اهانت عجیب به ملا محمد فضولی در تلویزیون

ایسنا از آذربایجان شرقی گزارش داد:

در جریان کلاس ادبیات مدرسه تلویزیونی ایران، اهانت عجیبی به ملامحمد فضولی شاعر پرآوازه آذربایجانی انجام شد.

امروز شنبه (۴ اردیبهشت) فیلمی از تدریس ادبیات در صداوسیما منتشر شد که در جریان این تدریس، دبیر مربوطه در جمله ای عجیب و توهین آمیز در خصوص شاعر بزرگ و پرآوازه‌ی آذربایجانی، ملا محمد فضولی گفت که «این شاعر(فضولی) بیخود این اسم را انتخاب نکرده بلکه او فضول اشعار صائب است و هر شعری را که صائب سروده، این شاعر به ترکی نوشته است»

انتشار این فیلم در فضای مجازی، اهالی شعر و ادب ترکی را آزرده خاطر کرده و اعتراضات زیادی به نحوه‌ی انتخاب دبیرانی که در «مدرسه تلویزیونی ایران» تدریس می‌کنند، به وجود آمده است.

در همین راستا برای مشخص شدن موضوع و همچنین شناخت بیشتر این شاعر بلند آوازه به سراغ دانشیار دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز رفتیم.

دکتر ابراهیم اقبالی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: ملا محمد فضولی شاعر قرن دهم و صائب تبریزی، شاعر قرن یازدهم است و این طبیعی است که صائب از اشعار فضولی تاثیر گرفته‌است.

او با بیان اینکه صائب تربیت‌یافته‌ی مکتب فضولی است، ادامه می‌دهد: صائب در اشعار خود از ۱۸ غزل ترکی فضولی استفاده کرده‌است و در واقع این اشتباهی که صورت‌گرفته، به این معنی است که ما بگوییم حافظ از اشعار شهریار تاثیر گرفته‌است درحالی‌که کاملاً واضح و مبرهن است که این‌طور نیست.

او خاطرنشان می‌کند: صائب تقریباً ۳۷ سال بعد از فوت فضولی متولد شده است و این یک موضوع تاریخی است و چیزی نیست که به صورت شخصی تحلیل کرد.

این استاد دانشگاه تبریز تاکید می‌کند: این موضوع مطرح‌شده از پایه و اساس غلط است، چرا که در علم منطق بحثی است که اگر ماده فاسد باشد، هر نتیجه‌گیری از این ماده نیز فاسد خواهد بود، لذا اگر هدف این دبیر ادبیات حتی تمسخر هم نباشد، بازهم غلط و اشتباه است.

او به موضوع پایان‌نامه یکی از اساتید دانشگاه شهید بهشتی نیز اشاره کرده و می‌افزاید: یکی همکاران بنده بنام خانم دکتر مریم مشرف که اکنون در دانشگاه شهید بهشتی تهران استاد هستند، موضوع پایان‌نامه خود را در رابطه با فضولی انتخاب کرده بود و در آن پایان‌نامه ذکر کرده بود که فضولی آغازگر سبک هندی است و صائب تبریزی متأثر از فضولی ‌است.

او در خصوص نبوغ و قدرت ملا محمد فضولی در شعر سرایی نیز می‌گوید: فضولی از جمله شاعران بی‌نظیر و بی بدیلی بود که صاحب لقب ذو السنة (یعنی صاحب سه زبان) بود که سه دیوان به زبان های ترکی، عربی و فارسی دارد و قدرت تخیل بسیار قوی و تسلط بسیاری بر روی واژه‌ها داشت که ما به این قبیل شعرا، جریان‌ساز می‌گوییم.

اقبالی متذکر می‌شود: نبوغ فضولی به اندازه‌ای بود که شاعری مانند صائب تبریزی تحت تأثیر اشعار او قرار گرفته است و می‌توان گفت که صائب تبریزی اولین شاگرد برجسته‌ی مکتب فضولی است.

او در تشریح آثار نثر فضولی نیز بیان می‌کند: هر شاعری توانایی سرودن همزمان نظم و نثر را ندارد؛ به‌عنوان مثال استاد شهریار نظم بسیار قوی داشت ولی در نثر اینطور نبود؛ لذا فضولی هم در نثر و هم در نظم در اوج قرار داشت و کتابی مانند «مطلع الاعتقاد» را نوشته بود همچنین این شاعر بزرگ در راه مکتب تشیع نیز خدمات ارزنده‌ای ارائه کرده‌است و کتاب «حدیقه السعدا» را نوشته‌است.

او ادامه می‌دهد: فضولی در کتاب «حدیقه السعدا» جریان شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) و تمامی حوادث واقعه عاشورا را به زیبایی بیان کرده‌است.

