عبدی: علت اثرگذاری آمدنیوز ضعف سیستم رسانه‌ای رسمی است
گفت‌وگوی منتشر شده با «عباس عبدی»، تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب در شماره اول نشریه روزنامه نگاری جدید، پاییز ۱۳۹۸ را در ادامه می‌خوانید:
🔹 تاثیر کانال های تلگرام بر روزنامه نگاری و رسانه در ایران را چگونه می بینید؟
🔘شبکه های اجتماعی و به طور مشخص کانال های تلگرامی تاثیر شدیدی را بر روزنامه نگاری گذاشته اند. آن هم روزنامه نگاری در ایران که با محدودیت های رسمی زیادی مواجه است.
🔘اولین تاثیر این کانال ها این است که بدون محدودیت هستند اما رسانه های مکتوب و روزنامه ها با محدودیت هستند. بنابراین آنها جلو می افتند. به مانند این است که ما با بهترین دونده جهان مسابقه دهیم، قطعا بازنده‌ایم، ولی اگر ۵۰ کیلو بار به پای او وصل شود واضح است که ما از او جلو خواهیم زد با اینکه او بهترین دونده جهان است و ما اصلا دونده نیستیم. کانال های تلگرامی هیچ باری به پایشان وصل نیست اما وزنه سنگینی به پای روزنامه نگاران وصل است و این است که عقب می‌افتند.
🔘اتفاق دیگر این است؛ کسانی که در کانال های تلگرامی هستند ممکن است که آدم های جدیدی باشند و با قواعد و فوت و فن روزنامه نگاری آشنا نباشند و محدودیت های قانونی هم زیاد به آنها اعمال نمی شود. در نتیجه فضای عجیب وغریبی آنجا شکل می گیرد فضای غیرمسئولانه و غیرحرفه‌ای. و همین فضا باعث جلو زدن آنها نزد افکار عمومی از روزنامه‌نگاری رسمی خواهد شد که باید نه تنها متعهدانه و مسوولانه بنویسند بلکه در این نوشتن هم محدودیتهای زیادی دارند..
🔘 از سوی دیگر کانال های تلگرامی نتایج ملموس و سریع و قابل سنجشی برای فعالان خود دارد. شما وقتی یادداشتی را در روزنامه می‌نویسید نمی‌دانید نتیجه آن چه خواهد شد اما مطالبی که می نویسید و در کانال های تلگرامی منتشر می کنید خیلی سریع می توانید بفهمید چقدر بازدید و یا بازخورد داشته و یا حتی چقدر نقد و یا تایید داشته که این کار را برای نویسنده جذاب می کند. بعلاوه گرفتن چنین بازخوردی او را با مطلوبیت‌های مخاطب آشنا می‌کند.
🔘یکی از مهمترین تاثیرات این کانال ها اثر گذاری شدید مخاطب روی نویسنده است. در روزنامه وقتی مطلبی را می نویسید در کوتاه مدت تاثیر چندانی روی تیراژ روزنامه نخواهد داشت و تیراژها به نسبت ثابت هستند اما در بلند مدت ممکن است کم و زیاد شوند. در حالی که در کانال های تلگرامی این گونه نیست و سرعت مراجعه به کانال ها و سرعت افزایش یا کاهش خواننده و مخاطب آن خیلی زیاد است.
به همین دلیل تقاضا و مطلوبیت خواننده خیلی زود به نویسنده منتقل می شود و به حسب اینکه مطلب چقدر بازنشر می شود و بیننده پیدا می کند می فهمند که سلایق خواننده چیست و به سوی تامین آن می روند.
🔘 شاید این یکی از مهمترین عوارضی است که فضای مجازی دارد البته روزنامه نگار هم باید به سلایق خواننده توجه کند و در این تردیدی نیست و همه ما این کار را می کنیم اما باید استقلال خود را هم نگه دارد و اگر به دنبال این باشد که هرچه خواننده بخواهد و هر شکلی که او بخواهد بنویسد اعتبار و استقلال خود را از دست خواهد داد.
🔹 نظر شما درباره این گزاره چیست؟ “کانال های تلگرامی، ایران را از عصر مجوز و سانسور در رسانه ها خارج کردند”.
🔘نه. با این موافق نیستم. به این دلیل که از نظر حکومت کانال های تلگرامی به رسمیت شناخته نمی شوند. این مهم است که کانال های تلگرامی به رسمیت شناخته شوند. قبل از آمدن تلگرام هم مردم در گفت و گو های خودشان اخبار غیررسمی و جعلی، درست یا غلط می گفتند اما آنها مهم نبود و مساله کلیدی این است که رسانه های رسمی و در درجه اول رادیو و تلوزیون و در درجه بعد روزنامه ها و خبرگزاری ها و سایت های رسمی از وضعیت سانسور بیرون بیایند. تا آنها از وضعیت سانسور و مجوز بیرون نیایند کانال های تلگرامی حتی اگر آزاد باشند و آزادی شان بی حد و حصر هم باشد و راجع به هر چیزی هم بنویسند کافی نیستند. تاکید باید روی رسمیت یافتن این نوع اطلاع رسانی باشد و اگر چنین چیزی باشد و روزنامه ها هم در حد کانال های تلگرامی آزاد و در عین حال مسوول و پاسخگو باشند آن وقت می توان گفت ما از عصر سانسور و مجوز خارج شدیم.
