سنتز فقر و ایمان

ابوالفضل نجیب، روزنامه‌نگار در یادداشتی با عنوان «سنتز فقر و ایمان» نوشت:

خاستگاه اجتماعی همه نیروهای مخالف و برانداز رژیم سابق فقر زدایی و محو آنچه به جامعه و اختلاف طبقاتی ناشی از نظام سرمایه داری تعبیر می شد، معطوف بود. این انگیزه صرفنظر از همه اختلاف های ایدئولوژیکی و راه حل های برون رفت از آن، اما بر نفی نظام طبقاتی اجماع و اشتراک نظر داشت. گیرم یکی آن را علت تام  و موتور محرک تاریخ می دانست، و آن دیگری علت ثانوی ارزیابی می کرد. اما آنچه این دو نگرش را در مخالفت با شاه به نقطه اشتراک و وحدت نظر استراتژیکی و تاکتیکی برای مبارزه علیه شاه می رساند، تبعات و آسیب های اجتماعی و فردی ناشی از فقر و بالمآل نظام طبقاتی بود. هر دو نگرش به استناد منابع ایدئولوژیکی، تاریخی و دینی فقر را به مثابه عامل تعین کننده و همزمان در سرشت فردی و سرنوشت جمعی ارزیابی می کردند.

مهمتر این که این پدیده فقر را فارغ از توانمندی های فردی و قابلیت های شخصی یکسره متوجه نظام سیاسی و حافظ مناسبات سرمایه داری می کردند. نسل من نوعی اغلب متاثر از همین نگرش حذب یکی از این دو جریان شد. جریاناتی که یکی به بهشت زمینی کمونیسم و اقل آن نظام سوسیالیستی وعده می داد، و آن دیگری به الگوی حکومت پنج ساله امام علی، که التزامش به عدالت باعث شد در محراب مسجد کوفه به شهادت برسد. در آن سال ها محتوای اغلب سخنرانی ها و شب نامه ها و اعلامیه های نیروهای مذهبی معطوف به احادیث و روایات و مهمتر از همه خطبه ها و نامه های امام علی درباره فقر و رابطه آن با ایمان بود. اغلب سخنرانی های آتشین امثال شریعتی معطوف به این معنی بود، از جمله شاه بیت این سخنرانی ها که تاکید داشت، «توحید الهی در جامعه ای که بر شرک طبقاتی استوار است، لفظی است که تنها به کار نفاق می‌آید»‌.

این گونه اظهارات صریح البته معطوف به سخن امام علی بود که آشکارا بی ایمانی را سنتز رابطه فقر و ایمان تعبیر و به صراحت تاکید داشته، وقتی فقر از پنجره ای وارد می شود، ایمان از پنجره دیگر خارج می شود. در پیوند با رابطه فقر و ایمان می شود به صدها نمونه دیگر از این آموزه ها اشاره کرد. اما عجالتن می توان به استناد همین سخن صریح امام علی درباره تاثیر فقر و رابطه آنچه مسئولین به گسترش دین گریزی و دین ستیزی اشاره و تاکید دارند، اشاره و یادآور شد. با این توضیح که سال های زیادی است بر خلاف آنچه در رژیم گذشته از این جنس سخنان بزرگان دینی معمول و در وعظ و منابر به سمع مردم می رسید، اساسن نه در محتوای اظهارات امروز مسئولین که حتی مبلغان رسمی و غیر رسمی دینی رد و نشانی نیست. این در حالی است که علی الظاهر الگوی نظری و عملی نظام اسلامی حکومت پنج ساله امام علی و مهمتر از آن جهت گیری های اجتماعی ایشان است. با این احتساب به نظر می رسد دین گریزی مورد اشاره مسئولین امر نباید چندان غیر منتظره و سوال برانگیز باشد.

واقعیت این است وقتی به تعبیر امام علی فقر در اشکال نسبی و مطلق سال های متمادی از در و پنجره های جامعه ورود کرده، خروج ایمان از پنجره دیگر نمی باید دور از انتظار باشد. این رابطه وقتی حائز اهمیت می شود که نظام سیاسی جامعه خود را مدعی و وامدار حاکمیت امام علی می داند. وقتی تاثیر فقر در نظام های عرفی به حذف و خروج ایمان از دل و دین مردم منتهی می شود، بدیهی است این تاثیرگذاری در جامعه تحت حاکمیتی که مدعی پیروی از چنان الگویی در حاکمیت است، تاثیر و تبعاتی مضاعف بجا خواهد گذاشت.

آنچه در حال حاضر مورد حساسیت و نگرانی دین مداران دولتی و غیر دولتی از بابت دین گریزی بخصوص نسل جوان قرار گرفته، ناظر بر وضعیتی است که نه تنها وقعی به رابطه علت و معلولی فقر و ایمان حتی در چارچوب آموزه های دینی نمی گذارد، که بطور مضاف همزمان با حاشیه راندن این مباحث از گفتمان رسمی، به تحریف مهمترین خاستگاه های اجتماعی و مورد تاکید مفسرین بی واسطه قران روی آورده اند.

انتهای پیام