نظر مردم درباره‌ی رسانه‌ها | اعتمادی نداریم، یا باید خودمان ببینیم یا از فضای مجازی خبر بگیریم

سرویس اجتماعی انصاف نیوز: گفت‌وگو با بخشی از مردم نشان می‌دهد که آنها از اخبار سفارشی و دستکاری‌شده در رسانه‌های دولتی ناراضی‌اند و به شبکه‌های فارسی‌زبان ‌خارجی و فضای مجازی روی آورده‌اند.

خبرنگار انصاف نیوز در روزهای پاییز 1402 به میان مردم رفت تا نظرات آنها را درباره‌ی میزان اعتبار، تاثیر و اعتماد عمومی به رسانه‌ها، رسانه‌های آزاد و آزادی مطبوعات در ایران جویا شد. گزارش پیش رو حاصل گفت‌وگو با برخی از شهروندان در سنین، مشاغل و طبقات اجتماعی گوناگون است.

دست خبرنگاران باز نیست!

در حیاط یک دانشگاه مقابل ساختمان علوم سیاسی، اقتصاد و مدیریت با دانشجوی 21 ساله به نام علی صحبت را شروع کردم. از کتاب قطور در دستش فهمیدم دانشجوی روانشناسی است. از طرفداران “باربارا والترز” خبرنگار شبکه “ای بی سی” آمریکاست که در زمان حیات خود با تمام رؤسای جمهور آن کشور مصاحبه کرده بود.

به عقیده‌ی علی، خبرنگار باید اخبار را بدون سوءبرداشت شخصی با توجه به مسئولیت اجتماعی و به طور آزادانه بنویسد و در رسانه‌های عمومی منتشر کند. اما او از بسته بودن رسانه‌ها در ایران شکایت داشت و گفت: خبرنگاران شاغل در رسانه‌ها، نمی‌توانند آزادانه بنویسند. در حکومت‌های اقتدارگرا خبرنگاران جهت‌گیری خاصی دارند و به نفع حکومت، رسانه خاص و طبق قوانین آنها قلم می‌زنند. البته رسانه‌های آزاد هم اگر به اشتباهاتی مانند ارتشاء و خودسانسوری برای کسب منافع شخصی آلوده شوند که دیگر بد از بدتر است. اما به هر حال من رسانه‌های آزاد را بیشتر از دولتی‌ها قبول دارم.

او افزود: اینکه در یک کشور انتشار هرنوع خبر موثق، آزاد باشد یا خیر مهم است. مثلا در ایران خبرنگاران و رسانه‌های مستقل چندان حمایت نمی‌شوند تا جایی که اصلا شناخته‌شده نیستند. در اغلب کشورهای دنیا خبرنگاران شهرت و تاثیر زیادی در حد سلبریتی‌ها دارند. برای حمایت از خبرنگاران و رسانه‌های آزاد اول از همه، دولت باید آنها را به رسمیت بشناسد.

این دانشجوی روانشناسی که رسانه‌های به قول او «ماهواره‌ای» را قبول ندارد دلیل خود را این طور بیان کرد: آنها تا حدودی تحریف دارند و حتما منافع خاصی را دنبال می‌کنند البته رسانه‌های زبان اصلی مثل CNN تحریف کمتری دارند و در نشر خبر آزاد هستند. در صداوسیمای خودمان هم خبرنگاران مطرحی هستند اما قابل اعتماد نیستند زیرا جبهه‌گیری و تحریف شدیدی دارند.

این دانشجو در ادامه افزود: با وجود اینکه شبکه‌های فارسی زبان را هم چندان قبول ندارم اما تا حدی به آنها توجه دارم. در خصوص رسانه‌های داخلی به حدی از بی‌اعتمادی رسیدم که برایم قابل استناد نیستند مثلا اگر خبر واقعی هم اعلام کنند ممکن است نپذیرم.

هر شهروندی خودش از درستی خبرها اطمینان پیدا کند

سوال از چند دختر هم‌دانشگاهی که مسافر مترو بودند، خالی از لطف نبود. پس از خوش‌وبش درباره درس و دانشگاه حرف به ضعف اطلاع‌رسانی در برنامه‌های دانشگاهی و سپس به موضوع اخبار در کشور کشیده شد.

یکی از آنها تاثیر آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران بر جامعه را زیاد برآورد می‌کرد اما معتقد بود چون خبرنگاران دولتی از نظر شخصیتی در فیلترهای اخلاقی خاصی تایید شده‌اند، قابل اعتمادتر هستند. بنابراین موثق و صحیح بودن خبر از خود خبرنگار مهم‌تر است.

این دختر 22ساله با تاکید بر اینکه صداوسیما هم حقایق را کامل منعکس نمی‌کند ادامه داد: به شبکه‌های فارسی زبان خارجی هم مثل رسانه‌های داخلی چندان اعتماد ندارم اما به هر حال آنها هم با انتقال خبر باعث آگاهی رسانی به مردم هستند.

