چالش مهم جمع آوری زکات: صید و انگل پروری

حجت‌الاسلام هادی سروش، مدرس حوزه علمیه قم در یادداشتی تلگرامی نوشت:

به بهانه عید فطر :چالش مهم جمع آوری زکات: صید و انگل پروری

پرداخت و دریافت فطریه و کفاره از آن اموری است که از صفر تا صد آن را باید دید.

صد آن یعنی والاترین مرتبه آن ؛ رسیدن زکات و هر انفاقی بدست رسول الله (ص) است که در آیه سوره توبه آمده ؛
《خذ من اموالهم صدقة تطهّرهم و تزکّیهم بها》.

ونتیجه چنین انفاقی که در راه درست جریان پیدا کند ؛ “فقرزدائی” از چهره جامعه اسلامی است.

نقطه “صفر” آن که پَست ترین نوعِ پرداخت ودریافت زکات است؛این است که شخص ویانهادی برای سبقت نسبت به رقبای خود درجمع آوری صدقات وزکوات چنان کندکه میخواهد”صیدی “بدست آورد !

این نحوه جمع آوری زکات که در واقع “صید وصیادی” است؛صدالبته که اکثراًمنتهی میشودبه “انگل پروری” !

درجمع آوری وجوه خیریه؛تا دیروزجلوی درب اکثر مساجد صندوق میگذاشتندو فردی هم فریادکنان از عابرین میخواست “فطریه دهند”!

امروزه ازمدارس،تاقهوه خانه هاوچلوکبابی ها،یادگرفته اندکه باید واردمیدانِ جمع آوری خیرات نقدی شوند!

جالب تر؛شکل جدیدی است که طرف شماره کارت خودراپیامک میکند ودرخواست واریز خمس و زکات وفطریه وکفاره میکند !!

عجبا !کسی نیست که بگوید:مومن! ؛جمع آوری صدقات و انفاقات و زکات و فطریه چه ربطی به شما دارد؟

دلت می سوزدازاموال خودت خرج کن.

جمع آوری انفاقات مردم؛

ازسوئی گرفتارچنین “صیادانی” میشود که تمام تلاش شان دررسیدن دست شان به زکوات و وجوه نقدی مردم است بطوریکه نکند،رقیب ازایشان پیشی بگیرد،

وازسوی دیگر،دربخش هزینه کردن این بیت المال واموال قطعی فقراء،چنان به اشتباه میروندکه به قول استاد مطهری دچار “انگل پروری” میشوند !!

صدقات وانفاقات اگررفع فقرِفقیر نکند بلکه اوراعادت به مفت گرفتن و مفت خوردن دهدونیز روح مردانگی و غیرت رادر او بکُشد،این ؛همه معنای “انگل پروری” است.

وهمین انگل ها،چنان “خود مستحق پندار” شده که با پروئی هزینه های اشرافی خود را به گردن دیگران انداخته و مردم را مسئول رفع آن احتیاجات اشرافی خود می دانند.

اگرخدای نخواسته؛

فقراء انگل جامعه شدند ، و خیّرینِ باصفت صیادی واردشدند؛ استعمار واستثمارسکه رایج جامعه میشود.

اگر چنین خطری در پیش است ؛ پس به اعتقاد این قلم ، ورود افراد و نهادهای متفرقه در این وادی ، یعنی پیشنهاد پرداخت و اخذ وجوه خیریه مردم ، نه تنها مستحب شرعی نیست بلکه هیچ مدح عقلی هم بر آن بار نمیشود . و بالاتر براساس قواعد فقهی ؛ چه بسا “حرام” باشد.

شاید با توجه به این جهات بوده که فقهاءبراین فتواهستندکه افضل آن است خودشخص مکلف ،صدقه وزکاتش را به اهلش ردکند.

سیره معصومین در جمع آوری زکات

سیره پیامبر(ص) و حضرت امیر(ع) که دارای حاکمیت و حکومت بودند ومسئولیت سروسامان دادن به اوضاع اقتصادی جامعه را عهدداربودند، بر اعلام و تشویق به پرداخت زکات است وبس.

در کافی آمده ؛امام صادق (ع) فرمود:

《چون آیه زکات نازل شد که «از اموال آنان صدقه بگیر …» رسول خدا (ص) به “منادى” خود دستور داد و او در بین مردم ندا داد که خداوند: بر شما زکات را واجب فرموده است..وقتی امرالهی آمد که زکات آنان را بگیر و بعد پیامبربرخی افرادرابه روستاها اعزام میفرمود… – فامر رسول اللّه (ص) منادیه فنادى فى الناس ان اللّه فرض علیکم الزکوة 》

در این حدیث ؛ سخن از “ندا” و اعلام رسمی است و اگر پیامبر(ص) کسی را برای جمع آوری زکات، اعزام میفرمود برای این بود که کسانیکه بنا به پرداخت دارند ولی دردوری راه و نبودوسائل ، بتوانندبه این واجب عمل کرده باشند.

علامه طباطبائی در المیزان تصریح میفرماید:

《براساس معیارهای دینی خود شخص دهنده صدقه میتواند در موارد مصرفی آن اقدام کند و این احترامی است که دین برای افرادجامعه لحاظ نموده و در غیر مواردی که “مصلحت ضروری” باشد ، حاکم و مسئول و یا هیچ یک از دیگر افراد جامعه ، حق ورود ندارند》.

این معنای کاملا درست این مفسر قرآن با کلمه “یاخذالصدقات” که در آیه بعد آمده، منطبق است واگر “خُذ” بمعنای اجباردرپرداخت صدقات باشد، با ادامه آیه که سخن از طهارت و صلوات است ، هماهنگ نخواهدبود.

پس در نتیجه کلمه “خُذ” که در آیه آمده و دستور به پیامبر است که زکات رابگیر ، بمعنای تحویل گرفتن و پذیرش است.

آنچه درفقه شیعه مطرح است :

اولاً؛ خودشخص مکلف،وجوه خودرابه مستحق برساند.
ثانیا؛ گرچه پرداخت به امام(ع) افضل است.اماهیچ سخنی ازافضلیت پرداخت وجوه به واسطه های دیگرمطرح نیست.
ثالثا؛ اگر در برخی از موارد،مصلحت جدی پیش آید امام(ع) ، بیش از اعلام میتواند اقدام هم بفرمایدوزکات رابگیرد.

نتیجه گیری؛

معلوم شدمابشکل فردی ویاگروهی و یا نهادی ، نسبت به جمع آوری وجوه نقدی مردم و رو زدن به آنان، هیچ مسئولیتی نداریم بلکه ماذون هم نیستیم.

انتهای پیام