پرتره های رنگی از روزگاران سیاه و سفید
فریال کیوانیان درباره کتاب «چهره‌ها» نوشت:
«چهره‌ها» مجموعه یادداشت‌هایی است درباره هفده چهره ادبی، هنری و سیاسی معاصر که پیش از این در روزنامه اعتماد و سایت سینما سینما منتشر شده است. این مقالات به ضرورت از میان مجموعه مقالات چاپ شده نویسنده ان ها (ابوالفضل نجیب) از اسفند ۱۳۹۸ تا اواخر ۱۳۹۹ توسط مجید بدرکوهی ناشر کتاب تجمیع و تدوین شده است.
پراکندگی موضوعی چهره‌ها به ما اجازه دسته‌بندی چندانی نمی‌دهد و شاید بتوان آن‌ها را در حوزه مطالعات فرهنگی دسته‌بندی کرد.
سایمون دیورینگ، در مقدمه مجموعه مقالاتی که در کتاب «مطالعات فرهنگی» جمع‌آوری و ویرایش کرده و با ترجمه شهریار وقفی‌پور و نیما ملک‌محمدی منتشر شده، از این عنوان تعریف ساده‌ای ارائه می‌کند: مطالعات عمومی درباره فرهنگ معاصر. او عقیده دارد با این‌که مطالعات فرهنگی روزبه‌روز گسترش پیدا می‌کند، مثل سایر رشته‌های دانش‌گاهی قاعده و روش‌شناسی معینی ندارد. عدم اجماع برای معنی کلمه «فرهنگ» مختص کشور ما نیست و از منابع دیگری که درباره این موضوع منتشر شده، می‌شود این‌طور نتیجه گرفت که از بدو پایه‌گذاری این رشته در دانش‌گاه بیرمنگام انگلستان، تعریف «فرهنگ» محل مناقشه بوده و هنوز هم تعریف جامع‌ومانعی ندارد. پس با خیال راحت می‌توان مقالات و یادداشت‌های «چهره‌ها» را ذیل همین عنوان دسته‌بندی کرد.
نویسنده در مقدمه با اشاره به سیطره کرونا و دوام تبعات و پیامدهایش در پساکرونا، به محاسن و دستاوردهای آن مثل تغییر سبک و سیاق زندگی و مناسبات اجتماعی اشاره می‌کند. از مصادیق بروز این تأثیر در زندگی این روزنامه‌نگار، توجه بیش‌تر به نام‌های آشنایی در حوزه سیاست، ادبیات و هنر و اندیشه است که برخی از آن‌ها مثل شجریان، بهمن مفید و مسعود مهرابی اخیراً در همین دوران کرونا با ما خداحافظی کردند و برخی هنوز در قید حیات‌اند. خانه‌نشینی ناگزیر دوران مصیبت‌زده کرونا فرصتی شده برای این‌که به تعبیر خودش به بهانه‌هایی مثل تولد یا مرگ، به افکار و اندیشه‌های برخی از این چهره‌ها سرک بکشد.
حسن این یادداشت‌ها و مقالات، سبک و سیاق ژورنالیستی آن‌ها است. ژورنالیستی بودن را معمولاً در معنای منفی آن و به معنای دم‌دستی بودن و بی‌ارزشی و یک‌بارمصرف بودن می‌شناسیم. اما سویه مثبت این تعریف این است که می‌تواند بر خلاف مقالات عریض و طویل و سخت‌خوان دانش‌گاهی که نگاهی از بالا و زبانی مطنطن و فضل‌فروشانه دارند، راحت‌تر با مخاطب ارتباط برقرار کند. گرچه نویسنده معتقد است به دلیل ماهیت تخصصی موضوع، در مورد چهره‌های ادبی به هدف‌اش نرسیده و صرفاً باید آن‌ها را اشارتی برای جست‌وجوی بیش‌تر تلقی کرد. برای همین در مقدمه با وام گرفتن از عنوان کتاب آل احمد، این مجموعه را «ارزیابی شتاب‌زده» درباره چهره هایی از تاریخ معاصر می داند، که برخی علیرغم تاثیرگذاری بر روند تحولات اجتماعی اما نقش بازدارنده در سیر تحولات طبیعی به سمت دمکراتیزه شدن جامعه بجا گذاشته اند. نویسنده در جایی به شکل کنایه امیزی با اشاره به نوشتن مقالات در شرایط حصر و قرنطینه ناشی از کرونا، بر شرایط ترس و نگرانی و خانه‌نشینی و تاثیر ان برخی دیدگاه های خود اشاره دارد.
