالفان در داخل کشور هم پاسخ داد و ضمن تاکید بر ادامه روند سرکوب مخالفان مدنی و سیاسی، ادعا کرد که این افراد به سرویس های خارجی از جمله ایران و قطر وابسته هستند.

از سپتامبر سال 2017 و تنها چند ماه بعد از منصوب شدن بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان دهها تن از روحانیون ، شعرا ، اساتید دانشگاه ، مبلغان مذهبی ، شعرا و فعالان مدنی و سیاسی به اتهام اقدام علیه امنیت این کشور دستگیر و روانه زندان شده اند و شماری از آنان مخفیانه محاکمه و حتی در معرض اعدام قرار دارند.

حساب کاربری ‘معتقلی رای’، متعلق به مخالفان رژیم سعودی ، همزمان با تداوم محاکمه پنهانی زندانیان، فهرست 104 زندانی که طی سپتامبر 2017 تا اکتبر 2018 (شهریور 96 – مهر 97) بازداشت شده اند را منتشر کرد .

این حساب توئیتری افزود: اسامی منتشر شده، تنها افرادی را شامل می شود که شناسایی شده اند و از بازداشت خودسرانه آنها در 13 ماه گذشته در عربستان اطمینان حاصل شده است.

در میان این اسامی، نام روحانیون مشهوری چون ‘سلمان و خالد العوده’، ‘عوض القرنی’، ‘محمد البراک’ و فعالان مدنی زن همچون ‘سمر بدوی’ (برنده جایزه بین‌المللی زن شجاع سال 2012 آمریکا )، ‘لجین الهذلول’، ‘عزیزه الیوسف’ و ‘ایمان النفجان’ دیده می شود.

بر اساس گزارش رسانه های عربی، فعالان حقوق بشری بازداشت شده در زندان های عربستان وضعیت مناسبی ندارند و شماری از آنها با بیماری دست و پنجه نرم می کنند.

این رسانه های خبری اعلام کردند که افراد زندانی در عربستان برای اعتراف به جرایمی که مرتکب نشده اند و دست کشیدن از مخالفت با رژیم سعودی، شکنجه می شوند.

فعالان عربستانی نوشته اند، بازداشت ها و عدم دسترسی متهمان به کمترین حقوق اساسی نشان دهنده نمایشی بودن اقدامات بن سلمان در مورد اصلاحات، حذف منتقدان داخلی و مقدمه چینی برای به سلطنت رسیدن وی است.

در حالی که این بازداشت‌ها انتقاد مجامع بین‌المللی از جمله عفو بین‌الملل، دیده‌بان حقوق بشر و اتحادیه اروپا را در پی داشته است، عربستان همچنان به بازداشت مخالفان و فعالان حقوق بشری و حقوق زنان ادامه می‌دهد.

3- اوایل سال جاری میلادی و سه ماه بعد از دستگیری شماری از شاهزاده های سعودی به اتهام فساد ، ‘سعود المعجب’ دادستان عربستان اعلام کرد که از افراد آزاد شده 107 میلیارد دلار دریافت شده که بخشی از آن پول نقد و بخش دیگری املاک است، اما ولیعهد سعودی در گفت وگو با بلومبرگ سخنان متناقضی را بیان کرد.

بن سلمان گفت: مطمئن نیستم که عدد دقیق چه مقدار است، اما فکر می‌کنم که تا امروز حدود 35 میلیارد دلار از آنها گرفته شده است. فکر می‌کنم که این روند احتمالاً طی 2 سال آینده کامل شود. 40 درصد از مبلغ فعلی (35 میلیارد دلار) به صورت نقد گرفته شده و 60 درصد مابقی به صورت دارایی‌های غیرمنقول است.

پس از این سخنان شماری زیادی از کاربران فضای مجازی و شبکه های اجتماعی با مقایسه اعداد اعلام شده از سوی دادستانی و ولیعهد عربستان خواستار شفاف سازی دولت در این زمینه شدند.

یک حساب کاربری با عنوان ‘خالد الشربانی’ نوشت، سخنان ولیعهد نشان می دهد که طی 10 ماهی که از سال میلادی گذشته است حدود 70 میلیارد دلار از این پول ها به جیب بن سلمان و وابستگان و مشاوران او یا برای دعوت از خوانندگان و مطربان غربی و عربی هزینه شده است .

کاربر دیگری که خود را ‘ساره بنت داود’ معرفی کرد ، به کنایه نوشت که این پولها در اختیار ترامپ قرار گرفته است تا در تریبون های عمومی کشورش به مقامات سعودی توهین کند.

سخنان بن سلمان و واکنش کاربران به این سخنان نشان می دهد که موضوع دستگیری شاهزاده های سعودی که به یک چالش اساسی در میان خاندان آل سعود تبدیل شده، همچنان دامنگیر ولیعهد جوان است و شاید او مجبور باشد مدت بیشتری را به جای زندگی در قصر خود در قایق تفریحی مستقر در ‘بحر احمر’ بگذراند.

انتهای پیام