ماشین پول شویی در سینمای ایران؟

چندی است ماجراهای سینمای ایران بر سر زبان ها افتاده و در برخی از رسانه ها منتشر شده و در مورد آن گفتگو می‌شود

به گزارش خبر آنلاین دستمزدهای میلیاردی برخی بازیگران فقط ظاهر قرارداد آنهاست. در پشت صحنه ماجرای دیگری وجود دارد که طرفین قرارداد آن را پنهان می‌کنند.

در سال‌های اخیر بحث پولشویی از طریق ساخت فیلم و سریال به قدری مطرح شده که به پدیده‌ای آشنا تبدیل شده است. اما شاید تا به حال به موضوع قراردادهای صوری و جعلی بازیگران پرداخته نشده باشد.

پرداخت میلیاردی به برخی بازیگران اگرچه ممکن است روی کاغذ آورده شود اما هنگام پرداخت تنها درصدی از آن مبلغ به بازیگر داده می شود و الباقی در جیب سرمایه گذار می ماند.
قرارداد صوری با توافق طرفین بسته می‌شود. بازیگر راضی است چون قیمت و اعتبارش بالا می رود، سرمایه گذار هم راضی است چون پول کمتری از جیب هزینه کرده اما پول بیشتری را پولشویی می کند.
حوزه سینما یکی از ده‌ها حوزه ایده‌آل برای پولشویان است. شناخته شده‌ترین حوزه های پولشویی به جز سینما، بخش پولی و بانکی، حوزه آثار هنری و خیریه‌ها است.
در کنار این حوزه های شناخته شده، محل های دیگری برای پولشویی وجود دارد که کمتر درباره آن صحبت شده ولی عجیب نزدیک و قابل دسترس است.
تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که چرا قیمت برخی برندهای پوشاک خارجی در ایران ارزان تر از کشور تولیدکننده است؟ این ارزانی یکی از راه هایی است که مسئولان به وجود تخلفاتی در آن حوزه پی می برند.
یک جرم اولیه مانند قاچاق سوخت اتفاق می افتد سپس برای ورود عایدات حاصل از این جرم به کشور، کالایی مانند پوشاک خریداری می شود. از آنجا که پولشو حاضر است برای قانونی جلوه دادن پول خود بخشی از آن را هزینه کند؛ برای عبور از موانع وارداتی و فروش هرچه زودتر کالای خریداری شده، ارزانفروشی می کند.
در واقع پولشو سود خود را از محل جرم اولیه مانند قاچاق سوخت برده است و دیگر نیازی به سود فروش پوشاک وارداتی ندارد. به همین دلیل گاهی اوقات برخی برندهای خارجی در ایران ارزان تر از کشورهای تولیدکننده قابل خرید است.

تمرکز عمده پولشویی در سیستم پولی و بانکی

حسین صابری محقق و مشاور حوزه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم در خصوص روش های مختلف پولشویی در گفت و گو با خبرآنلاین گفت: در کشور ما به دلیل اینکه ساختارها در خصوص مبارزه با پولشویی در سطح و اندازه کشورهای توسعه یافته نیست لذا زیرساخت مناسب برای مبارزه با پولشویی بویژه در حوزه پولی و بانکی وجود ندارد.

او با بیان اینکه پولشویی از طریق کسب و کارهای مختلف اتفاق می افتد افزود: عمده ترین محل پولشویی سیستم پولی و بانکی ماست چرا که عوامل کنترلی در این سیستم به درستی عمل نمی کند. در حوزه بانکی، بحث مشتری آزمایی و احراز صلاحیت از مشتریان اهمیت زیادی دارد. فردی که یک حساب افتتاح می کند باید ذینفع حساب باشد یعنی از اشخاص دیگری نمایندگی نکند. متاسفانه امروز بیشمار از حساب ها و کارت های بانکی که در کشور وجود دارد متعلق به افرادی است که ذینفع اصلی حساب نیستند. قطعا به کرات در خبرها خوانده اید که حساب هایی به نام افراد بی‏‌بضاعت و کارتن خواب باز شده و از این حساب ها سوءاستفاده شده است.

فیشینگ هایی که انجام می شود نیز به دلیل همین نقص در سیستم پولی و عدم احراز صلاحیت و مشتری آزمایی مناسب از صاحبان حساب هاست. در این بین ملاک شعب برخی بانک ها عموما گردش مالی خوب صاحب حساب است و حتی ممکن است این افراد را مشتریان خوب خود قلمداد کنند و از اجرای مراقبت‏های لازم با هدف تشخیص ریسک مشتری و ارسال گزارش به مراجع کوتاهی کنند.

