رانت اطلاعاتی یعنی چه؟

علی رضا بازارگان در وبلاگ خود نوشت:

یادتان می آید چند سال پیش ناگهان قیمت دلار سه برابر شد؟ خوب، در آن زمان مقالات و نوشتارهای زیادی بیرون آمد که هر یک در مورد دلیل ها، تبعات، و دیگر مسائل مربوط به این اتفاق صحبت می کرد. اتفاق کوچکی هم نبود. چطور می شود که یک شبه، ارزش پول یک کشور یک سوم شود؟ ظاهرا اتفاقی که افتاد این بود که یک شبه به ریال اجازه داده شد که از قیمت غیر واقعی (که به صورت مصنوعی اعمال شده بود) فاصله بگیرد و به قیمت حقیقی خودش نزدیک شود. این تصمیم، تصمیم بزرگی بود. دیر یا زود می بایست این اتفاق می افتاد. ولی بحث من، در مورد چرایی این اتفاق نیست، بلکه در مورد چگونگی آن است.

یادم می آید که در آن روزها یک مقاله از وال استریت ژورنال می خواندم که با آب و تاب داستان یک خانمی را بازگو می کرد که وقتی از این خبر آگاه شده است، دچار شوک عصبی شده و بعد از آن از حال رفته است. زیرا سرمایه و دارایی او یک شبه دود شده است. چقدر زیاد بودند افرادی که به دلیل این اتفاق دیگر نتوانستند از زیر قرض بیرون بیایند. نمی دانم در جراید چیزی آمده است یا نه، ولی بعید نمی دانم افرادی به دلیل فشارهای وارده خودکشی هم کرده باشند.

چند روز پیش، با دوستی مکالمه ای داشتم که من را به فکر فرو برد و انگیزه نوشتن این مطلب شد. او می گفت: “حدود سه روز قبل از اینکه قیمت دلار سه برابر شود، ما از طریق آشناهایمان مطلع شدیم که قرار است این اتفاق بیافتد. البته حاج آقا (پدرش) اعتقاد داشت که اگر در آن شرایط دلار بخرد از لحاظ شرعی جایز نیست. ولی در هر صورت ما مطلع بودیم و توانستیم خودمان را کمابیش آماده کنیم. به این می گویند رانت اطلاعاتی. به ما اطلاعاتی رسید که توسط آن توانستیم از این ماجرا جان سالم به در ببریم ولی دیگران چطور؟”

گرچه در گذشته هم عبارت “رانت اطلاعتی” را شنیده بودم، ولی هرگز معنی آن را به این شکل درک نکرده بودم. شاید بتوان گفت در این مکالمه، برای من روشن شد که این عبارت دقیقا به چه معنا است و چه تبعاتی دارد. از بی عدالتی حالم به هم می خورد.

پی نوشت 1: جالب است که این نوع معاملات در بازار بورس غیر قانونی است (insider trading). معامله بر اساس اطلاعات مهم و غیرعلنی ممنوع است زیرا در شرایطی که دیگر سرمایه‌گذاران به آن اطلاعات دسترسی ندارند، معامله منصفانه نیست.

پی نوشت 2: مثال های دیگر: رانت اطلاعاتی در خرید زمین های یک منطقه. وارد کردن جنسی خاص. دست گذاشتن روی یک پروژه و مصوب کردن آن و…

پی نوشت 3: یک تقدیر هم باید از حاج آقا (پدر دوستم) بکنم که حتی در آن شرایط بحرانی، فکر حرام و حلال بودن اقدامات خودش را می کرده است.

انتهای پیام