یکی از نکات قابل اشاره کتاب در مجال این یادداشت، نگاه تحلیلی و انتقادی نویسنده درباره نگاه چپ‌زده نویسندگانی مثل درویشیان، آل احمد، دولت‌آبادی و دیگران است. او جایی درباره محمود دولت‌آبادی می‌نویسد:
«در میان نویسندگان متعهد، دولت‌آبادی را می‌توان از معدود کسانی برشمرد که توجه و نگاه ویژه‌ای به شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه داشته. این دغدغه هرچند در پیوند با شرایط خانوادگی و فضای کودکی و تربیتی او قابل فهم و داوری است، اما آن‌چه این نگاه را در مقایسه با سایر نویسندگان رئالیسم متفاوت می‌کند، اظهارات و داوری صریح سیاسی درباره برخی از مهم‌ترین تحولات زمانه و به‌طور مشخص گذار از فئودالیسم به بورژوازی و صنعتی شدن شرایط اجتماعی در قالب انقلاب سفید است.»
و در جای دیگری از کتاب به طرح موضوع قضاوت درباره آن ها می‌پردازد:
«واقعیت این است ایستادن بر پله امروز و قضاوت کردن درباره نسل داستان‌نویسانی مثل درویشیان و بهرنگی و عبادللهی و … آن هم نه به‌عنوان صرف داستان‌نویس، بلکه به‌عنوان کسانی که شاید به‌نوعی تقدیر و سرنوشت و منش ما را رقم زدند، کار سخت و دشواری است. نسلی که دورادور دست ما را گرفتند و به ناکجاآباد امروز کشاندند. احساس امروز نسل من به درویشیان و نسل او در مقایسه با آن سال‌ها اگر نگویم متفاوت، اما تأمل‌برانگیز است.»
وی هم‌چنین با اشاره به آل احمد، او را نماد روشن‌فکری دینی می‌داند: «آل احمد از این شانس مضاعف برخوردار بود که در میان اکثر روشن‌فکران طردشده قبل از انقلاب به دلایلی از جمله تغییر موضع سریع سیاسی- ایدئولوژیکی و بازگشت سریع به پایگاه سنتی خود و از سویی موضع‌گیری در قبال غرب و جریان روشن‌فکری و به‌علاوه نگاه تساهل‌گرایانه به نهادهای مذهبی و نقادی اردوگاه کمونیسم و … و در عین حال زمینه‌های خانوادگی و هم برخی روابط و حشرونشرها، به یکی از نمادهای روشن‌فکری دینی تبدیل و شناخته شود.»
فریبرز رئیس دانا، عزت‌الله سحابی، مهدی بارزگان، شریعتی، شجریان، آل احمد، چوبک، درویشیان، دولت‌آبادی، دریابندری، پرویز شاپور، نیکوس کازانتزاکیس، مسعود مهرابی، بهمن مفید و خسرو شکیبایی پانزده چهره‌ای هستند که در این کتاب درباره آن‌ها می‌خوانیم. نکته قابل اشاره انتخاب قطع پالتویی کتاب است که ضمن امکان حمل، همزمان خواننده می تواند از کمترین فرصت ها برای مطالعه کتاب بهره مند شود.
«چهره‌ها» توسط انتشارات ماهریس با قیمت ۳۵ هزار تومان و با قطع پالتویی روانه بازار کتاب شده است.
انتهای پیام