دوست او اما صداو سیما را یک رسانه مستقل معرفی کرد که خبرنگار مستقلی ندارد! و شبکه‌های فارسی زبان را قبول نداشت و گفت: آنها خبری را که به نفع خودشان باشد را نشر می‌دهند.

یکی دیگر از دختران، طرفدار رسانه‌های آزاد بود با خنده و شوخی گفت: تاثیر آنها بر جامعه بسیار زیاد است اما اعتبارشان بستگی به صحت اخبارشان دارد. درضمن شبکه‌های فارسی زبان خارجی را هم قبول ندارم چون همه بدبختی‌ها زیرسر خودشان است. نه به صداوسیما و نه رسانه‌های فارسی زبان اعتماد ندارم هر شهروندی خودش باید از درستی خبر اطمینان داشته باشد.

اخباری را می شنویم که باید در گذشته اطلاع رسانی می‌شد

منیره، خانم آرایشگری است که تحصیلات دانشگاهی هم دارد، ظاهرش جوانتر نشان می‌دهد اما 45 ساله است. بنا بر تعریف او خبرنگار کسی است که خبر را بدون هیچ دخل‌وتصرفی و قضاوت شخصی به ما منتقل کند.

این آرایشگر باسابقه با بیان اینکه امروزه تاثیر اخبار را بیش از پیش می‌بینم ادامه داد: به خصوص رسانه‌های آزاد تاثیر بیشتری دارند. زیرا اگر انتشار اخبار دست ارگان‌های دولتی باشد، به نفع خودشان در اخبار دخل و تصرف می‌کنند یا اصلا اطلاع‌رسانی نمی‌کنند و مردم از هیچ چیز و در هیچ حوزه‌ای باخبر نخواهند شد. از آنجا که خبرنگاران و رسانه‌های آزاد به هیچ سازمان و ارگانی وابسته نیستند و برای خودشان کار می‌کنند نسبت به دولتی‌ها اخبار موثق‌تری را منتقل می‌کند.

او تنها راه حمایت از آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران را خود دولت دانست و گفت: دولت باید از خبرنگاران حمایت کند و دست آنها را در انتشار اخبار صحیح باز بگذارد. دولت‌ها باید بخواهند رویدادهای دوران حکومت آنها، اطلاع‌رسانی شود. اگر نخواهند حمایت نمی‌کنند که هیچ، جلوی فعالیت آنها را هم می‌گیرند و اصلا این حوزه و شغل خبرنگاری زیر سوال می‌رود. رسانه اگر باب دل سازمان‌ها و دولت‌ها عمل کند که خبرنگاری از اساس بی‌معنا می‌شود.

او با بیان اینکه «به شبکه‌های فارسی زبان خارجی کاملا اعتماد دارد»، افزود: صدا و سیما همه چیز را سانسور می‌کند. آنقدر اخبار را سانسور شده پخش کرده‌اند که پس از سالیان دراز، تازه مطالبی را می‌بینیم و می‌شنویم که باید در زمان گذشته اطلاع‌رسانی می‌شد. اصلا وظیفه یک رسانه اطلاع‌رسانی به جا و دقیق است؛ متاسفانه در کشور ما این اتفاق نمی‌افتد.

اعتبار رسانه ملی به کمترین سطح رسیده است

مریم، 55ساله و خانه‌دار است. او نسبت به همه رسانه‌ها مشکوک است و می‌گوید «شبکه من‌وتو و «سیما ثابت» را کمی قبول دارم. دست خبرنگاران بسته است، سانسور در صداوسیما بیشتر از رسانه‌های دیگر است به همین خاطر خبرنگاران، اجازه‌ای برای درج کامل حقایق ندارند و آزاد نیستند.»

مریم با بیان اینکه «مردم امروزه به رسانه‌ها و خبرنگاران باورمند شده‌اند»، گفت: اخباری که آنها منتشر می‌کنند چه حقیقی یا کذب، تقریبا نود درصد جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ برای همین نقش آنها هم می‌تواند سازنده باشد و هم مخرب؛ زیرا با انتشار خبر کذب یا ناقص یا دستکاری‌شده اعتماد مردم به کل رسانه‌ها از بین می‌رود. همانطور که امروز می‌بینیم اعتبار رسانه ملی و اغلب رسانه‌های داخلی به کمترین سطح رسیده است.

او در ادامه با بیان این دیدگاه که «خبرنگاران ذهن بیدار جامعه هستند»، افزود: اما در جامعه ما با این ذهن‌های آزاد و بیدار چه می‌کنیم؟ محدود! تنها راه حمایت از آزادی خبرنگاران این است که اگر از صحت خبر آنها مطمئن هستیم، آن اخبار را بازنشر کنیم.

مردم سلبریتی‌ها را بیشتر از خبرنگارها قبول می‌کنند

امیر رضای 19 ساله که برای عبور از چالش بزرگ کنکور تلاش می‌کند تا راهی برای نرفتن به خدمت نظام وظیفه پیدا کند هم نظرات قابل تاملی داشت. او خبرنگار را فردی دارای تجربه و سابقه می‌دانست که مثل یک پیمانکار، کار قرادادی انجام می‌دهد و پول می‌گیرد؛ می‌تواند در آنِ واحد متعلق به یک رسانه نباشد اما در چند رسانه کارکند.