🔹برخی، کانال های تلگرامی را به نقش آفرینی در کاهش مراجعه به مطبوعات و رسانه های چاپی متهم می کنند. نظر شما چیست؟
🔘این اتهام درست نیست. آنها برای اینکه مردم به مطبوعات و رسانه های چاپی مراجعه نکنند تلگرام را تاسیس نکردند. همانطور که تلویزیون برای این تاسیس نشد که مردم کمتر به مطبوعات مراجعه کنند. این فرآیند طبیعی پیشرفت فن‌آوری است. شما فرض کنید رسانه های چاپی از بین بروند مشکلی به وجود نخواهد آمد و قرار نیست آنها تا آخر عمر بشر باشند.
🔘مساله ما اطلاع رسانی است که این اطلاع رسانی درست انجام شود چه از طریق رسانه های چاپی و چه از طریق صوت و تصویر رادیو و تلویزیون و چه از طریق دیجیتال. هر کدام که باشد خوب است. به نظر من از این جهت اتهامی متوجه کانال های تلگرامی نیست و این مشکل رسانه های چاپی است که باید حل شود.
🔹 نقش آفرینی کانال های تلگرامی در روند انتشار خبرهای جعلی را چگونه می بینید؟ راه مقابله با خبرهای جعلی در محیط تلگرام چیست؟
🔘این مورد هم تقصیر کانال های تلگرامی نیست. چرا اخبار جعلی پخش و با استقبال مواجه می‌شوند؟ چرا در جوامع دیگر این گونه نیست. چون کارکرد نظام رسانه ای رسمی ما کافی و کامل نیست و اعتبار ندارد و مردم به آن اعتماد ندارند. بنابراین دنبال همین اخبار و شبکه های مجازی غیرمسوول می روند. در این راه هرچه یک رسانه غیر مسوول‌تر باشد مقبول‌تر است.
🔘 سیستمی که آمد نیوز بتواند آن را مختل کند این قدرت آمدنیوز نیست. این ضعف و زبونی سیستم اطلاع رسانی رسانه ای رسمی است که موجب می شود که بتواند آن را مختل کند. نه اینکه قدرت کانال ها است که این کار را می‌کنند. چرا در جوامع آزاد کانال ها نمی توانند این کارها را بکنند. به این دلیل است که اولا رسانه های رسمی آزاد هستند و مردم به آنها اعتماد دارند ثانیا همه رسانه ها طی چارچوب قانونی فعالیت می کنند. اگر کسی دروغ بگوید و جعل کند و خبر فیک تولید کند به دادگاه می رود و هزینه اش را می دهد بنابراین این کار را نخواهد کرد.
🔘 پس مشکل ما شبکه های اجتماعی نیستند؛ مشکل زمینه ای است که شبکه های اجتماعی دارند و در آن شکل می گیرند و فعالیت می‌کنند و آن زمینه ناقص و نارسا و نامطلوب است و باید آن را اصلاح کرد.
🔹به نظر شما اگر رسانه چاپی یا سایت خبری، کانال خبری در تلگرام هم داشته باشند این به سود رسانه اولیه است یا خیر؟ چرا؟
🔘آنچه می توان گفت این است که فضای مجازی چه سایت و چه تلگرام و غیره، آینده ارتباطات هستند. ما نمی توانیم امیدوار باشیم که بدون توجه به این واقعیت‌ها روزنامه چاپ و منتشر کنیم. روزنامه های دیگر دنیا هم دارند به این سمت می روند. چرا مردم باید کاغذ به دست بگیرند. کاغذ به خودی خود اعتبار و اصالتی ندارد. آنچه مهم است اطلاع رسانی و تحلیل و خبر است. زمانی از طریق کاغذ راحت‌تر بود و اکنون از طریق فضای مجازی.
🔘نباید فکر کنیم که اطلاع‌رسانی حتما باید کاغذی باشد. حتی کتاب هم دارد به این سمت میل می کند که کتاب های الکترونیکی توزیع شود و کاغذ کمتری مصرف شود. خیلی از افراد به خواندن کتاب الکترونیک عادت دارند که حمل و نقل و نگهداری آن هم راحت و قیمتش نیز ارزان است.