این استاد ادبیات دانشگاه تبریز در رابطه با شاگردان فضولی نیز بیان می‌کند: ممکن است شعرای دیگر به‌صورت مستقیم حضور و اشعار فضولی را درک نکرده باشند اما به‌صورت غیرمستقیم تحت تأثیر اشعار او قرار گرفته‌اند؛ مثلاً استاد شهریار در یک بیت بسیار زیبا در وصف فضولی گفته است که «ترکی فارسی عربی ده نه فضائل واریمیش/ که فضولی کیمی بیر شاعر فاضل دوغولوب» و لذا وقتی‌که شاعری به بزرگی شهریار این بیت شعر را در وصف فضولی می‌سراید، قطعا تحت تاثیر اشعار او قرار گرفته‌است.

اقبالی در پایان سخنان خود فضولی را انتقال‌دهنده‌ی آثار نظامی به ترکی می‌نامد و می‌گوید: هیچ شاعری این قدرت را نداشت که پایاپای شاعر قدرتمندی مانند نظامی حرکت کند چرا که نظامی شاعر بزرگی در سبک داستان‌نویسی و رمان‌نویسی بود و هیچ شاعری مانند فضولی این قدرت را نداشت که اشعار نظامی را به‌صورت ترکی و منظوم دربیاورد و فضولی به قدری قدرتمند بود که گاهی ابتکار به خرج داده و قالب شعری مانند لیلی و مجنون را که قصیده بود، با آوردن اشعار عربی و ترکی عوض می‌کرد.

به گزارش ایسنا، حکیم ملا محمد فضولی،‌ شاعر و اندیشمند متفکر و شاعر سه زبانه‌ای است که تأثیر عمیقی در تاریخ ادبیات ترکی و عربی و فارسی بر جای نهاده است و گفته شده که در سال ۹۱۰ هجری در خانواده‌ای شیعی مذهب و آذربایجانی،‌ در جوار مرقد حضرت سید الشّهدا(ع)، در کربلا به دنیا آمده است و او را «بزرگترین شاعر ترکی آذربایجانی در سدهٔ دهم هجری قمری» نیز می‌دانند.

فضولی شاعری اندیشمند است و در شعر ترکی ید طولایی دارد که در مقدمه‌ی دیوان ترکی خود می‌گوید: «شعر عاری از علم همچون دیواری بی‌بنیان باشد و دیوار بی‌بنیان را سرانجام اعتبار نشاید».

دیوان فضولی با یک دیباچه‌ی منثور آغاز می‌شود. سپس دو تحمیدیه و ۹ نعت می‌آید که آن‌ها را می‌توان از زیباترین آثار فضولی برشمرد.

در دیوان ترکی فضولی این قلم ترتیب داده است که پس از قصائد (۴۸ قصیده) بخش غزلیات می‌آید که شامل ۴۱۰ غزل بسیار زیبای عرفانی و فلسفی است و اغلب آن‌ها ۷ بیت است و به ندرت به غزل‌های ۶ و ۸ بیتی بر می‌خوریم و پس از غزل‌ها،‌ ۳۳ قطعه، ۱ ترکیب بند، ساقی‌نامه، مثنوی، ۱ مسبّع، ۱ مسدّس، ۱ ملمع، ۱۳ دوبیتی و ۱۰۵ رباعی در دیوانش آمده است.

بدون شک شعر و ادب کهن این مرز و بوم باید به داشتن چنین شاعری بزرگ و نابغه بر خود ببالد و رسانه ملی نیز علاوه بر اینکه باید در انتخاب دبیرانی که برای تدریس در مدرسه‌ی تلویزیونی ایران، میهمان خانه های دانش آموزان می‌شوند، دقت کند، بلکه در راستای معرفی شاعران بزرگی مانند ملا محمد فضولی به دانش آموزان قدم های بزرگی بردارد.

«فضولی» ریشه در فضل دارد؛ نه سرک کشیدن!

«علی اصغر عزیزپور» شاعر و مدرس ادبیات فارسی در تبریز، در واکنش به اظهار نظر غیرعلمی یک مدرس ادبیات در یک برنامه تلویزیونی درباره معنای «فضولی» (تخلص ملا محمد فضولی، شاعر بلندآوازه تبریزی)، گفت: «فضولی» کلمه بزرگی است و جمع «فضل» است، همانطور که جمع علم، علوم است.

در آذربایجان‌شرقی، پخش کلیپی از یک معلم ادبیات از شبکه چهار سیما مبنی بر اینکه «ملا محمد فضولی، به خاطر ترجمه اشعار صائب تبریزی، تخلص فضولی را برای خود در نظر گرفته است»، واکنش‌های زیادی به دنبال داشته و موجب رنجش بسیاری از ترک‌زبانان شده است.

