پول‌هایی که زر خبرنگاران را مس می‌کند
/ در گفت‌وگو با اهالی رسانه /
علی خسروجردی، انصاف نیوز: محمدحسین خوشوقت مدیرمسوول خبری تحلیلی فرارو و مدیرکل سابق مطبوعات خارجی وزارت ارشاد می‌گوید رسانه‌ها نباید تبدیل به روابط عمومی دستگاه‌های دولتی شوند؛ حبیب ترکاشوند مدیرکل سیاسی فارس می‌گوید خبرنگاران با دریافت کارت هدیه وام‌دار اهداکننده می‌شوند و در رودربایستی اخلاقی قرار می‌گیرند. حسین عبداللهی از اهالی با سابقه‌ی رسانه معتقد است که کارت هدیه باعث می‌شود خبرنگار نورافکن انتقادی خودش را به سازمان، ارگان‌ها و اشخاص کمتر بتاباند.
در حالی که اهدای کارت هدیه در نشست‌های خبری، امری طبیعی شده است، برخی از فعالان قدیمی رسانه، از ضرورت ایجاد یک فرهنگ برای جلوگیری از دریافت هدایای با ارزش مادی می‌گویند. در برخی از نشست‌های خبری، برگزارکنندگان کارت هدیه یا هدایای نقدی و غیرنقدی مختلفی به خبرنگاران حاضر در جلسه می‌دهند. این هدایا تنها مختص نشست‌های خبری نیست و برخی از ارگان‌های دولتی هم در مناسبت‌های مختلف چنین مراوداتی با خبرنگاران دارند و امری مرسوم است.
در زندگی روزمره و خارج ازفضای رسانه، دریافت هدیه امری طبیعی به حساب می‌آید اما این کار در فضای رسانه‌ای می‌تواند معنا و مفهومی دیگر داشته باشد. بسیاری از اهالی رسانه معتقدند دریافت هدیه بر قلم خبرنگار اثر می‌گذارد. صف کشیدن برخی از خبرنگاران برای دریافت هدیه پس از برگزاری نشست‌های خبری، به صحنه‌ای آشنا تبدیل شده که این کار تا حد زیادی شان خبرنگاری را پایین می‌آورد. برخی از خبرنگاران دریافت این هدایای را حق مسلم خود می‌دانند و در مقابل تعداد کمی این هدایا را قبول نمی‌کنند.
تحریریه انصاف نیوز در روز خبرنگار امسال در مردادماه تصمیم گرفت تا از پذیرش هرگونه هدیه‌ی نقدی خودداری کنند که اجرای این تصمیم از آن تاریخ تاکنون در نشست‌های خبری بارها اتفاق افتاده است. اعضای تحریریه در این مدت در مواقعی که با این پیشنهاد مواجه شده‌اند، ضمن امتناع از دریافت هدیه، این کار را توییت کرده‌اند اما با واکنش عجیب برخی روابط عمومی‌ها و همچنین برخی خبرنگاران دیگر رسانه‌ها مواجه شده‌اند که هدیه دریافت می‌کنند.
محمدحسین خوشوقت، حبیب ترکاشوند و حسین عبدالهی با انصاف نیوز درباره‌ی تاثیر دریافت هدیه بر رسالت خبرنگاری و ایجاد فرهنگی همگانی در بین خبرنگاران برای نپذرفتن هدیه گفت‌وگو کرده‌اند.
خوشوقت: دستگاه‌های دولتی علاقمندند رسانه‌ها را تبدیل به روابط عمومی‌ها کنند
محمدحسین خوشوقت درباره‌ی دریافت کارت هدیه توسط خبرنگاران به انصاف نیوز گفت: «یکی از وظایف و کارکردهای رسانه بیان واقعیت‌ها به منظور کمک به روند‌ها، فرایندها و نتایج برای تصمیم‌گیری‌ها است. اکثر قریب به اتفاق دستگاه‌های دولتی علاقمند به این موضوع هستند تا رسانه‌ها را تبدیل به روابط عمومی‌ها کنند. اگر این اتفاق بیافتد، رسانه کارکرد، اعتبار و در نتیجه نقش تاثیر خودش در جامعه را از دست می‌دهد.
اگر خبرنگاران و اصحاب رسانه این هدایا را قبول کنند با توجه به فرهنگ ایرانی، در موضعی قرار می‌گیرند که به احتمال بسیار نمی‌توانند نقش رسانه را ایفا کنند و عملا تبدیل به روابط عمومی دستگاه‌ها و موسسات دولتی می‌شوند. صرف نظر از اینکه هدف اهداکننده چه چیزی است، فکر می‌کنم دریافت هدیه از سوی خبرنگاران و رسانه‌ها کار درستی نیست.»
او درباره‌ی ایجاد یک فرهنگ همگانی در بین خبرنگاران برای نگرفتن کارت هدیه گفت: «باید دو کار برای این موضوع کرد. اول اینکه خبرنگاران و اصحاب رسانه را باید از نقش و اهمیت وظیفه‌ای که بر عهده دارند آگاه کرد و در گام دوم رسانه‌ها باید خبرنگاران را از نظر مالی تامین کنند تا نیازی به هدایا نداشته باشند و در معرض طمع و خطر قرار نگیرند.
