ظریفیان: درباره‌ی اینکه “منافع ملی چیست” تفاهم نداریم
غلامرضا ظریفیان – فعال سیاسی اصلاح‌طلب – گفت: همچنان در بحثهای مفهومی همچون “منافع ملی چیست” اختلاف‌نظر داریم و دچار آشفتگی و آشوب فکری هستیم. یعنی دقیقاً تفاهم نداریم که چه چیزی منافع ملی محسوب میشود و در این زمینه اختلافات جدی است.
غلامرضا ظریفیان در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره موانع ایجاد وفاق ملی گفت: وفاق و انسجام ملی با استاندارد کردن مؤلفه‌های مشترک توسط مردم، احزاب و حاکمیت، ممکن میشود و البته احزاب باید به‌مثابه «دولت در سایه» به مردم کمک کنند و در این راستا دولت هم باید برای نهادهای مدنی میدان ایجاد کند تا مشخص شود کدام حزب صلاحیت تحقق هدف رشد و تأمین رفاه عمومی را دارد.
ظریفیان در تبیین موانع شکل‌گیری وفاق ملی تأکید کرد: معمولاً جوامع یک تعریفی از منافع ملی دارند و شاخصه‌ها و مصداقهای روشنی هم برای این منافع ملی ارائه میدهند که این مصداقها هم البته خیلی متعدد و کثیر نیستند. طبیعتاً بخشی از مصادیق این امر، اعتقاد و آرمان‌های جامعه است که از این نظر در ایران همیشه دین اسلام به‌عنوان پناه اساسی جامعه مطرح است. فرهنگ ایرانی هم در همین ردیف قرار میگیرد. توحید، عدالت اجتماعی، اخلاق، کرامت انسانی هم مصادیق دیگر آن است. مقابله با تهدید سرزمین و جغرافیای یک کشور، رشد و توسعه یک جامعه در حوزه علمی و اقتصادی، نوع مناسبات با دنیای خارج و مسئله مهم رفاه عمومی هم از شاخصه‌های منافع ملی است.
عضو شورای مرکزی مجمع ایثارگران با تأکید بر این که یکی از موانع وفاق ملی، عدم تعیین شاخص‌های مشترک و عدم استاندارد کردن این شاخصها است، گفت: در جوامع مردمسالار که البته مشارکت مردم و بحث نهادینه شدن نقش مردم در سرنوشت و اداره کشور لحاظ شده، طبیعتاً همه مردم و ملت به شکل عام اعم از نخبگان، احزاب، نهاد دولت، حاکمیت باید به یک وفاق در تعیین مؤلفه‌های چندگانه منافع ملی برسند. همان‌گونه که در همه دنیا با هر نوع گرایشی اعم از سوسیالیستی و لیبرالیستی و گرایشهای دیگر، به این مهم رسیده‌اند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: وفاق و انسجام ملی با استاندارد کردن مؤلفه‌های مشترک توسط مردم، احزاب و حاکمیت، ممکن میشود و البته احزاب باید به‌مثابه «دولت در سایه» به مردم کمک کنند و در این راستا دولت هم باید برای نهادهای مدنی میدان ایجاد کند.
ظریفیان گفت: اشکال مهم از ادبیات سیاسی ماست. در بحث منافع ملی، مؤلفه‌های اصلی استانداردسازی و کدگذاری نشده است و به عبارت دیگر و به تعبیر وسیع‌تر به فرزندانمان از ابتدا در ابعاد آموزشی و تربیتی و کُنشی در این زمینه آموزش نداده‌ایم و آنان را آماده نکرده‌ایم تا بر سر مفاهیم مرتبط با منافع ملی، یکسان عمل کنند. بنابراین همچنان در بحثهای مفهومی اختلاف‌نظر داریم و دچار آشفتگی و آشوب فکری هستیم. یعنی دقیقاً تفاهم نداریم که چه چیزی منافع ملی محسوب میشود و در این زمینه اختلافات جدی است.
وی تصریح کرد: جامعه‌شناسها در بررسی تاریخ و فرهنگ ایران معتقدند از نظر سیاسی در بزنگاه‌های تاریخی در 120 یا 130 سال گذشته جنبشهای مهمی محقق گردیده است، مانند مشروطه، نهضت ملی و انقلاب اسلامی که در آن‌ها یک روح جمعی و یک خرد جمعی در کنار یکدیگر توانسته گامهای بزرگی بردارد که منجر به تغییر اجتماعی و سیاسی وسیعی شد.
