شهروندان در جمهوری اسلامی چه حقوقی دارند؟

کتاب «حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی» با زیر عنوان «آیا در نظام اسلامی، مردم حق تعیین سرنوشت خود را دارند؟» منتشر شد.

به گزارش انصاف نیوز، این کتاب در 9 فصل، مجموعه‌ی مقالاتی است از حجت الاسلام والمسلمین سید جواد ورعی، که به بررسی حقوق شهروندان در نظام اسلامی می‌پردازد.

در بخشی از فصل دوم این کتاب نوشته شده:

«پیامبر خدا و جانشینان معصوم ایشان کم و بیش از حقوق شهروندی در برابر حکومت سخن گفته و بر تأمین آن پای فشرده‌اند. چه در زمان «بسط ید» و برخورداری از قدرت و چه در زمان «قبض ید» و محرومیت از قدرت.

سخن گفتن از «برابری حقوق اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» در شرایطی که حتی در جوامع متمدن آن روز «برتری ثروتمندان بر فقرا» ، «قدرتمندان بر ضعفا» ، «مالکان بر بردگان» و «مردان بر زنان» امری پذیرفته شده و مخالفت با آن دیوانگی تلقی می‌شد، حاکی از «راهبردی بودن سیاست دفاع از حقوق شهروندی» در سیره رسول خدا بود.

یکی از حقوق شهروندی که در سیره پیشوایان معصوم به چشم می‌خورد، «آزادی‌های اجتماعی» است.    رسول خدا(ص) و ائمه اطهار (ع) «اظهار نظر در حوزه امور عمومی» را حق مردم می‌دانستند. از این رو، با آنان مشورت کرده و «نظرخواهی از مردم» را حقّ آنان شمرده و در ادای این حق پیشقدم بودند. رسول خدا در موقعیت‌های گوناگون با مردم مشورت می‌کرد و بدین وسیله ضمن این که به آنان شخصیت می‌داد و میانشان الفت ایجاد می‌کرد و راه و رسم تعامل با یکدیگر را می‌آموخت، «احساس مسوولیت» نسبت به مسایل اجتماعی را درآنان برمی‌انگیخت. گرچه تصمیم‌گیری نهایی با پیامبر بود اما مشورت با دیگران را ترک نمی‌کرد. هرگز از اظهار نظر مردم در مسایل مربوط به آنان ناراحت نمی‌شد و ایشان را از بیان نظراتشان برحذر نمی‌داشت.

استاد شهید مطهری معتقد است:

«برای هیچ کس مثل رسول خدا زمینه‌ی استبداد و دیکتاتوری فراهم نبود ولی هرگز استبداد در امور اجتماعی نمی‌ورزید و کوشش می‌کرد مردم را به دموکراسی عادت دهد. داستان‌ها از مشورت‌های رسول خدا هست. رأی و نظر و فکر و عقیده‌ی مردم را محترم می‌شمرد، با آن‌ها تبادل نظر می‌کرد، با این که با عالم وحی متصل بود».

(مطهري، یادداشت‌های استاد مطهری: ج 9، ص 139)

یکی دیگر از حقوق شهروندان در برابر حکومت «حق سوال، انتقاد و اعتراض» بود. در فرهنگ اسلامی و سیره پیشوایان معصوم مردم در برابر حاکمان حق سوال، انتقاد، اعتراض و حتی شکایت دارند. و متقابلا دولتمردان «مسوول و موظف به پاسخگوئی»اند. وقتی امام معصوم خود را مقیّد بداند که به سوالات، انتقادات و اعتراض‌ها و حتی شکایات مردم پاسخ دهد و خود را فوق سوال و اعتراض و شکایت نداند، حاکمان غیر معصوم به طریق اولی چنین وظیفه و مسوولیتی دارند. در گفتار و سیره معصومان هرگز «پاسخگویی» در برابر خداوند «رافع مسوولیت پاسخگویی» در برابر مردم نبوده است».

حجت الاسلام والمسلمین سید جواد ورعی، دانش آموخته‌ی الهیات دانشگاه تهران است و  سردبیری فصلنامه‌ی «حکومت اسلامی» (ارگان رسمی مجلس خبرگان رهبری) را در سوابق علمی خود دارد.

کتاب «حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی» را انتشارات میراث اهل قلم منتشر کرده است. علاقمندان می‌توانند برای تهیه‌ی این کتاب به صورت تلفنی با شماره  33355577 – 021  تماس گرفته و یا برای خرید نسخه‌ی الکترونیک این کتاب به سایت فیدیبو مراجعه کنند.

انتهای پیام