حرّیت حر و حواریون حسین (ع)

مرتضی زارعی، مدرس دانشگاه در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

گوهر ادب، حریم‌ها را نگه داشتن و اعتراف به ضعف و نقص خود و پذیرش مسئولیت کارهای خود است. و ادب مقدمه‌‌ی اصلاح و رشد است. کسی که ادب می‌ورزد حریم‌ها و حرمت‌ها را می‌شناسد و پاس می‌دارد و اگر خطایی کرد به آن اعتراف می‌کند و مسئولیت کار خود را می‌پذیرد.

کاری که حضرت آدم در بدو خلقت بعد از خطای خود انجام داد و در پیشگاه الهی عمل خود را گردن گرفت و او و زنش با اعتراف به ظلم به خویشتن به اظهار ندامت پرداختند (اعراف /۲۳)

درمقابل، بی ادب خطای خود را به عهده نمی‌گیرد و همواره فرافکنی می‌کند، حریم‌ها را نمی‌شناسد و حرمت صاحب نعمت را پاس نمی‌دارد، نمونه بارز آن شیطان است که در گناه سجده نکردن به آدم و سرباز زدن از امر الهی به جای عذرخواهی، جسورانه و ادب ناشناسانه از برتری خود بر آدم و اغواگری خداوند سخن راند.(اعراف/ ۱۲و۱۶)

و از تفاوت‌های مهم یاران امام حسین (ع) افراد جبهه‌ی مقابل در اهل ادب و حرمت‌شناس بودن یاران امام است و از جمله اینان که در ساعات پایانی از لشگر ابن سعد به امام ملحق شد جناب حرّ است.

حرّ فرمانده سپاهی است که مامور شده مانع ورود امام حسین (ع) و یارانش به کوفه شود. او در نزدیکی کوفه امام و کاروانش را متوقف می‌کند و منتظر است دستورات بعدی به او برسد. البته طبق نقل تواریخ او گمان نمی‌برد کار به جنگ بکشد؛ اما به هرحال بعد سپاه عمر سعد به منطقه آمد و به حرّ اعلام شد که همگی باید با امام حسین (ع) بجنگند. و این انقلابی در درون حرّ ایجاد نمود و بالاخره باعث تصمیم گیری سرنوشت‌ساز برای حرّ شد و او از سپاه عمربن سعد جدا شد و به یاران امام پیوست و در رکاب امام جنگید و نیکبختانه به شهادت رسید.

اما آنچه حرّ را به ملحق شدن به امام واداشت نخست ادب و سپس حس حرّیت همراه با مسئولیت‌شناسی او بود. حرّ حریم‌ها را و اهل حرمت را به درستی شناخت. و وقتی در اولین برخورد با سپاهش در برابر امام قرار گرفت؛ گرچه امام را از حرکت متوقف نمود اما هنگام نماز خود و همراهان در نماز به امام اقتدا کردند.

همچنین وقتی امام حسین به خاطر مانع شدن از حرکت ایشان حرّ را به تندی خطاب کرد و او را سرزنش نمود حرّ به احترام بزرگی و مقام والای امام هیچ نگفت و ادب مقام را نگه داشت و مسئولیت‌پذیری حرّ نیز در آن بود که او به خطای خود در مانع شدن از ورود امام اعتراف نمود و مسئولیت کار خطایش را به عهده گرفت.

او مثل ابن سعد نگفت که امیر چنین دستور داده است و اگر دست من بود چنان نمی‌کردم؛ لذا حرّ وقتی به سوی امام حرکت کرد گفت: خدایا به سوی تو باز می‌گردم مرا به توبه توفیق ده که من دل اولیای تو و اولاد دختر پیغمبر تو را آزردم (لهوف ص۶۲) ادب و مسئولیت شناسی از آزادگی سرچشمه می‌گیرد و آزادگان خودرا مثل ابزار در اختیار قدرتمندان قرار نمی‌دهند.

همان‌طور که حرمت دیگران را پاس می‌دارند حرمت شخصیت خود وعزت خود را نیز پاس می‌دارند و به امر باطل گردن نمی‌نهند؛ لذا خودرا صاحب اختیار می‌دانند و از این رو ست که حرّ مسئولانه و متعهدانه گفت: من خود را میان بهشت و جهنم مخیّر می‌بینم اما سوگند به خدا چیزی را بر بهشت خدا برنمی‌گزینم اگر چه قطعه قطعه شوم یا مرا بسوزانند. (ارشاد مفید ج ۲ص۹۹)

بنابراین باید گفت بی ادبی و پس از آن مسئولیت‌ناشناسی از حرمت‌ناشناسی و ضعف اخلاقی و شخصیتی و ذلت‌پذیری افراد و خود را تحت فرمان ظالمان بردن ناشی می‌شود و این در فضای جبّاریت و زورگویی حاکمان ظالم پدید می‌آید که وقتی فردی خود را تابع این سیستم بداند حریم‌ها را نمی‌شناسد و برای خود نیز حق انتخاب و اختیار و برای شخصیت خود ارزشی نمی‌بیند و تابع قدرت زورگو است.

همه‌ی این‌ها بازگشت به نبود روحیه حرّیت و آزادگی در فرد و اجتماع دارد. موضوعی که با تبلیغ جبر و تقدیرگرایی از زمان معاویه در جامعه آن روز پایه و مایه‌ی اعتقادی نیز یافته بود. اساسا خاصیّت نظام‌های استبدادی تولید انبوه مثل عمر بن سعدهاست که خود را مامور و معذور و بی اراده و بی شخصیّت و تابع بی چون و چرای فرمان‌ها می دانند و مثل حرّ در این نظام‌ها استثناء هستند که با دشواری گوهر فطرت حق‌طلب و حرّیت‌جو و مسئولیت‌پذیر خود را حفظ می‌کنند.

اصل اصلاح امام حسین (ع) نیز در از بین بردن این وضعیت و ایجاد زمینه پرورش افراد با شخصیت و آزاده و مسئولیت‌پذیر بود، تا استثناها را به قاعده تبدیل کند و هر کس را صاحب شخصیّت و اراده و انتخاب و متعهد بسازد و دیدارهای امام با زهیر و برخی دیگر در مسیر حرکت و توجه دادن به مسئولیت آنان از این جهت بود. البته جباران و تحقیرگران انسان و اراده و انتخاب او، نگذاشتند در آن زمان چنان شود ولی فریاد امام که در لحظات تنهایی فرمود: اگر دین ندارید آزاده باشید(لهوف ص۱۷۲)، در همیشه تاریخ پیچید و انسان‌های مستعد آزادگی در عصرها و نسل‌های متوالی از تعالیم حسین عزیز درس‌های انسان و جامعه‌ساز گرفته و می‌گیرند.

انتهای پیام