ماجرای ازدواج دختر ۱۱ ساله در ایلام چه بود؟

روزنامه‌ی ایران درباره‌ی ماجرای ازدواج دختر ۱۱ ساله در ایلام نوشت: «رهای ۱۱ ساله» سرانجام رها شد؛ از بند زندگی با مردی حدوداً ۴۴ ساله که در این چند روز فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را بشدت بهم ریخته بود؛ همان مردی که کوچک‌ترین فرزندش، ۲ سال از رها بزرگ‌تر است!

ماجرای رها درست در زمانه‌ای سر از هیاهوهای اجتماعی درآورده که تلاش‌ها همچنان برای نه گفتن به ازدواج کودکان ادامه دارد. تلاش‌هایی که اگرچه با مقاومت برخی جریان‌های خاص روبه‌رو شده، اما توانسته موجی از واکنش‌های مثبت اجتماعی را هم با خود همراه کند. تا جایی‌که معصومه ابتکار، معاون امور زنان رئیس جمهوری از ارسال لایحه ممنوعیت ازدواج زیر ۱۳ سال به دولت خبر می‌دهد.

رها البته تنها قربانی این اتفاق نیست، یکی از همان چند ده کودک قربانی‌ست که هنوز به بلوغ جنسی نرسیده، باید مردی را تمکین کنند که سال‌ها طعم لذت جنسی را شکل دیگری چشیده است! شبیه نوعروس ۹ ساله مشهدی که اتفاقاً او هم با جنجال‌های رسانه‌ای از دست مردی آزاد شد که معلوم نبود چگونه حاضر به نشستن پای سفره عقد به‌خاطر این بدن نحیف شده است!

تریبون‌های تبلیغاتی گروه‌های ذی‌نفوذ البته نگاهشان به ازدواج کودکان متفاوت است. آنها به سراغ زوج‌های جوان اتوکشیده‌ای می‌روند که فرقشان با امثال رها این است که ازدواج را در سنین پایین امری طبیعی و شدنی می دانند و حتی برای این کار البته با رضایت فیلم های تبلیغاتی می سازند. اما کودکان شبیه رها، حتی هنوز نمی‌دانند چگونه باید با ازداوج کنار بیایند و مسئولیت یک زندگی را برعهده بگیرند. آنها چون قانون اجازه می‌دهد، قربانی سوءاستفاده والدینی می‌شوند که حاضرند فرزندشان را در ازای ۱۵ میلیون تومان پول، صیغه مردی هفت سر عائله کنند. پولی که البته برای ساخت تیزرهای تشویقی «اندک» است، اما می‌تواند بر توقف پدیده کودک همسری سایه بیندازد.

رها، چطور رها شد؟

زهرا کهرام، فعال اجتماعی جمعیت امام علی درباره سیر پرونده رها کودک ۱۱ ساله ایلامی می‌گوید: جمعیت امام علی طرح‌هایی برای زنان معتاد، سرپرست خانوار و باردار در مناطق محروم با حضور پزشک و روان‌شناس دارد که از قضا در روستایی در منطقه هلیلان استان ایلام در خانه مردی معاینات پزشکی و روان‌شناسی زنان محل انجام شد که با ۴۴ سال سن دخترکی ۱۱ ساله را به همسری برگزیده بود و این خواست و اراده خدا بود که راز چنین ازدواجی در این خانه برملا شود.

به‌گفته این عضوفعال جمعیت امام علی، پس از پرکردن فرم شناسایی زنان محل، متوجه این ازدواج شدیم. ازدواج مردی که هفت فرزند از همسر اولش دارد. رها هنوز به سن بلوغ نرسیده و هر شب تجربه همبستری با این مرد را داشته است و آسیب‌های جسمی و روحی زیادی دیده و گریه‌های مکرر امانش را بریده است. با پیگیری‌های جمعیت امام علی و چگونگی روند این ازدواج از ابتدا، متوجه شدیم که رها به‌دلیل فقر مالی و دریافت تنها ۱۵ میلیون تومان توسط خانواده ۶ ماه پیش به ازدواج با همسرش به نوعی مجبور شده است.

کهرام در ادامه می‌افزاید: موضوع را در سریع‌ترین زمان ممکن از طریق نامه نگاری به اطلاع خانم همتی مدیرکل بهزیستی استان ایلام رسانده و در رسانه‌ها انتشار دادیم در نهایت با پیگیری بهزیستی کل کشور و طیبه سیاوشی، نماینده مجلس، دادستانی ایلام وارد عمل شد.