قانون طلایی در پولشویی

صابری خاطرنشان کرد: ما در پولشویی یک قانون طلایی داریم که می گوید به قدری حاشیه سود مجرمین از محل جرم اولیه زیاد است که نیازی به سود مضاعف ندارند. آن ها حاضرند قسمتی از پول خود را هزینه کند تا ظاهر پول او وجهه قانونی پیدا کند. عموما این افراد بین ۱۰ تا ۳۰ درصد از درآمد خود را هزینه قانونی جلوه دادن پول خود می کنند.

این کارشناس حوزه مبارزه با پولشویی اظهار کرد: با وجود آنکه یکی از راه های اصلی پولشویی نظام بانکی و پولی کشور است اما دیگر معابر نیز برای پولشویی وجود دارد که دست بر قضا در این سال ها استفاده های زیادی از آن شده است. یکی از این راه ها استفاده از خیریه هاست. در حوزه خیریه ها اصولا پولشویی در جرایم اولیه رشا و ارتشا معنی پیدا می کند. در حال حاضر ۶ نهاد وجود دارد که مجوز خیریه صادر می کنند. تعدد این نهادها اعم از وزارت کشور، وزارت ورزش و جوانان، ناجا، سامان امور اوقاف و خیریه و … معنی دار است. چون خیریه ها قرار نیست که مانند بنگاه اقتصادی سود داشته باشند و عموما کمک می پذیرند، پولشو ممکن است خیریه ای را تاسیس کند و عواید مجرمانه را در قالب کمک های دریافتی وارد چرخه پولی کشور کند تا وجهه قانونی به پول خود بدهد. در کشور ما این روش پولشویی بخصوص در بخش معاملات دولتی و بنگاه‏های خصولتی بسیار رایج است.

قراردادهای غیرواقعی در حوزه سینما

صابری با اشاره به اینکه یکی دیگر از محل هایی که برای پولشویی مورد استفاده قرار می‌گیرد حوزه سینما و آثار هنری است. عمدتا تعدد مشاغلی که در این صنعت کار می کنند زیاد است و زمینه پولشویی را فراهم می کند. نهاده ها و ستانده ها در این صنعت بسیار گسترده است و این امکان را فراهم می کند که قراردادهای کلانی در این حوزه منعقد شود. عمدتا پول هایی که از جرایم اولیه به دست آمده می تواند وارد حوزه سینما شود و قرادادهای غیرواقعی ایجاد کند. به این مفهوم که شاید در اخبار شنیده شود برخی بازیگران و یا برخی عوامل تولید فیلم و سریال در یک پروژه، مبلغ کلان و غیرمتعارفی را دریافت کرده است اما آیا واقعا تمامی مبلغی که در قرارداد ذکر شده به آن بازیگر پرداخت شده یا این یک قرارداد صوری است که تنها بخشی از آن به بازیگر داده شده است؟

به اعتقاد او قراردادهای صوری در سینما یک بازی برد-بردی بین سرمایه گذار و بازیگر است. به این مفهوم که این قرارداد از یک سو قیمت بازیگر را بالا می برد و برای بازیگر آورده اعتباری دارد و از سوی دیگر سرمایه گذار مبلغ کمتری برای قانونی جلوه دادن پول خود هزینه می کند و این پول مجدد به دست پولشو باز می گردد. از این نوع قراردادها به صورت متعدد در حوزه سینما وجود دارد. همچنین نوع دیگری از پولشویی وام ها و کمک هایی است که برای بخش سینما گرفته می شود اما در حوزه دیگری مصرف می گردد.

