کرامت در حکومت | بمناسبت ۱۴مرداد روز حقوق بشر و کرامت انسانی

حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه، در یادداشتی بمناسبت ۱۴مرداد روز حقوق بشر و کرامت انسانی نوشت:

معنای”کرامت”

کرامت در لغت بمعنای محافظت از شئون یک فرد است بطوریکه ؛ نه تنها بر شخصیت آن فرد، نقصی وارد نشود، بلکه خیر و نیکی هم به ایشان برسد.
در نگاه دقیق و اخلاقی امام علی (ع) کسی دست در کرامت انسانی بَرَد و در مرحله نخست خود را افضل و اعلی قرار دهد و شهروندان جامعه را احقر و ادنا ، حقیقت خیانت را،در خود محقق ساخته ؛
“وَإِنَّ أَعْظَمَ الْخِيَانَةِ خِيَانَةُ الْأُمَّةِ.”(نهج نامه۲۶)

از آن رهگذر که حقوق و کرامت انسانی در تنها حکومتی که بعد از حکومت پیامبر بصورت وسیع دیده شد حکومت امام علی است ، ازحکومت او مینویسم.

معنای عینیِ کرامت در حکومت

عدم تغییردر زندگی خصوصی حاکمان و مسئولان؛
امام على(ع) وقتی واردكوفه شد، در جمع بزرگان مردم و جمعى از بصريان که به استقبال وى آمدند ، فرمودند :
“با اين جامه‌های کهنه به سرزمين شما آمدم، و همه اثاثیه ام همين است كه مى‌بينيد؛ پس اگر ازشما با چيزى جز آن‌چه با آن آمده‌ام، بيرون روم، از خيانتكاران خواهم بود.” «دَخَلْت بلادکم بِأَشْمَالی هذِه وَ رِحلتی ورحلتی ها هی؛ فَفان خرجت من بلادکم بغیرمادخلت فاننی من الخائنین.» (الغارات۶۸/۱ – وسائل ۸۳/۱۱)
و ابن ابی حدید هم اینگونه گزارش نموده ؛ «یا اهلَ الکوُفهِ، اذا انا خرَجتُ من عِندکُم بغَیر راحلَتی، و رحَلی، و غلُامی فلُان؛ فانا خائِنُ.». (شرح نهج ۲۰۰/۲)

رفاه شهروندان جامعه؛

امام على (ع) با وجود مشكلات بسیار از قبیل جنگ و جاسوسی و خیانت و… ، در دوران حكومتش، تمام مناطقى را كه تحت مدیریت داشت، به جايى رساند كه خود فرمود همگان از سه چیز مهم بهرمندند ؛ نان گندم ،مسکن وآب سالم :
« مَا أَصْبَحَ بِالْكُوفَةِ أَحَدٌ إِلاَّ نَاعِمًا، وَ إِنَّ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً مَنْ يَأْكُلُ الْبُرَّ، وَيَجْلِسُ فِي الظُّلِّ وَيَشْرَبُ مِنْ مَاءِ الْفُرَاتِ»(بحار۳۲۷/۴۰)

محافظت از عزت نفس بازنشستگان و سالخوردگان؛

شیخ طوسی نقل میکند؛امام روزی با ديدن تكدّى گری پيرمردى مسیحی بر آشفت ، و بهمراهان حکومتی خود فرمود:
اين چيست؟
گفتند: مردى نصرانى است.
حضرت فرمود:
هنگامى كه جوان و توانا بود از او كار كشيديد و اكنون كه پير و ناتوان شده است رهايش كرده‌ايد! او را از بيت‌المال تأمين كنيد.(تهذیب‌الاحکام۲۹۳/۶)

دوری ازادبیات خودكامگى؛

شهروندان یک جامعه نیازشان خلاصه در رفاهیات نمیشود ، بلکه آنان نبایدمورد هجمه روانی و شخصیتی قرار گیرند.
خودکامگی مسئولان چالش جدی این بخش است.
امام (ع) با توجه به این منظور، به مالک دستور فرمودند :
« مبادا بگويى: من بر آنان مسلّطم، از من فرمان‌دادن است و از ايشان فرمان‌بردن، زيرا چنين گفته‌اى، موجب تيرگی دلها،و فرسودگی دين، و نزديكی به دگرگونى است – وَ لاتقولن انی مُؤَمَّرٌ آمُرُ فَأُطَاعُ، فَإِنَّ ذلِکَ إِدْغَالٌ فِي القلب، وَ مَنْهَكَةٌللدین والتقرب»(نهج‌، نامۀ ۵۳)

عدم استفاده از مردم برای نمایش قدرت

برای او قبل از ابهت حاکم،کرامت مردم مطرح بود.
به مردم “انبار” اجازه نمیداد به دنبال مرکبش بدوندواوسواره باشد.(نهج ،ح/۳۷)

دوری ازفریب مردم؛

سیاستِ خام کردن مردم بوسیله دوپهلوحرف زدن ویاهمه حقیقت را نگفتن وایجاد دشمن فرضی کردن و.. از دیر زمان یک سیاست راهبردی برای حاکمان ظالم بوده !
به معاویه نوشت:«بسياری از مردم را تباه ساختى،و فريب‌شان دادى و در آشوب درياى ـ سرگشتگى ـ خود انداختى. تيرگى‌ها از هر سو آنان را فرو پوشانيد و شبهه‌هاايشان را درهم كوبيد. پس، از راه حق به يك سو فتادند، و بازگشتند، و روى به قهقراى جاهليت گذاشتند — وَ أَرْدیت جیدا من الناس خدعتهم بغیک و القیتهم فی موج بحرک، تَغْشَاهُمُ الظُّلمات ..»(نهج‌، نامه ٣٢)

پاسداری از حق مخالف و معاند

اجازه اهانت نمیدهد؛
وقتی به ایشان خبر رسید در صفین برخی از لشگریان شما نسبت به دشمن بی ادبی میکنند ، بر آشفت و خطبه خواند و توبیخ شان نمود ؛ “انی اکره ان تکونوا سبابین… ” ( نهج ، خ ۲۰۶)

ادبیات کریمانه در برابر دشمن

خوارجی که در کمال بی ادبی وبی دینی به حضرت نسبت کفر داده و از خدا طلب مرگ برایش میکردند– قاتله الله کافرا ما افقهه.( نهج حکمت۴۲۰)
اما امام از آنان به “اخوننا فی الاسلام” نام میبرد(نهج خ/۱۲۲)

حفظ کرامت مخالفان مورداحترام جامعه؛

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه مینویسد:
علی(ع) پس از پایان جنگ جمل, عایشه را احترام کرد و او را گرامی داشت. اگر عایشه آنچه با علی کرد با عمر می کرد و عمر بر او دست می یافت, او را می کشت و قطعه قطعه می کرد, ولی علی(ع) بردبار و بزرگوار بود –ان علیا اکرم عایشة بعد انقضاء الحرب الجمل وصانها و عظم شأنها…علیا کان حلیماً کریما. (سفینة ج۵۸۵/۶)

آیا “کرامت در حکومت” را کسی غیر از علی (ع) معنا کرده؟!

انتهای پیام