به‌گفته وی، در نهایت دادستانی با استناد به قانون حمایت از خانواده و جریحه دار شدن اذهان عمومی پیگیر ماجرا شده و پدر و همسر رها را مورد تعقیب قانونی قرار داد. بر اساس این قانون هرگاه مردی برخلاف مقررات ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی ازدواج کند، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. این ماده تبصره‌ای نیز دارد مبنی بر اینکه هرگاه ولی قهری، مادر، سرپرست قانونی یا مسئول نگهداری و مراقبت و تربیت زوجه در ارتکاب جرم موضوع این ماده تأثیر مستقیم داشته باشند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شوند.

کهرام با ابراز نگرانی از وقوع چنین ازدواج‌هایی در مناطق محروم توصیه می‌کند: باید در اسرع وقت کارگروهی از آموزش و پرورش و بهزیستی در استانداری ایلام تشکیل شود تا جلو این قبیل ازدواج‌ها که در برخی موارد به خودسوزی هم ممکن است بینجامد، گرفته شود.

از آن جایی که رها بالغ نشده بود قطعاً اجازه دادگاهی هم در بین نبود و ازدواج ثبت رسمی نشده بود، زیرا بر اساس ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسرقبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح.

اما آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد این است که چنانچه رها بالغ شده بود آیا چنین ازدواجی عاقلانه بود و چنانچه رها یا کودکان دیگر با مردی مثلاً ۲۰ ساله ازدواج کنند به لحاظ جسمی و روحی آسیب نمی‌بینند؟ اینجاست که نیاز به اصلاح قانون و بازنگری این ماده و بالا بردن سن ازدواج و ممنوعیت ازدواج در سنین کودکی شدیداً احساس می‌شود. رها تنها نمونه‌ای بود از ده‌ها مورد ازدواج کودکانی که به‌دلیل فقر و اعتیاد والدین هر ساله صورت می‌پذیرد. البته در مورد رها ورود دادستان قابل تقدیر است اما همچنان مشکلات چنین کودکانی پابرجاست.

رئیس اورژانس اجتماعی کشور: مادر رها مدعی است او ۱۵ سال سن دارد!

رضا جعفری، رئیس اورژانس اجتماعی کشور با اشاره به سکونت پدر و مادر رها در شهریار می‌گوید: بازدیدی از خانه پدری رها در یکشنبه شب صورت گرفته که در آن جلسه مادر این دختر مدعی شد شناسنامه دخترش را کوچک‌تر گرفته‌اند و سن رها در واقع حدود ۱۵ سال است، البته من تصور نمی‌کنم چنین حرفی درست باشد.

جعفری می‌افزاید: با توجه به بررسی‌های انجام شده مشخص شد ازدواج در سن پایین در خانواده رها و همسرش مرسوم بوده است و به‌نظر می‌رسد مطرح شدن قضیه بدهی از سوی برخی سایت‌ها منتفی است و این ازدواج بیشتر خرده فرهنگ حاکم بر ازدواج در سن پایین را تأیید می‌کند.

رئیس اورژانس اجتماعی ادامه می‌دهد: در حال حاضر رها در خانه امن بهزیستی در استان ایلام است و خدمات حقوقی و روانشناسی به این دختر ارائه می‌شود، ضلع اول ما هستیم که ارائه خدمات روانشناسی برعهده ماست و ضلع دوم دادستانی است که پیگیری حقوقی این موضوع را انجام می‌دهد.

وی اظهار می‌کند: اگرچه در بازدید اولیه اطلاعات زیادی حاصل نمی‌شود اما در همان جلسه شواهد نشان می‌دهد این ازدواج با توجه به عرف و سنت حاکم بر شهر این خانواده صورت گرفته است و باید گفت این خانواده در ابعاد گوناگون نیازمند حمایت است بنابراین باید امکان زندگی سالم را برای رها و خانواده‌اش فراهم کنیم.

رئیس اورژانس اجتماعی می‌گوید: برای پیشگیری از چنین ازدواج‌هایی باید اقدام یکپارچه و چندجانبه‌بخوبی انجام شود تا بتوان در این امر به نتیجه مطلوب دست یافت مانند ورود دادستانی در موضوع رها که من بسیار از این اقدام تحسین برانگیز تشکر می‌کنم.

جعفری درباره کودک همسری اظهار می‌کند: ما فقه پویایی داریم و می‌توانیم در زمینه ازدواج کودکان اقدامات خوبی انجام دهیم و برای ازدواج در سن پایین باید به یک سن متعارف برسیم تا کودکان کمترین آسیب را ببینند. بنابراین باید کار ساختاری و بنیادی در جامعه صورت بگیرد تا در باورها هم تغییر حاصل شود.