رسانه باید تلاش بکند تا درآمد خودش را از طرق قانونی و موجه بالا ببرد تا بتواند خبرنگاران خودش را تامین کند. از طرفی وزارت ارشاد هم در حد مقدورات خودش تلاش کند تا از رسانه‌های مستقل حمایت کند تا این رسانه‌ها بتوانند به جایگاه لازم برسند.»
ترکاشوند: اهدای کارت هدیه در تعامل بین رسانه و جامعه خلل ایجاد می‌کند
حبیب ترکاشوند درباره‌ی دریافت هدیه توسط خبرنگاران به انصاف نیوز گفت: « اهدای کارت هدیه به خبرنگاران در نشست‌های خبری مشروع شده و گاهی به صورت شخصی به خبرنگاران اهدا می‌شود. اهدای کارت هدیه چند بعد دارد، اول اینکه اهدای کارت هدیه به صورت شخصی به نحوی رشوه دادن محترمانه است. خبرنگاری، خبر یا گزارشی تهیه کرده یا قرار است گزارشی تهیه کند، سازمان، نهاد و یا حتی یک شخص در مقابل هدیه‌ای به این خبرنگار می‌دهد. درنظر بگیریم این هدیه فقط با نیت تشکرکردن داده می‌شود، اما عیب کار این است که اگر اهداکننده ایرادی داشته باشد، ناخودآگاه در ذهن خبرنگار انتقادات کمتر می‌شود. شاید این کارت با نیت بد داده نشود اما این ایراد را دارد. وقتی خبرنگار بخواهد از سازمان یا شخص مربوطه انتقادی کند، به نحوی گرفتار رودربایستی اخلاقی می‌شود.
اهدای هدیه در نشست‌های خبری به یک روند تبدیل شده، به نحوی که، اگر برگزارکننده به خبرنگار هدیه ندهد یک توهین به حساب می‌آید. نشست‌های خبری ارگان‌های اقتصادی به طور معمول همراه با اهدای کارت هدیه است. خبرنگار با دریافت هدیه عملا وام‌دار و وام‌دار اخلاقی سازمان برگزارکننده می‌شود. وام‌داری اخلاقی حداقل‌ترین موضوع است، روابط پنهانی هم سرجای خودش بماند.»
این خبرنگار درباره‌ی ایجاد فرهنگ بین خبرنگاران برای نگرفتن هدایای نقدی گفت: «بهترین راه این است تا فرهنگ غلط دریافت هدیه به صورت کلی حذف شود. ارگان‌ها و خبرنگاران هرکدام رسالت مختص خودشان را دارند و باید به آن عمل کنند. اهدای کارت هدیه در تعامل بین رسانه و جامعه خلل ایجاد می‌کند.
اگر نگوییم اهالی رسانه محروم‌ترین قشر جامعه هستند ولی می‌توانیم بگوییم از محروم‌ترین اقشار جامعه بوده و در مضیقه قرار دارند که این موضوع با تورم فعلی جامعه دو چندان می‌شود. خبرنگاران این هدایا را به نحوی کمک خرج خود می‌دانند و بخشی از معیشت نه چندان خوب خود را با این هدایا تامین می‌کنند. وقتی خبرنگاری این هدیه را قبول نمی‌کند در مقابل عده‌ای می‌گویند این کار زندگی ما را دچار اخلال می‌کند. باید این فرهنگ در بین خبرنگار ایجاد شود و خود رسانه‌ها تسهیلات جایگزینی برای خبرنگاران ایجاد کنند.»
او توضیح داد: «برای مثال رسانه‌ها مبلغی را به صورت ماهیانه یا سالانه برای نیروهای خودشان در نظر بگیرند. حسن این کار حس آزادگی خبرنگار است و قلم او را در برابر سازمان مربوطه راحت‌تر می‌کند. در این شرایط، خبرنگار رودربایستی اخلاقی ندارد و به راحتی انتقاد می‌کند. این کار انصاف نیوز ارزشمند است و من از این موضوع تشکر می‌کنم. به امیدخدا نپذیرفتن کارت هدیه در تمام رسانه‌ها رایج شود تا برای 17 مرداد سال آینده [روز خبرنگار]، کارت هدیه خبرنگاری نداشته باشیم.»
عبدالهی: خبرنگار با هدیه تحت تاثیر قرار می‌گیرد
حسین عبدالهی مدیر مسوول روزنامه «آرمان ملی» درباره‌ی کارت هدیه خبرنگاری به انصاف نیوز گفت: «خبرنگاری مثل شغل‌های دیگر نیست، خبرنگار باید تنها از یک مرجع یعنی فقط از رسانه‌ای که با آن قرارداد دارد حقوق بگیرد و تعهد اخلاقی_حرفه‌ای ایجاب می‌کند، تنها برای رسانه مربوطه کار کند.
