قمار سیاست خارجی ناموفق بود!

معین شرقی، حقوقدان، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

آبان ماه سال گذشته متعاقب روی کار آمدن دولت سیزدهم نسبت به ابهام سیاست خارجی دولت رییسی در روزنامه شرق نوشتم.

در شرایطی که روند احیای برجام و مذاکرات وین تا سر حد نهایی شدن در دولت دوازدهم پیش رفته بود، دستگاه دیپلماسی ایران همچنان در تکاپوی تعیین سطح ادامه مذاکرات بود. به حالتی که حتی هم پیمانان جمهوری اسلامی ایران یعنی چین و روسیه نیز نسبت به تعلل ایران برای ادامه مذاکرات واکنش نشان دادند.

اما در آن وضعیتی که به زعم بسیاری از سیاست مداران دولت رییسی امکان امضای توافق نهایی را فقط با چند جلسه مذاکراتی دیگر داشت، نگاه مسئولین دیپلماسی دولت نسبت به برجام به وضع آرمان گرایانه تغییر پیدا کرد.

دولت ایران با پافشاری روی شروط فاقد ضمانت اجرایی همچون ارائه تضمین از سوی آمریکا دستیبابی به توافق را سخت‌تر و تقریباً ناممکن ساخت.

زمانی که اجماع سیاست مداران دغدغه مند دیپلماسی همه جانبه ایران بود، ایران دست به قماری سنگین در این حوزه زد. ترجیح دولت تعامل سیاسی اقتصادی با کشورهای همسایه و چین و روسیه [اصطلاحاً بلوک شرق] بود.

اما حالا با گذشت بیش از یک سال از زمان از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام دولت سیزدهم چه حاصلی از این قمار داشته است؟

برنده اصلی این آرایش دیپلماسی که بود و وصعیت فعلی چگونه است؟

مسئولان کشور هنگامی که دست به قمار سیاسی زدند، با توجه به شرایط وقت تصمیم گیری و تحلیل کردند و آینده نگری آن‌ها دچار ضعف بود. سال گذشته جهان درگیر مشکلات پاندمی کرونا بود و ناخواسته سطح تعاملات اقتصادی ناشی از این بحران کاهش پیدا کرده بود لذا استراتژی “زمستان سخت” و تحت فشار قرار دادن غرب به جهت توسعه همکاری با شرق به خطا رفت و امروز شاهد وضعیت اقتصادی حاضر هستیم.

از طرفی جنگ روسیه و اوکراین نیز محاسبات دولتمردان ایرانی را برهم ریخت. روسیه به جهت آغاز آتش به سوی اوکراین تحت تحریم‌های متعددی از سوی کشورهای اروپایی قرار گرفت و برای تأمین منابع اقتصادی خود و استمرار چرخه اقتصادی در حوزه بین الملل به سوی فروش و صادرات غیر رسمی به حالتی شبیه به مکانیزم دور زدن تحریم‌ها همچون ایران روی آورد. حجم تولید و صادرات کشور وسیع و قدرتمندی مثل روسیه در بازار بین المللی باعث خروج ناخواسته جمهوری اسلامی از عرصه اقتصاد بین المللی شد. به نوعی که جایگزین اصلی ایران در حوزه‌ای که محل تأمین نقدینگی ایران به صورت غیر رسمی [به جهت تحریم‌ها] شد لذا اولین ضربه مهلک بر پیکره اقتصادی کشور از حهت عدم تأمین نقدینگی و ارز اصابت کرد.

در این میان امید مسئولان همچنان به دیپلماسی منهای غرب بود. مهم‌ترین تیر و برگ برنده پیوستن و عضویت در پیمان سازمان شانگهای در دستور کار دولت بود. فارغ از مانور رسانه‌ای سنگین در این حوزه که آن را دستاورد دولت رییسی نامیدند، باید گفت که پروسه پیوستن به سازمان شانگهای از زمان دولت احمدی نژاد آغاز و اصل شاکله و اقدامات آن در زمان دولت آقای روحانی صورت گرفت و به جهت انقضای مدت دولت دوازدهم، ناخواسته در دولت سیزدهم تکمیل شد.

سازمان شانگهای نیز نتوانست پاسخگوی نیاز اقتصادی ایران و دیپلماسی بین المللی در حوزه اقتصاد باشد،

چرا که اولاً اغلب کشورهای عضو این سازمان خود صاحبان اقتصاد شکست خورده‌اند؛ در ثانی به فرض اوج رونق اقتصادی در این سازمان، کشور ما بدون تصویب لوایح اف ای تی اف امکان گردش مالی آزاد و رسمی را نخواهد داشت و باز هم مجبور به زیر فروشی‌ها و اقدامات این چنینی بودیم که دردی را نمی‌توانست درمان کند.

در میان تمام این اتفاقات، دولت سیزدهم در حوزه دیپلماسی بین الملل غافلگیر هم شدند. شروع پر مدعا و پر سر و صدای گفتگوها به پشتوانه حمایت روسیه و چین حواشی گسترده‌ای داشت که شاید از دید تحلیل گران و استراتژیست هایی در جمهوری اسلامی غیر قابل پیش بینی بود.

– روسیه به شکل غیر مستقیم تلاش برای ورود و مداخله ایران در جنگ اوکراین را داشت و همچنان هم دارد.

– چین با حضور در امارات سعی در ایجاد اختلال نسبت به تمامیت ارضی کشور در مورد جزایر سه گانه خلیج فارس داشت.

– رییس جمهور چین، در سفر به عربستان سعودی و انتشار یادداشتی در روزنامه الریاض، نام خلیج فارس را تغییر داده است.

در این میان تمام مانور و تلاش دولت در حوزه کنترل روانی تورم و کاهش التهاب اقتصادی، رونق فروش نفت است. اما باید بگویم در عرصه فروش و بازار میزان سهم تولید کننده از بازار به اندازه خود محصول حائز اهمیت است.

کشور در حال حاضر سهمی ناچیز در بازار بین المللی نفت دارد و از طرفی با عنایت به آنچه که در خصوص روسیه عنوان شد، سهم فروش نفتی به میزان زیادی در اختیار این کشور قرار گرفته است.

از سویی با توجه به شرایط به حهت کسب سهم فروش مجبور به ارائه تخفیفات گسترده و زیر فروشی‌های زیاد شده‌ایم که به هیچ عنوان پاسخگوی نیاز اقتصادی کشور نیست و به اعتقاد برخی از کارشناسان قیمت فروش نفت فقط کمی بیشتر از قیمت تمام شده در حوزه استخراج آن است.

اظهارات برخی در خصوص زمستان سخت اروپا نیز توهمی بیش نبود.

سابقاً مشاور تیم مذاکره کننده ایرانی عنوان کرده بود:

«بسیاری از کشورهای اروپایی به ایران آمده‌اند و خواستار صادرات گاز از طریق ترکیه به اروپا شده‌اند. به همین دلیل کشورهای اروپایی به این توافق چشم دوخته‌اند و امیدوار به امضای آن هستند.»

اما باید بگوییم زمستان سخت آغاز شده است ولی برای وضعیت اقتصاد مردم ایران نه اروپا.

متاسفانه تعلل و فرصت سوزی ها و دیدگاه‌های آرمان گرایانه مسئولان در حوزه دیپلماسی بین المللی شرایط فعلی اقتصادی را رغم زده‌اند و به اجماع عقلای سیاسی اقتصادی راه حل برون رفت گسترش فراگیر دیپلماسی بین المللی است.

انتهای پیام