سه پیر رسانه از آفت هدیه به خبرنگاران می‌گویند

عطیه هوشمند، انصاف نیوز: حد و حدود مرسوم برای قبول کردن هدیه از سوی خبرنگاران چه باید باشد؟ این سوالی است که از سه روزنامه نگار قدیمی پرسیده‌ایم.

از زمانی که اعضای تحریریه این سایت تصمیم گرفتند هدایای مرسوم خبرنگاران در مراسم‌ها -از کارت هدیه تا پاور بانک و دیگر کالاها و مبالغ رایج- را قبول نکنند، چند ماه می‌گذرد و واکنش‌ها به ابعاد مختلف این قضیه متفاوت بود. به درستی هم دامنه‌ی بحث راجع به ابعاد این موضوع به چند باید و نباید محدود نمی‌شود. از برخی نظرات تاییدآمیز تا گفتن «اینجا کارت هدیه نمی‌دهند، نروید توییت کنید.» که واکنشی بود به توییت یکی از خبرنگاران انصاف نیوز راجع به شماره کارت گرفتن در کنگره‌ی حزب «جمهوریت» که با تکذیب همراه شد.

اما خبرنگار می‌توانند در چنین وضعیت صنفی، تا به این اندازه راه خودشان را از هر هدیه‌ای -چه به قصد نمک گیر کردن و چه به قصد تشکر و تقدیر- جدا کند؟ هنوز هم ضرورت همه گیر شدن نوعی سند اخلاقی تدوین شده، از سوی مسوولان رسانه‌ها برای تعیین خط قرمزهای رفتار حرفه‌ای در مورد مسایلی مثل پذیرفتن هدایا احساس می‌شود. از این جهت بود که به سراغ سه نفر از اهالی قدیمی یا پیشکوست عرصه‌ی روزنامه نگاری رفتیم تا درباره‌ی حدود مرسوم و قابل دفاع برخورد با چنین هدایایی بپرسیم.

حسن نمکدوست، علی اکبر قاضی زاده و هوشنگ گلمکانی در گپ و گفتی با انصاف نیوز از حدود پذیرفتن هدایا از سوی خبرنگاران گفته‌اند:

از هدایای کوچک تا جوایز و یادبودها

حسن نمک دوست، روزنامه نگار پیشکسوت و استاد علوم ارتباطات در این باره در پاسخی کوتاه به خبرنگار انصاف نیوز گفت: «طبق رویه‌ی مرسوم خبرنگارها در سراسر دنیا، هدایای کوچک مانند خودکار و دفترچه یادداشت و مانند این را که معمولاً می‌دهند پذیرفته می‌شود. در برخورد با هدایای بیش‌تر از این مقدار تشکر می‌کنند و آن را پس می‌دهند و جایزه‌ها که خبرنگاران در جشنواره‌ها و مسابقات دریافت می‌کند شامل این قصه نمی‌شود.»

او ابتدا اما اشاره می‌کند از آنجا که آقای علی اکبر قاضی پور، روزنامه نگار پیشکسوت و پژوهشگر حوزه‌ی رسانه و ارتباطات، کتاب «اخلاق روزنامه نگاری» را ترجمه کرده است، به این توضیح اکتفا می‌کند و او راجع به ابعاد این موضوع به صورت گسترده‌تر می‌تواند اظهارنظر کند.

 «به شدت با گرفتن هدیه خبرنگاران مخالفم اما…»

علی اکبر قاضی زاده، روزنامه نگار باسابقه که چندین کتاب نیز ترجمه کرده، در رابطه با این موضوع نیز دست به ترجمه‌ی کتابی با عنوان