او گفت: خبرنگار حتی اگر آزاد نباشد باز هم خبرنگار است اما میزان تاثیرش بسته به شخصیت، اندیشه‌ها و نقشه راهش، متفاوت است زیرا خبرنگار از هر نوع که باشد مثل یک فیلتر عمل می‌کند. خبرنگاران شاید در جاهای دیگر دنیا مرجع خبر باشند اما در جامعه ما جایگاه چندان بالایی ندارند؛ مثلا مردم سلبریتی‌ها را بیشتر از آنها قبول می‌کنند.

این جوان پشت‌کنکوری که نسبت به اتفاقات کمی بدبین به نظر می‌آید، گفت: انتشار خبر مهم نیست که در صداوسیما باشد یا شبکه فارسی زبان خارجی، هرکدام همانطور که دوست دارند منتشر می‌کنند؛ پس به هیچ کدام اعتماد ندارم و آزاد نیستند. زیرا بزرگترین فیلتر همین رسانه‌ها هستند. فیلتر دوم خبرنگاران. برای همین خبر را باید از فضای مجازی به‌دست آورد یا شاهد واقعی بود؛ وگرنه باید در صحت آن شک کرد. فرد باید هم صداوسیما، هم اینترنشنال، هم فضای مجازی و هم نظرات مخاطبان را ببیند، بعد قضاوت کند.

او اعتبار خبرنگاران صداو سیما را پایین عنوان کرد و درباره‌ی معیار معروفیت گفت: معروفیت رسانه‌‎ها برایم اهمیت ندارد؛ اما باید حداقل شناخته‌شده باشند؛ زیرا به عنوان یک فرد عادی نمی‌توانم راه بیفتم و خبرنگاران را رصد کنم تا یکی را انتخاب کنم. در کشور ما اصلا اجازه نمی‌دهند خبرنگار معروف شود زیرا دولت نگران است که او خبری را منتشر کند و همه چیز روی هوا برود. آنها که معروف شدند هم دولت خواسته که معروف شوند پس آزاد نیستند.

امیررضا افزود: در اصل دولت مقصر و باعث بانی دو دستگی رسانه‌ها و خبرنگاران شده است. تنها کسانی که عشق و ایمان به این حرفه دارند خطرات و تهدیدها را به جان می خرند و حقایق را منتشر می‌کنند.

رسانه‌های دولتی فرمایشی هستند

زهرا که یک نقاش مینیاتورکار است گفت: خبرنگاران برای انتشار اخبارشان به رسانه‌های ملی و قانونی که مجوز نشر اخبار را دارند، وابسته هستند. برای همین، نباید یک جانبه کار کنند. یعنی در کنار کار خبرنگاری، روش کار وسایل ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی، رایانه، تبلیغات، گرافیک، صفحه آرایی، عکاسی و ده‌ها مهارت را باید بدانند تا در صورتی که رسانه‌های پروانه‌دار نتوانند یا نخواهند اخبار او را نشر دهند دچار مشکلات مالی و سختی زندگی نباشند. زیرا همین نیاز مالی کوه را هم به زانو در می‌آورد چه برسد انسان‌ها را.

این هنرمند باسابقه که رسانه‌های آزاد را به وابسته ارجح می‌داند گفت: رسانه‌های آزاد هم از اشتباه مصون نیستند. مخاطب باید با قدرت تحلیل خود خبرها را در رسانه‌های مختلف مقایسه کند؛ یعنی چند رسانه داخلی و خارجی و شبکه‌های اجتماعی را با هم ارزیابی کند و صحت آن خبر را پیدا کند.

او در ادامه گفت: تاثیر رسانه‌ها در جامعه بسیار زیاد است اما در صورتی که برای فریب مردم عمل نکنند. از آنجا که رسانه‌های دولتی فرمایشی هستند، باید طبق دستور و سانسور عمل کنند اما رسانه‌های آزاد حقیقت را می‌نویسند؛ پس برایم قابل قبول‌تر هستند. شبکه‌های فارسی زبان خارجی هم سوگیری و منافع خود را دنبال می‌کنند اما حداقل با سند و مدرک و فیلم، با انتشار نظر کارشناسان مختلف از جناح‌های مخالف به نشر مطالب می‌پردازند و این کاری است که رسانه باید انجام دهد.

این استاد هنردر باره‌ی وظیفه‌ی شهروندان گفت: رسانه‌ی آزاد و خبرنگار مستقل در ایران زیاد است اما متاسفانه به علت فضای بسته‌ای که رسانه‌های دولتی ایجاد کرده‌اند مدام تحت فشار و واکنش آنها هستند. بعضی از خبرنگاران آزاد که حقیقت را بیان کردند برخورد را تجربه کرده‌اند و این خیلی بد است. دولت باید در حمایت از آنها قوانین را اصلاح کند.

انتهای پیام