🔘 من تاکنون ۳ یا ۴ بار کتابخانه خودم را پالایش کردم و اضافات آن را که شاید در مجموع ۶ هزار جلد شده به کتابخانه‌ها هدیه کرده‌ام. فقط در آخرین بار چند هزار جلد کتاب و جزوه را دادم اما اگر الکترونیک باشد نیازی به این کار نیست و می توان آن را با خیلی جاها به اشتراک گذاشت ضمن این که همه را می توانم نگه دارم و نیازی نیست آنها را هدیه بدهم و نیازی نیست این همه جا بگیرد.
🔘 شاید عده ای دوست دارند که حتما کاغذی باشد که ایرادی هم به آنها نمی گیرم اما اینکه فکر کنیم استفاده از رسانه های چاپی مبنای خبر و مبنای کار ما باشند درست نیست. هر امکاناتی که به وجود می آید باید بتوانیم از آن امکانات استفاده کنیم.
🔘دسترسی به کانال ها خیلی ساده است و ارتباط برقرار کردن با آنها راحت تر است. حتما در آینده بهتر هم خواهد شد بنابراین باید از همه این امکانات استفاده کرد. عقب افتادن از این چیزها جز جمود و رکود هیچ نتیجه ای ندارد.
🔘همچنین یکی دیگر از منافع شبکه اجتماعی و به طور مشخص تلگرام این است که شما می توانید گفتگوی صوتی و یا حتی تصویری داشته باشید بدون اینکه نیاز باشد به مکان خاصی بروید و یا قرار قبلی داشته باشید که زمان زیادی را از شما می گیرد و ارتباطات شما را مختل می کند. به راحتی مصاحبه ای را می‌گیرید و متن را پیاده می کنید و ویرایش می کنید و مرتب و منظم به یکدیگر منتقل می‌کنید. و مهمتر از همه ارزان‌تر شدن هزینه چنین شغلی است و موجب استقلال حرفه‌ای بیشتر برای روزنامه‌نگاران می‌شود.
🔘ضمن اینکه همه این ارتباطات ضبط و ثبت می شود که خیلی خوب است و دو طرف نمی‌توانند منکر آن شوند. اینها امکانات بسیار خوبی است که شبکه های اجتماعی فراهم کرده اند که می تواند به کمک روزنامه نگاری بیاید. نباید تنها به بخش رقابت آن با رسانه چاپی نگاه کنیم. ضمن اینکه رقابت، مفید است و تحرکی به روزنامه های چاپی می دهد که به موضوعات و حوزه های دیگری بپردازند تا بقای خودشان را تضمین کنند.
🔹با وجود تلگرام مردم می توانند رسانه حرفه‌ای و مخاطب و تاثیرگذاری داشته باشند بدون نیاز به مجوز و بدون نظارت و سانسور شدیدی که سراغ داریم؟
🔘بله می توانند داشته باشند اما این مشکل ما را حل نمی کند. مشکل اصلی ما این است که حکومت باید این آزادی رسانه را به رسمیت بشناسد. این به رسمیت شناختن مهم است. مثلا مواد مخدر همه جا هست و قابل دسترسی است اما غیرقانونی است. نمی خواهم بگویم این ماده، مخدر است اینکه ماده مخدر قانونی یا غیرقانونی باشد دو ماهیت متفاوت پیدا می‌کند. حتی اگر در دسترس باشد.
🔘چرا عده ای در دنیا می گویند ماده مخدر را قانونی کنید چون از حالت قاچاق بیرون می آید چرا که خود قاچاق عوارض عجیبی دارد. می‌گویند بگذارید هر کسی که بخواهد مصرف کند با اینکه مخدر یا محرک باشد. اما اشکالات آن از غیرقانونی و قاچاق و جرم بودن بیشتر نیست. مساله اصلی که حکومت به آن توجه نمی کند همین است. آزاد کردن رسانه حتی اگر خبرهایی بنویسد که مقداری ایراد داشته باشد به مراتب بهتر از این است که این رسانه ها به قالب فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بروند که رسمیت ندارند و سیستم آنها را به رسمیت نمی شناسد.
🔘به رسمیت شناختن آزادی رسانه از طرف حکومت از این نظر اهمیت دارد که آن رسانه‌ها هم جزو وجود و ساختار رسمی جامعه می شود. در حالی که اکنون تلگرام خارج از این ساختار است. ما قبلا بی بی سی و رادیوهای دیگر را هم داشتیم. سال‌ها است که ماهواره را داریم اما این ها هیچ کدام مساله اطلاع رسانی ایران را حل نمی کند.
🔘 تا وقتی که رادیو و تلویزیون و مطبوعات جایگاه آزادی را پیدا نکنند امکان ندارد مساله ما حل شود. این ها بحران را تشدید می کنند در حالی که می‌توانند مفید هم باشند. زیرا تناقضات سیاست رسانه‌ای سیستم را تشدید می کنند و امیدواریم روزی این مساله حل شود.
