مهرگان، نوروزی در ابتدای پاییز

جشن مهرگان که در دهمین روز از ماه مهر در تقویم زرتشتی زمانی که ماه و روز هم نام شوند، برگزار می‌شود. این جشن، از جمله جشن‌های باستانی ایرانیان است که مانند نوروز از اهمیت بالایی برخوردار است و در شش روز خلاصه می‌شود که روز ابتدایی آن را مهرگان عامه (همگانی) و روز پایانی آن را مهرگان خاصه (ویژه) می‌نامند.

موبد پدرام سروشپور در نوشته با نام مهرگان یا اسفندگان در صفحه تانمای شخصی خود در رابطه با این جشن‌ها نوشته است: «واژه‌ی جشن در فارسی نو برگرفته از واژه یسن/یسنه/یسنا (اوستایی:yasna فارسی میانه:یسن) به معنی «ستایش و نیایش» می‌باشد. در فرهنگ ایران باستان شادی از جایگاه بسیار والایی برخوردار بوده است. شادی و خشنودی یک امر مشترک بین انسان و خدا است.

ما با نیایش خود به دنبال خشنودی و شادی اهورامزد هستیم و اهورامزدا نیز در مقابل شادی را برای ما می‌خواهد. به همین دلیل جشن‌های ایرانی بر دوپایه‌ی نیایش و شادی بنا گردیده‌اند. علاوه بر شش جشن گهنبار که از جشنهای دینی زرتشتیان به شمار می‌آیند، ایرانیان باستان هر ماه حداقل یک جشن که به جشنهای ماهیانه معروف می‌باشد را برگزار می‌کردند.

این جشن‌ها روزهایی از ماه بودند که اسم روز با اسم ماه برابر می‌شد. هرکدام از این جشن‌ها بر پایه‌ی‌ معنی آن‌روزی که به مناسبتش جشن برگزار می‌شده است آیین‌های ویژه و بار فرهنگی خاص خودش را به همراه داشته است. علاوه بر این برخی از این جشن‌ها با مناسبتهای تاریخی و مهم ملی نیز همراه شده است مانند جشن مهرگان که بر پایه‌ی شاهنامه و سایر کتب تاریخی، باقی‌مانده‌ی روزی است که ایرانیان به رهبری کاوه آهنگر و فریدون بر ضحاک ستمگر چیره گشتند و یکی از تاریک‌ترین دوران ایران زمین را پایان دادند.

ایزد مهر در فرهنگ زرتشتی جایگاه بسیار با ارزشی دارد. یکی از بلندترین یشتهای اوستا به نام مهر یشت به بیان خصوصیات مهر پرداخته است. به طور کلی برپایه این یشت اوستا ایزد مهر نگاهبان دو ویژگی پیمانداری و پهلوانی است. پایبندی به عهد و پیمان در فرهنگ زرتشتی بسیار ارج نهاده شده است.

در فرهنگ زرتشتی به خانواده به عنوان مهمترین کانون مرکزی جامعه که شرایط رشد فرزندان و شکل‌گیری اخلاق جامعه را فراهم می‌سازد بسیار ارج نهاده شده است. این کانون با یک پیمان مقدس که همان پیمان زناشویی است آغاز می‌گردد. پیمانی که برپایه آن زن و مرد با هم عهد می‌بندند تا پایان عمر و تحت هر شرایطی همراه و در کنار هم باقی‌مانده و خانواده را پاسداری نمایند.

حلقه‌ی مهر که حلقه‌ای است نمادین بر دست چپ فروهر(نماد انسان کامل) همان حلقه‌ای است که امروزه بر دست تمامی زنان و مردان پایبند به زندگی زناشویی از آغاز زندگی تا پایان عمر باقی می‌ماند. به همین دلیل در فرهنگ کهن زرتشتی طلاق یا جدایی زن و مرد جایز نبوده و به عنوان یکی از بدترین گناهان به نام «مهردروج» به معنی «دروغ گوینده به مهر» یا «پیمان شکن» به حساب می‌آمده است.

اگر بخواهیم روزی را به عنوان روز عشق در فرهنگ ایرانی بنامیم روز مهر از ماه مهر یا همان جشن مهرگان است. جشن پاسداشت تمامی پیمانهای ناگسستنی زناشویی، که می‌تواند با پیشکش هدیه‌ای یا سپاسی بیش از پیش محکمتر و استوارتر گردد.»

مهرگان به این دلیل که در ابتدای فصل پاییز محسوب می‌شده است و فصل آغاز استراحت کشاورزان است، اهمیت بالایی نیز برای افراد داشته است و بعد از نوروز بزرگترین جشن ایرانیان باستان محسوب می‌شود. در فرهنگ زرتشتی این روز به عنوان روز آفرینش زبرجد( نوعی زمرد) است. سلمان فارسی در «آثار الباقیه» نوشته ابوریحان بیرونی گفته است: «ما در عهد زرتشتی بودن می گفتیم، خداوند برای زینت بندگان خود یاقوت را در نوروز و زبرجد را در مهرگان بیرون آورد و فضل این دو روز بر روزهای دیگر مانند فضل یاقوت و زبرجد است بر جواهرهای دیگر»

اسفندیار اختیاری، نماینده‌ی زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی هم در پیامی این روز را به ایرانیان تبریک گفته است:

خشنه اتره اهورهه مزداو
مهرگان آمد گرفته فالش از نیکی مثال
نیک روز و نیک جشن و نیک وقت و نیک فال

درود می‌فرستم بر فروهر پاک بزرگ پیام آور آریایی، اشوزرتشت اسپنتمان و درود بر مهر ایران. درود بر مردان و زنان دلیر و پارسایی که با نیک اندیشی و نیک گفتاری و نیک کرداری، همواره پاسدار راستین مهر، دوستی و رستگاری بوده، هستند و خواهند بود.

جشن مهرگان، خجسته جشن باستانی و بزرگداشت پیمانداری، مهربانی و دادگری است. جشنی است به دیرینگی کاوه دادخواه و فریدون دادگر. جشنی است به افتخار چیرگی راستی بر ناراستی و گسترش مهر و زدودن نادانی به یاری دانش اهورایی.
جشن مهرگان، جشن بزرگ ایران است. جشنی است که یادآور دوستی و راستی و یادآور پایه‌های خوشبختی حقیقی و جاودانه است.
این آیین بزرگ و دیرینه‌ی سال بر شما شیرزنان و دلیرمردان ایران اهورایی خجسته باد.
ایدون باد
دکتر اسفندیار اختیاری
نماینده ایرانیان زرتشتی»

انتهای پیام