اهالی فرهنگ و ادبیات و دلبستگان این شاعر بلندآوازه تبریزی، می‌گویند رسانه ملی به عنوان یک رسانه رسمی نباید با انتخاب‌های نادرست موجب تحریک احساسات مردمی و تحریف تاریخ یک ملت شود.

«علی اصغر عزیزپور» پژوهشگر و مدرس ادبیات فارسی و عربی در این باره به خبرنگار ایبنا گفت: کم‌احترامی یک معلم ادبیات نسبت به شاعر بزرگ ما حکیم ملا محمد فضولی (حال دانسته یا نادانسته) اقدام ناپسندی است. من چنین تصور می‌کنم که سخنان این معلم از سر بی‌اطلاعی بوده است و نه عامدانه. اما اینکه تلویزیون اجازه می‌دهد چنین صحبت‌هایی پخش بشود، موجب رنجش می‌شود.

وی تصریح کرد: در شبکه چهار سیما عموما از انسان‌های فرهیخته برای بحث‌های کارشناسی دعوت می‌شود و اگر مسئولان شبکه این معلم را فرهیخته می‌دانند، پس وای به حال افراد فرهیخته!

این شاعر تبریزی گفت: سوال این است که آیا کارشناس شبکه 4 نمی‌دانست که حدود 36 سال بعد از مرگ فضولی، تازه صائب تبریزی به دنیا آمده است؟! وقتی هم که صائب تبریزی به دنیا آمد، طبیعتا از بدو تولد شاعر نشده است و حداقل باید 18 سالی داشته باشد. به عبارتی شاعر شدن صائب حدودا 50 سال بعد از مرگ فضولی روی داده است. پس چطور می‌شود، به شاعر بزرگی مثل فضولی واژه «فضول» را نسبت می‌دهند؟!

عزیزپور با رد اظهارات کارشناس ادبیات این برنامه تلویزیونی درباره معنای تخلص «فضولی» تاکید کرد: «فضولی» کلمه بزرگی است و جمع «فضل» است، همانطور که علوم جمع علم است. اینکه این معلم ادعا می‌کند که ملا محمد فضولی، اشعار صائب را ترجمه کرده است و به همین دلیل عمدا تخلصش را فضولی گذاشته است، نشانگر جهل وی است. اگر او در اینترنت یک جستجوی ساده می‌کرد، می‌فهمید که صائب و فضولی چه زمانی به دنیا آمده و چه زمانی از دنیا رفته‌اند.

وی با اشاره به اینکه سبک هندی دنباله‌روی فضولی است، افزود: همانطور که می‌دانید قهرمان سبک هندی صائب تبریزی است و بیشتر اوقات مضامین شعری شاعران نزدیک به هم است، و حتی اگر ترجمه‌ای هم در کار باشد، این صائب است که اشعار فضولی را برگردانده و به این واسطه سبک هندی با عظمتی را خلق کرده است.

عزیزپور گفت: فضولی شاعر بزرگی است که دارای چندین جلد دیوان فارسی و ترکی است. او شاعر سه زبانه (فارسی، ترکی و عربی) است و کتاب تحقیقاتی دارد که شامل رساله‌های فارسی است که دکتر حسین محمدزاده صدیق در رابطه با آن تحقیقات زیادی کرده است و اخیرا آقایان شاهرخ نخعی و کریم اسدی از روی نسخه او در چهار جلد کلیات آن کتاب را درآورده‌اند.

رسالت تاریخ ادبیات ثبت هویت‌ها و تاریخ ملت‌ها است
امیر چهره‌گشا، پژوهشگر ادبیات و نویسنده کتاب «تبریز در تند باد حوادث» و «تبریز در گرداب سایه‌ها» و چندین کتاب دیگر هم در رابطه با اظهار نظر غیرعلمی مدرس ادبیات از شبکه چهار سیما، به خبرنگار ایبنا گفت: من بعد از چندین بار تماشای این کلیپ در لحن این معلم هیج تمسخری ندیدم. اما تاکید وی بر تخلص فضولی، نشانگر این است که به حرف‌های خود مطمئن بود، با این حال قصد توهین نداشته است.

وی بیان کرد: صحبت‌های این معلم نشانگر بی‌سوادی او است که بدون توجه به تاریخ ولادت و وفات این دو شاعر بزرگ تبریزی (ملا محمد فضولی و صائب تبریزی) اظهار نظر کرده است، اما اینکه در رسانه ملی این اتفاق روی داده، اشتباه بزرگی است و منجر به تحریک قومی می‌شود.