هیچ ارزانی بی حکمت نیست

مشاور حوزه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم متذکر شد: مواردی که تا کنون ذکر شد از شناخته شده ترین روش های پولشویی است ولی به جز این روش های شناخته شده شیوه های دیگری نیز وجود دارد که پولشوها برای قانونی کردن پول خود از آن استفاده می کنند. یکی از جرایم عمده در کشور ما قاچاق سوخت است. به دلیل آربیتراژی که بین قیمت سوخت در کشور ما و کشورهای همسایه وجود دارد؛ یک چرخه بزرگ و سازمان یافته در حوزه قاچاق سوخت وجود دارد. با توجه به اینکه سود قاچاق سوخت بسیار زیاد و حدود ۸ برابر است لذا قاچاقچی سوخت، پول هنگفتی در دست دارد که برای ورود آن به کشور دست به واردات می زند.
صابری اضافه کرد: یکی از کالاهایی که به طور گسترده این افراد وارد می کنند گجت های کامپیوتری و پوشاک است. پیشتر به قانون طلایی ۱۰ تا ۳۰ درصد اشاره کردیم. این قانون را به وضوح در این ۲ حوزه می توانید مشاهده کنید. به همین دلیل می بینیم پوشاکی که از ترکیه وارد کشور می شود از قیمت خرید در ترکیه ارزان تر به فروش می رسد. پولشو نمی خواهد در چرخه های کسب و کار گرفتار شود و موانع مختلف مانع از ورود پول به چرخه قانونی شود؛ به همین دلیل حاضر است حتی کمتر از قیمت خرید، کالا را به بازار عرضه کند. سود پولشو قبلا در قالب قاچاق سوخت کسب شده و او دیگر به دنبال سود مضاعف در تجارت پوشاک نیستند. اصولا ارزان فروشی یکی از راه هایی است که می توان به پولشویی در یک حوزه پی برد.

پرونده های پولشویی در پمپ بنزین‌ها

او در ادامه گفت: پمپ بنزین ها هم محل دیگری برای پولشویی محسوب می شوند. درآمد پمپ بنزین ها درصدی از محل فروش بنزین است که شرکت پالایش و پخش برای آنها در نظر می گیرد. از آنجا که قیمت بنزین طی سال‌های مختلف ثابت نگاه داشته می شود؛ درآمد پمپ بنزین ها نیز ثابت می ماند لذا درآمد آنها نسبت به تورم عقب نگاه داشته می شود. در عین حال پمپ بنزین ها امکان تغییر کاربری ندارند و ناگزیرند همین شغل را ادامه دهند. بر این اساس بسیار دیده شده که در پمپ بنزین ها برای جبران کسری درآمد، پولشویی می شود و پرونده های متعددی در سال‌های گذشته از پولشویی در پمپ بنزین ها تشکیل شده است.

پروژه های عمرانی محمل مناسب پولشوها

صابری عنوان کرد: در دنیای امروز پولشویی فردی جایگاه کم اهمیت تری دارد و به جای آن بنگاه های تجاری و برخی موسسات غیر تجاری دست به انجام پولشویی می زنند.در این رابطه یکی از موضوعاتی که باید مد نظر قرار دهیم کارکرد شرکت های تجاری است. این شرکت ها به دلیل نوع ساختار، ماهیت و ظرفیتی که ایجاد می کند می تواند محل مناسبی برای پولشویی باشد. عمدتا طرح ها و پروژه های عمرانی محل بسیار مناسبی برای پولشویی است. در شرکت های نیمه دولتی که ملزم به پاسخگویی به سهامداران نیستند؛ به راحتی می توان پولشویی کرد و خیلی وقت ها جرایم اولیه نیز در خود همان شرکت ها انجام می شود و برای پاک کردن پول به دست آمده از جرم اولیه در جایی که معاملات انجام می شود ممکن است نهاده ها را گران تر خریداری کنند و محصول تولید شده را ارزان تر بفروشند تا عایدات مجرمانه حاصل از آن ها کنترل کنندگان شرکت را منتفع کند.

او افزود: این پدیده در همه کشورهای دنیا وجود دارد. در انگلستان که هاب مالی دنیاست، عمده تمرکز مبارزه با پولشویی در پروژه های عمرانی است که دولت و نهادهای عمومی در قالب مناقصات به شرکت‏ها واگذار می‏کنند. پروژه های عمرانی به دلیل چند لایه بودن و داشتن ابعاد فنی برای پولشویی کردن بسیار جذاب هستند. در پروژه های عمرانی است که می توان نهاده ها را گران خرید و در گزارش های مالی ردی از تخلف ندید. چراکه ابعاد تخلف با گزارش های فنی قابل ملاحظه است که اغلب توسط مسئولان شرکت مخفی می ماند.

صابری همچنین اظهار کرد: برخی از اوقاف را هم می توان به جهت پولشویی بررسی کرد. اشخاصی هستند که یک بنگاه اقتصادی را وقف عام می کنند. از آنجا که درآمدهای وقف عام باید هزینه خود همان نهاد شود؛ عمدتا کارهای توسعه ای انجام شده در این مجموعه ها با هزینه های نامتعارف و بسیار بالاتر انجام می شود. به طور مثال اگر قرار است ابنیه ای با یک میلیارد تومان ساخته شود ممکن است با ۱۰ میلیارد تومان ساخته می شود و ۹ میلیارد تومان مابقی در تملک قرار می گیرد و با آن فرار مالیاتی و پولشویی انجام می‌شود.