مردم را در انتخاب دین و تغییر آن آزاد بگذارید؛ این سخن پیامبر است

امیر ترکاشوند، نویسنده‌ی کتب دینی در کانال تلگرامی خود نوشت:

پیامبر گرامی:
مردم را در انتخاب دین و تغییر آن، آزاد گذارید
(خیّروا اصحابکم)

الف- آزادی در انتخاب دین و عقیده

انصار در مدینه زندگی می‌کردند و جزو اهل‌کتاب (یهودی و نصرانی) نبودند. این حس لااقل در میان برخی از آنان وجود داشت که دین اهل کتاب و مشخصا یهودی‌ها از دین خودشان (که گویا بسان مکیان بود) افضل و برتر است. از همین رو بود که برخی زنانِ کم‌شیر و زنانی که نوزادهای‌شان نمی‌ماند و می‌مردند و یا بدون این دو دلیل، فرزند خود را برای شیردهی و بقای عمر و تلف‌نشدن و نیز الحاق به دین برتر، به زنان/دایه‌های یهودی می‌سپردند و کودکان عملا پس از رشد جزو یهود (پیروان موسی ع) به حساب می‌آمدند. این موالید به مرور جمعیتی شده بودند تا این‌که سرانجام اسلام ظهور کرد و به کمک انصاری‌ها در مدینه قدرت و استحکام یافت؛ اینجا بود که خانواده نخستِ همان جمعیت دبّه کردند که: ما به این دلیل که دین آنان از دین ما برتر و افضل بود کودکان را به یهودیان سپردیم ولی حال که دین جدیدِ خودمان از دین آن‌ها برتر است پس باید آنان به ما و دین جدیدمان بازگردانده شوند. این خواسته زمانی مهم‌تر و جدی‌تر شد که یهودیان ناچار به کوچ از مدینه شدند و در نتیجه میان آن موالید با خانواده نخست‌شان فراق و جدایی حاصل می‌شد. در گیرودار همین دبّه کردنِ خانواده‌های انصار و شکایت بردن نزد رسول‌خدا و طرح این خواسته که آن جمعیت را باید متدین به دین جدیدِ خودمان کنیم بود که آیه “لا اکراه فی الدین …” نازل گردید و آن‌گاه رسول‌خدا گفت: آنان را آزاد گذارید تا خود، دین‌شان را برگزینند اگر شما (:خانواده‌های نسبیِ انصار) را انتخاب کردند پس جزو شمای‌اند و اگر آنان (: خانواده‌های رضاعی یهود) را برگزیدند پس جزو آنان‌اند و با همان‌ها کوچ خواهند کرد (فقال: خیّروا أصحابکم فإن اختاروکم فهم منکم و إن اختاروهم فأجلوهم -مجمع‌البیان ج ۲ ص ۱۶۲-)

-(جواد علی ج ۱۲ ص ۹۱): وذكر العلماء أيضا أن ناسا من الأنصار كانوا مسترضعين فی بنی قريظة وغيرهم من يهود، فتهودوا، وأن من الأنصار من رأی فی الجاهلية أن اليهودية أفضل الأديان فهودوا أولادهم فلما جاء الإسلام ودخلوا فيه أرادوا إكراه أبنائهم الذين تهودوا على الدخول فيه فنزل الوحي بالآية المذكورة

-(الدرالمنثور ج ۲ ص ۲۰): عن مجاهد قال کانت النضیر أرضعت رجالاً من الأَوس فلمّا أَمر النبی بإجلائهم قال أبناؤهم من الاوس: لندهبنّ معهم ولندينن دينهم فمنعهم أهلوهم وأكرهوهم على الإِسلام ففيهم نزلت هذه الآیة “لا اکراه فی الدین”

ب- آزادی در تغییر دین و عقیده

طبرسی در مجمع‌البیان، و سیوطی در درالمنثور از قول سدی می‌گويند: آيه “لا اکراه فی الدین” در باره مردی از انصار كه نامش ابا الحصين و دارای دو پسر بود نازل شد به این صورت که تُجار شام حامل کالای روغن به مدينه آمدند و هنگامی که روغن‌ها را فروختند و خواستند از مدينه بازگردند دو پسر ابی‌الحصين نزد آن‌ها رفتند و آن‌ها اين دو پسر را به كيش خود كه نصرانيت بود دعوت كردند و هر دو پسر، نصرانی شدند و با آن‌ها به شام رفتند. پدرشان نزد رسول‌خدا آمد و گفت دو پسرم نصرانی شده و از مدینه خارج شده‌اند لطفا به دنبال‌شان بفرست اما رسول‌خدا (با استناد به آیه لا اکراه فی الدین، قائل به آزادی افراد در تغییر دین شد و) گفت در دین زور و اکراه نیست. او البته (ناراحتی‌اش را چنین بروز داد و) گفت: خداوند آن دو را دور كناد كه اول کسانی‌اند كه (پس از اسلام‌آوردن) كافر شدند. ابوالحصين از اين‌كه پيامبر به دنبال آن‌ها نفرستاد دلخور بود تا اين آيه نازل شد: فلا و ربک لا يؤْمنون- الآية» (نه، قسم بخدای تو كه اينان ايمان نمی‌آورند)

-(الدرالمنثور ج ۲ ص ۲۱): نزلت فی رجل من الانصار یقال له ابوالحصین کان له ابنان فقدم تجار من الشام الی المدینة يحملون الزّيت فلمّا باعوا و ارادوا أَن‌يرجعوا أَتاهم ابنا أبی‌الحصين فدعوهما إلى النصرانیة فتنصَّرا فرجعا الی الشام معهم فأتى أَبوهما رسول‌الله فقال إِن ابنی تنصرا وخرجا فاطلبهما فقال “لا إِکراه فی الدین” وقال أبعدهما الله هما أول من كفر فوجد أَبوالحصين فی نفسه على النبی حِين لم يبْعث فی طلبهما فَنزلت “فلا و ربک لا یؤمنون حتی یُحکّموک فیما شجر بينهم الآیة”

-(مجمع‌البیان ج ۲ ص ۱۶۲): نزلت فی رجل من الأنصار یدعی أبا الحصین وکان له ابنان فقدم تجار الشام إلى المدینة یحملون الزیت فلما أرادوا الرجوع من المدینة أتاهم ابنا أبی الحصین فدعوهما إلى النصرانیة فتنصرا و مضیا الی الشام فأخبر ابو الحصین رسول‌الله فانزل الله تعالی لا اکراه فی الدین. فقال رسول‌الله أبعدهما الله هما اول من کفر. فوجد ابو الحصین فی نفسه علی النبی حین لم یبعث فی طلبهما فانزل الله فلا وربک لا یؤمنون الآیة

انتهای پیام