چهره‌گشا گفت: متاسفانه در نظام آموزشی ایران، واحد درسی تاریخ ادبیات نادیده گرفته‌ شده است اما این قضیه ثابت کرد که اینطور نیست. تاریخ ادبیات یک مبحث میان‌رشته‌ای است. تاریخ ادبیات شامل تذکره شاعران بوده و دارای اطلاعات تاریخی بسیاری است. به‌طوری‌که در دوره‌های مختلف روابط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در اشعار شاعران به تصویر کشیده شده است و باید گفت در طول تاریخ، ادبیات ابزاری برای ثبت رویدادهای تاریخی بوده است.

وی با تاکید بر اینکه ادبیات هر قوم و سرزمین، به عنوان سپر تدافعی در برابر هجوم بیگانگان محسوب شده و ادبیات و تاریخ ادبیات ابزار مهمی برای حفظ هویت اقوام و سرزمین‌ها است، افزود: کاش از این اشتباه‌ها درس بزرگی بگیریم که اولا در انتخاب اساتید حسایت بیشتری از لحاظ سطح علمی به خرج دهیم و دوم اینکه رشته تاریخ ادبیات را کم‌اهمیت نپنداریم.

گوینده سخنان توهین‌آمیز درباره فضولی باید عذرخواهی کند

شعردوست گفت: گوینده سخنان نادرست و توهین آمیز درمورد حکیم فضولی باید از طریق همان شبکه به نادرستی و غیرعلمی بودن سخنانش اذعان و عذرخواهی کند.

سخنان زشت و توهین آمیز یکی از دبیران ادبیات در قسمتی از برنامه آموزشی شبکه چهار سیما در خصوص حکیم ملا محمد فضولی شاعر معروف آذربایجانی از روز گذشته حواشی زیادی ایجاد کرده است. این دبیر ادبیات در بخشی از سخنان خود در مقایسه شعر فضولی و صائب تبریزی میگوید: محمد فضولی، فضول شعرهای صائب است و هرچه صائب سروده، فضولی به ترکی ترجمه کرده است.

علی‌اصغر شعردوست از محققین و بزرگان عرصه علم و فرهنگ در تبریز که در کارنامه خود دبیر و برگزار کننده کنگره بزرگداشت فضولی در تهران را هم دارد در گفت‌وگو با خبرنگار آناج به سخنان دبیر ادبیات شبکه چهار واکنش نشان داده و اظهار داشت: گوینده سخنان نادرست و توهین آمیز درمورد حکیم فضولی باید از طریق همان شبکه به نادرستی و غیرعلمی‌بودن سخنانش اذعان و عذرخواهی کند.

وی ادامه داد: این سخنان مغلوط و برگفته از حس غیر طبیعی نسبت به شخصیت حکیم فضولی است.

شعردوست با اشاره به ابعاد شخصیتی ملا محمد فضولی می‌افزاید: حکیم فضولی نه تنها شاعر و ادیب بزرگ بلکه از روحانیان و متفکران بزرگ شیعه است. اعتقاد راسخ به مذهب تشیع و عشق و ارادتش به ۱۴ معصوم در آثارش متجلی است. وی همچنین مولف اثری چون حدیق السعداء است. کتابی که باید به عنوان نمونه‌ای بی بدیل و درخشان در حوزه ادبیات تشیع مورد توجه قرار گیرد.

دبیر و برگزار کننده کنگره بزرگداشت فضولی در تهران با اشاره به اشتباه دیگر دبیر ادبیات در شبکه چهار تاکید دارد: اگر آثار حکیم فضولی را بیان کنیم، فهرست آن به گونه‌ای خواهد بود که عرق شرم بر جبین گوینده جاری خواهد شد چراکه ایشان حتی مختصر تحقیقی در آثار و زمان حیات این دو شخصیت ادبی نداشته است.

وی ادامه داد: بررسی دوران حیات و آثار حکیم فضولی و صائب تبریزی نشان میدهد که صائب تبریزی ۳۷ سال بعد از فوت فضولی به دنیا آمده و زمانی که صائب شروع به سرودن اشعار میکند، ۶۰ سال پس از وفات فضولی است.

شعردوست با اشاره به تخصص و تخلص ملا محمد فضولی تاکید داشت: او به این دلیل تخلص فضولی را برای خود انتخاب کرده است که با این تخلص شاعر دیگری نتواند اشعار او را به نام خود به ثبت رساند از طرفی فضولی شاعر سه زبانه ایست که اشعار او در مدح نبی مکرم اسلام و حضرت علی و یا قصیده آب او در جهان اسلام زبان زد است.

انتهای پیام