برخی از نهادهای دولتی و غیر دولتی با خبرنگار به صورت مستقیم ارتباط برقرار می‌کنند تا پوشش خبری بهتری داشته باشند. ارگان‌ها تصور می‌کنند با این روش می‌توانند بهتر اطلاع‌رسانی کنند و به‌نوعی مدیران رسانه‌ها را هم دور بزنند. صرف نظر از این قضیه، گرفتن هرگونه وجهی برای درج خبر یا مطلبی، خارج از اخلاق حرفه‌ای ما خبرنگاران است و هرکسی در هر رسانه‌ای که این کار را انجام دهد مورد تایید نیست.»
او ادامه داد: «وقتی خبرنگاری از مجموعه، ارگان یا مسوولی هدیه‌ای دریافت می‌کند، دیگر نمی‌تواند نورافکن انتقادی خودش را به نهاد، مسوول و مجموعه مربوطه بتاباند و این خبرنگار به صورت غیرمستقیم تحت تاثیر قرار گرفته است. اهدای هدیه از سوی اهداکنندگان و پذیرش این هدایا از سوی خبرنگار که نادرست است و به طور قطع تاثیرگذار خواهد بود.
برخی از ارگان‌ها از رسانه‌هایی که خبرهای آن سازمان را پوشش داده‌اند یا از این سازمان انتقاد سازنده کرده‌اند تقدیر می‌کنند که این موضوع با گرفتن شماره کارت یا حساب خبرنگاران متفاوت است. باز هم می‌گویم گرفتن کارت هدیه تاثیرگذار است و در آینده به نفع سازمان یا شخص اهداکننده نیز نخواهد بود. خانواده‌ی رسانه در ظاهر وسیع اما در باطن کوچک است و همگی از وضعیت یکدیگر اطلاع دارند و از این قضایا اطلاع خواهند داشت.»
این روزنامه نگار در ادامه گفت: «دریافت هدیه در شان خبرنگار نیست و نباید خودش را در معرض گرفتن این هدایا قرار دهد. خبرنگار با قبول این هدایا به شان حرفه‌ای خودش لطمه وارد می‌کند و بخش انتقادی به مجموعه و مسوول را نادیده می‌گیرد که این امر با روح رسالت رسانه‌ای به طور کامل در تضاد است.
خبرنگاری که این هدایا را قبول نمی‌کند، باید ستایش کرد و فرهنگ نپذیرفتن هدیه را باید در بین خبرنگاران ترویج کرد. این پول به نحوی شبهه دارد و نمی‌تواند شرعی باشد. پذیرش هدیه به این معنا است که من خبرنگار پول می‌گیرم تا خبری را بر اساس خواسته‌ی اهداکننده پوشش دهم نه بر اساس حقیقتی که وجود دارد. این موضوع باعث بدبینی مردم به رسانه شده و اینگونه می‌گویند خبرنگاران در برابر دریافت هدیه، هر مطلبی را می‌نویسند و چنین مطالبی خواندنی نیست. با این کارها رسانه به عنوان سرمایه اصلی مخاطب خدشه‌دار می‌شود.»
او ادامه داد: «این اتفاقات که در فضای رسانه می‌افتد، شاید دور از چشم مدیران رسانه‌ها باشد. خبرنگاران شما [انصاف نیوز] در جلسه‌هایی کارت هدیه را قبول نکردند و در این نشست‌ها مدیر شما حضور نداشت تا بگوید این هدیه را بگیرید یا نگیرید. وقتی خبرنگارانی کارت هدیه را قبول نکنند، کاری ارزشمند کرده‌اند.
در جشنواره‌های خبری عکس، کاریکاتور یا مقاله‌ای را برای جشنواره ارائه می‌دهیم و ممکن است در این جشنواره‌ها برنده شویم. این نوع هدیه با کارت هدیه متفاوت است به این دلیل که اثر خبرنگار برتر شده است.»
عبدالهی درباره چگونگی ایجاد این فرهنگ توسط خبرنگاران گفت: «مسوولان رسانه‌ها باید به نحوی این موضوع را به مجموعه‌ی خود منتقل کرده و دریافت هدیه را ممنوع کنند که موضوعی سلبی است. اما موضوع ایجابی، تبیین شان و جایگاه خبرنگاری برای خبرنگاران است تا جایگاه واقعی خودشان را بدانند.
خداوند به قلم سوگند خورده است. نباید قلم را در اختیار زر و تزویر قرار داد و باید از قلم محافظت کرد. عده‌ای از اهل قلم، از قلم حفاظت می‌کنند و اگر هدیه‌ای را قبول نکنند، به نحوی تافته‌ی جدابافته به حساب می‌آیند. به نظرم افرادی که هدیه قبول می‌کنند خبرنگار نیستند بلکه خبربیار هستند.»
عبدالهی در پایان گفت: «خبرنگارانی هستند که شان حرفه‌ی خود را می‌شناسد ولی حقوق مکفی از رسانه‌ی خود دریافت می‌کنند و این خبرنگاران قلم به مزد نمی‌شوند. تصویری که بین خبرنگار متعهد به اخلاق حرفه‌ای و خبرنگاری که با امضای برگه‌ای هدیه‌ای دریافت می‌کند تفاوت ایجاد می‌کند در قلم به مزد شدن مختصر می‌شود.»
انتهای پیام