«اخلاقروزنامه نگاری»، نوشته‌ی کارن سندرز کرده و به این موضوع به صورت مفصل در کتاب مورد نظر پرداخته شده. او در پاسخ به این سؤال که حداقل در شرایط و اوضاع کنونی جامعه روزنامه نگاران، به نظر او صحبت از خط قرمزهای مرزبندی با چنین هدایایی چگونه باید باشد به خبرنگار انصاف نیوز می‌گوید: بنابر اصول روزنامه نگاری، هدیه گرفتن به معنای تأمین پشتیبانی است. ما در فارسی اصطلاحی داریم با عنوان «نمک گیر شدن». می‌گویند اگر خبرنگار از سازمانی، نهادی، حزب یا هر تشکیلاتی هدیه‌ای بپذیرد نمک گیر آنجا می‌شود. نتیجه این نمک گیر شدن این است که استقلال حرفه‌ای‌اش به خطر می افتد. یعنی خواه ناخواه نسبت به هدیه دهنده احساس نزدیکی می‌کند؛ بنابراین در عرف روزنامه نگاری تاکید بسیار شده است که خبرنگار بهتر است هدیه نپذیرد. حتی گفته‌اند روزنامه نگار حق ندارد از وسیله‌ی حوزه‌ی خبری‌اش استفاده کند، برای مثال ماشین یا بلیت هواپیما. همه‌ی این حرف‌ها برای این است که خبرنگار استقلال حرفه‌ای داشته باشد. بیشتر این فشار را هم سردبیران و ناشران مطبوعات می‌آورند، برای اینکه محیط خبری‌شان سالم و بدون شائبه‌ی وابستگی به هر طرف باشد.

این روزنامه نگار پیشکسوت ادامه می‌دهد: همه‌ی این حرف‌ها درست. این‌ها برای کشورهایی است که خبرنگار آزادی‌های عمل بسیاری دارد و امنیت کاری بسیار فراوان است. من جزو کسانی هستم که به شدت با گرفتن هدیه خبرنگاران مخالفم و خودم هم سعی می‌کنم نگیرم. اما در جامعه‌ای مانند جامعه‌ی ما که متاسفانه روزنامه نگاران و خبرنگاران امنیت شغلی کافی ندارند و از طرفی حمایت سیاسی کافی هم ندارند، در مناسبت‌هایی مانند روز خبرنگار یا عید نوروز و یا تولد حضرت مهدی، عجل الله، حالا اگر هدیه‌ای بگیرند که یادبودی باشد، نه پول نقد، نه حوالهٔ بانکی. خودنویسی، لوحی، جاسوییچی، به دلایلی که گفتم خیلی اشکال ندارد. در جامعه‌ای که روزنامه نگاران متاسفانه جزو ضعیف‌ترین مشاغل هستند، با توجه به انواع و اقسام فشارها در حد یک یادبود-که پول نباشد- به یک شرط بزرگ که دریافت این هدیه باعث خدشه گذاشتن به انجام وظیفه‌ی روزنامه نگاری نشود، که متاسفانه در اغلب موارد می‌شود، به این اندازه اگر باشد اشکال ندارد.

او در واکنش به اینکه «اما این هدایای یادبود تاثیری بر وضعیت اقتصادی خبرنگاران ندارد» گفت: بله اما این هدایا یک ارزش محدودی هم دارد. اما نه، پول نقد و حواله و اینها با اخلاق روزنامه نگاری اگر منظورتان باتوجه به کتابی است که ترجمه کردم، کاملاً رد شده است. حتی در قراردادهایی که مثلاً آسوشیتدپرس یا یونایتد پرس یا روزنامه تایمز و گاردین با خبرنگارانشان هنگام استخدام می‌بندند، قید می‌شود شما حق گرفتن هدیه از میزبان‌هایتان را ندارید، منتها درحال حاضر در کشور ما وضعیت خاصی هست و تا حدی را نمی‌توانم ایراد بگیرم چون وضع همکارانم را می‌بینم.

«این مقدمه فساد است»

هوشنگ گلمکانی، سردبیر ماهنامه قدیمی فیلم، دیگر روزنامه نگار باسابقه‌ای است که در این باره به خبرنگار انصاف نیوز می‌گوید: وقتی جایی می‌رویم و پولی می‌دهند، یعنی توقع هم دارند که باید به شکلی این جبران شود. حال آن گیرنده باید این را درنظر بگیرد که آیا حاضر است هدف و نظرش را کنار بگذارد یا براساس هدیه‌ای که می‌گیرد توقعی را برآورده کند یا خیر. این حرف کلی است که می‌توانم بزنم.

او ادامه می‌دهد: به هرحال این مقدمه فساد است، در حال حاضر به همه‌ی خبرنگاران چیزی می‌دهند و قبول کردنش به این معناست که شما به صورت خصوصی از فردی یا مدیر نهادی پولی بگیری و چیزی به نفع او و خلاف نظر خودت بنویسی. به هرحال شرایط موجود زمینه‌ی فساد را ایجاد می‌کند. کسی که نیاز نداشته باشد شاید نگیرد و شاید بگیرد. اما ممکن است از نیاز داشتن کسی استفاده بشود و پولی داده شده و توقع ایجاد شود.

انتهای پیام