توضیحات مدیرکل بهزیستی ایلام

به همین بهانه با زهرا همتی، مدیرکل جدید بهزیستی استان ایلام نیز گفت‌وگو کرده‌ایم:

خانم همتی، رها را چه موقع و از چه طریقی توانستید از خانواده همسرش تحویل بگیرید؟

روز یکشنبه با حکم دادستانی موفق شدیم رها را از خانه همسرش واقع در منطقه هلیلان از توابع استان ایلام بگیریم و به بهزیستی تحویل دهیم.

در حال حاضر شرایط روحی این دختر چگونه است؟

تیم تخصصی روانشناسی ما در حال ارائه خدمات به این کودک ۱۱ ساله هستند تا از فشار روانی وارده به وی کاسته شود چراکه رها تحت تأثیر ترس‌هایی که این مدت تجربه کرده است شب‌ها در خواب جیغ می‌زند بنابراین به مشاوره و خدمات روانشناسی نیاز دارد اما خدا را شکر در حال حاضر در شرایط بهتری بسر می‌برد.

آیا ازدواج رها با مردی سن بالا واقعاً به‌دلیل بدهی مالی که در سایت‌ها به آن اشاره شده صورت گرفته است؟

اول باید بگویم پدر و همسر رها تحت تعقیب قضایی قرار گرفتند و درباره بدهی هم باید بگویم همسر رها این قضیه را انکار کرده و داشتن نسبت فامیلی دور و بیماری همسر اولش را بهانه ازدواج با رها عنوان کرده است. پدر و مادر این کودک هم که اعتیاد دارند از این خواستگاری استقبال کرده‌اند و شاید هم خواسته‌اند دخترشان را از سر باز کنند نمی‌دانم؛ بنابراین رها را به صیغه این مرد درآورده اند؛ برای ما هم هنوز قضیه بدهی مالی محرز نشده است.

آیا در این خانواده سابقه چنین ازدواجی وجود داشته یا رها اولین قربانی این سبک از ازدواج در خانواده‌اش بوده است؟

خواهر رها هم در سن پایین به ازدواج مردی با اختلاف سنی بالا درآمده است. این خانواده علاوه بر این دو دختر صاحب دو فرزند پسر هستند که با توجه به شرایط اعتیادشان اصلاً صلاحیت نگهداری از فرزندانشان را ندارند.

خانواده رها هم در هلیلان ساکن هستند؟

خیر، همسر رها ساکن هلیلان است و پدر و مادر رها در شهریار از توابع استان تهران ساکن هستند به همین دلیل اورژانس اجتماعی تهران هم پیگیر این موضوع هستند و این پرونده از این زاویه هم در حال بررسی است، لازم به ذکر است پدر رها سابقه محکومیت هم داشته البته از علت حضور وی در زندان فعلاً اطلاعاتی در دسترس نیست.

آیا ازدواج کودکان در سن پایین در منطقه هلیلان هم مثل برخی از استان‌های کشور و مناطق حاشیه‌نشین تهران رواج دارد؟

بله، ازدواج کودکان در هلیلان موضوع عجیبی نیست یعنی در واقع این سبک از ازدواج در این منطقه مرسوم است، اما دختران در سن ۱۴ یا ۱۵ سالگی ازدواج می‌کنند و مشکلی هم ندارند، اما نه در سن زیر یازده سال! مردی که رها را به همسری خود برگزیده متولد سال ۱۳۵۳ است و کوچک‌ترین فرزند این مرد ۱۳ سال سن دارد.

آیا ازدواج رها به‌صورت رسمی در جایی ثبت شده است یا خیر؟

خیر چون ازدواج زیر سیزده سال جرم محسوب می‌شود این ازدواج به‌صورت رسمی در جایی ثبت نشده و رها به صیغه این مرد درآمده است.

برنامه بهزیستی برای آینده رها چیست؟

فعلاً باید شرایط رها در خانه پدری و همسرش مورد بررسی قرار گیرد، باید بهترین گزینه برای او انتخاب شود، البته طی بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده است رها از شرایط خانه پدری خود رضایت ندارد و حاضر به بازگشت نیست. این کودک در حال حاضر در مرکز بهزیستی بسر می‌برد و اولویت نخست ما بهبود وضعیت روانی رها است، با آغاز به‌کار ادارات به طور حتم از یک تیم روانشناسی بیرون از مرکز هم وقت خواهیم گرفت تا در کنار تیم تخصصی بهزیستی در صورت لزوم استفاده شود.

انتهای پیام