به رسمیت شناختن مساله کلیدی است. من می توانم با رسانه های خارجی و یا در تلگرام حرف های بیشتری بزنم ولی ترجیح می‌دهم در رسانه های رسمی از قبیل روزنامه ها مطلبم را منتشر کنم. اثر و برد آن و نگاه مردم و خیلی چیزهای دیگر در آنجا متفاوت است.
🔹روزانه چقدر برای اینترنت و فضای مجازی وقت می گذارید؟
🔘 تقریبا اکثر کارم با اینترنت و فضای مجازی است. هم برای کسب اطلاعات، داده‌ها، خبرها، گزارش و تحلیل و هم برای نوشتن یادداشتم، یا ارتباط با روزنامه‌ها و اصلاح یادداشتم و ارسال آنها در همین فضا صورت می گیرد. تقریبا بجز خواندن مطالب متن چون کتاب و روزنامه و مجله کاغذی بیشتر وقتم صرف همین کار می‌شود یا برای خواندنم یا نوشتنم یا کتاب یا روزنامه یا احیانا جلسه، غیر از کارهای شخصی‌‌ام بیشتر در همین چارچوب فضای مجازی و اینترنت صرف می‌شود.
🔹 شما دارای کانال تلگرامی و صفحه در توییتر هستید. این موضوع چه تاثیری بر انتشار مطالب شما در روزنامه ها دارد؟
🔘 درباره توییتر، اول اینکه چه تاثیری بر مطالب من گذاشته؛ تقریبا می‌شود گفت هیچی، به خاطر اینکه من خودم در توییتر نمی‌روم و نمی‌خوانم و فقط مطالبم را می‌گذارم، آنها را می‌نویسم و می‌دهم منتشر می‌کنند ولی تا حالا در توییتر نرفته‌ام، خیلی هم نمی‌دانم چطوری است، در نتیجه تحت تاثیر فضایش هم نیستم.
🔘کانال تلگرامی من هم فرق می‌کند با کانال‌های تلگرامی دیگران. این کانال تقریبا تمام مواردش همان مطالبی است که در یادداشت ها و نوشته‌های روزنامه‌نگاری‌ام می‌نویسم؛ به ندرت یک چیزی که فقط مختص کانال باشد، وجود دارد و همه‌شان تقریبا جای دیگری منتشر شده است، بنابراین کانال تلگرامی، خودش تاثیری در نوشتن من نداشته است.
🔹 آیا کانال تلگرامی و صفحه شما در توییتر، شما را از انتشار مطالب در روزنامه ها، بی نیاز نمی کند؟
🔘 همانطور که گفتم نه. اساسا من در روزنامه‌ها می‌نویسم، به خاطر اینکه اعتقاد دارم باید در فضای رسمی مطلب نوشته شود. کاری ندارد برای اینکه من در فضای تلگرامی و توییتر و اینها بنویسم و تندتر بخواهم بنویسم، آزادتر بنویسم، ولی این کار را معمولا انجام نمی‌دهم و ترجیح می‌دهم در همان فضای رسمی نوشته شود. باز شدن فضای رسمی ذاتاً اهمیت دارد.
انتهای پیام
سلام-وقتی حاکمیت مبنای اداره وکنترل همه چیز خرد وکلان و …بطور متمرکز از مرکز است ناچار همه ضعفها بی عدالتیها تفاوتها و… به او بر می گردد وهمه از چشم او می بینند در اخبار شنیدم ترامپ دستور می دهد فعالیتهای اقتصادی و آموزشی واداری و…به حال عادی بازگردد خیلی از فرمانداران ایالت این توصیه را رد می کنند ومی گویند با توجه به روند افزایشی یا کاهشی بیماری کرونا خودمان تصمیم مقتضی را اتخاذ می کنیم چرا چون مسئولیت به آنها سپرده شده واگر اتفاقی از سر تقصیر روی دهد آنها مورد سوال تبیه و باز خواست قرار می گیرند ومدیریت سیاسی ونظامی کلان کشور با رئیس جمهور امریکاست اما در کشور ما استانداران محترم به محض اینکه دستوری از تهران می رسد می گویند اطاعت واگر خسارتی رخ بدهد می گویند تهران دستور داد آخر مگر می شود شرایط کرونائی در تمام استانها به یک میزان باشد که دستور همگانی می دهند حداقل برخی مدیریتها را مسئولیت کاملش را به استانها بدهند وفرصت سیاستگذاریهای کلان را از خود نگیرند من نمی دانم چه اصراری به این وضع تجربه شده وشکست خورده هست تجارب خوب کفار در زمینه علم وصنعت را باید آموخت تا بتوان آنها را شکست داد