به گفته ظریفیان، مردم ایران در طول تاریخ در معرض حملات خارجی و استبداد داخلی قرار داشتند و در نهایت وضعیتی حاکم شد که نهایتاً یکی از مبانی شکل گرفته این است که روانشناسی در مجموع بر جامعه‌شناسی ما سیطره انداخته است. به معنی دیگر فردیت در بستر طولانی تاریخی در آن بزنگاهها بر مشارکت عمومی سیطره انداخته است. درنتیجه، در این بستر تاریخی، ما قانونگریز و مشارکت‌ستیز شده‌ایم. حتی در زمانی که در حرکتهای جمعی شرکت و در قالب احزاب فعال، ایفای نقش می‌کنیم، باز هم دیده میشود که فردیت ما بر حرکت جمعی ما سایه می‌افکند. این یکی از موانعی است که تا حدودی بهبود یافته است، اما همچنان در سپهر اصلی‌اش بر جامعه ما حاکم است.
ظریفیان در این باره توضیح داد: این سپهر و هویت جمعی در مردم ما کمابیش و در نخبگان و اساتید دانشگاهی بیشتر ارتقا یافته، اما هنوز نهادینه نشده است. برای نهادینه شدن این امر باید موانع فرهنگی و تاریخی موجود برداشته شود و این امر نیاز به کمک و حل مسئله حتی از طریق آموزش و پرورش دارد. آموزش و پرورش ما توانسته حوزه خرد فردی را تقویت کند، اما هنوز خرد جمعی ما نتوانسته رشد مناسب را داشته باشد. بنابراین یکی از آسیبهای جدی، غلبه روانشناسی بر جامعه‌شناسی ماست.
وی گفت: امروز بعد از 40 سال باید به مؤلفه‌ها و استاندارد کردن و اجماع نسبی شاخصه‌ها دست پیدا میکردیم و هر حزب یا جریانی برای ارتقای آن‌ها باید برنامه‌هایش را تدوین میکرد.
ظریفیان در پاسخ به اینکه آیا اصلاح‌طلبان میتوانند موضوع ایجاد وفاق ملی را نمایندگی و پیگیری کنند، توضیح داد: در دیدگاه کلان، ظرفیتی که در این جریان هست، این امکان را فراهم میکند. با توجه به نیروهای انبوه، جوانگرایی، نخبگان فراوان و فهم آنان از تحولات اجتماعی و جهانی، ظرفیت این کار در این جریان دیده میشود.
او افزود: یک مزیت بارز جریان اصلاحات، کدینگ کردن و تعیین چهارچوب برای امور است. البته نیاز به بازبینی‌هایی در این زمینه وجود دارد چون نوعی آشفتگی و فقدان تصویر روشن از آینده را شاهدیم، اما با یک آسیب‌شناسی جدی، این جریان میتواند تکیه‌گاه خوبی برای جامعه باشد و درواقع میتواند نیازهای جامعه را به‌روز کند و اگر نتواند هم خودش و هم جامعه آسیب می‌بیند.
ظریفیان گفت: در گذشته‌ای نه‌چندان دور و تقریباً حدود دو ماه گذشته، رهبر اصلاحات مجموعه‌ای را با حدود 15راهکار اصلی در ارتباط با فضای عمومی کشور و نحوه برون‌رفت از این بحرانها ارائه دادند. این موارد نکات مهمی را شامل می‌شد چون هم به واقعیات کشور توجه داشت و هم قلوب متشتت را به هم نزدیک میکرد و هم نشان میدهد که چگونه از ظرفیتها و توانمندیهای نیروهایی که به حاشیه رفته‌اند، استفاده شود و در عین حال، پایبندی خود را به اصول پذیرفته شده از جمله انقلاب و نظام و رهبری عنوان کردند. ایشان و این راهکارها مورد قبول همه اصلاح‌طلبان است.
ظریفیان تأکید کرد: این راهکارها، نقطه عزیمت خوبی است. هرچند هر کدام از آن موضوعات میتواند به چندین پروژه مستقل تبدیل شود. طبیعی است این راهکارها هم مورد قبول مجموعه اصلاح‌طلب‌ها است و هم بسیاری از افرادی که در این دسته‌بندیها قرار نمیگیرند، ولی به هر حال به ایران و آینده ایران و مردم ما علاقه دارند. این اصول، برنامه و پروژه‌های مختلفی میتواند باشد و احیاناً کم و کاستی هم داشته باشد میتوان مواردی را به آن افزود یا کسر کرد. در عین حال باید گفت این راهکارها مبنای خوبی است و افقی روشن و چشم‌اندازی بهتر را ارائه میدهد.
قاعدتاً بهترین راهی که برای اصلاح‌طلبان وجود دارد که بتوانند این جبهه وسیع را مدیریت کرده و از فرصتهایش استفاده کنند، همین تشکیل شوراهای متعدد سیاست‌گذاری است. البته تاکنون ضعفهایی هم داشته و دارد ولی در راه تکامل و تسهیل امور گام برمی‌دارد چون باید خرد جمعی و آن جامعه-شناسی‌اش بر روانشناسی‌اش غالب شود و برای این کار به زمان بیشتری نیاز داریم. این تلاشها تاکنون مؤثر و مفید بوده و در بزنگاهها، این سازوکار که البته نقدهایی هم بر آن وارد است، توانسته کارهای خوبی را هم انجام بدهد.
انتهای پیام
