بتن آرمه می توانست از فاجعه پلاسکو جلوگیری کند؟
حریقی که صبح پنج شنبه ۳۰ دی ماه در طبقات فوقانی ساختمان پلاسکو آغاز شد را حتی بسیاری از کسبه ساختمان هم که بارها شاهد بروز و اطفای آتش سوزی هایی در این ساختمان بودن چندان خطرناک تلقی نکردند، اما به فاصله کمتر از چهار ساعت از آغاز آتش سوزی در کمال بهت و حیرت عمومی، ساختمان ۵۴ ساله پلاسکو در چهارراه استانبول تهران فروریخت.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، ساختمان ۴۲ متری و ۱۷ طبقه پلاسکو که تا سال ۴۲ مرتفع ترین ساختمان پایتخت بود، اسکلت فلزی داشت و همین مساله این سوال را در ذهن بسیاری ایجاد کرد که آیا اگر این ساختمان که عمرش در طراحی اولیه ۲۰۰ سال پیش بینی شده بود به جای فولاد از بتن آرمه ساخته شده بود، این چنین در برابر آتش سوزی ای که کمتر کسی آن را جدی می گرفت تسلیم می شد؟
دکتر مرتضی بسطامی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در نشست تخصصی «بررسی عملکرد ساختمان‌ها در برابر خطرات چندگانه و مدیریت سانحه» که بعد از ظهر امروز در محل پژوهشگاه برگزار شد با اشاره به اظهارنظرهایی که طی روزهای پس از حادثه ساختمان پلاسکو مبنی بر ارجحیت سازه‌های بتن‌آرمه‌ای بر سازه‌های فولادی مطرح شده گفت: مطالعات انجام‌شده درخصوص سازه‌های ویران‌شده در اثر آتش‌سوزی در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۲ نشان می‌دهد که بیشترین سازه‌های ویران‌شده بر اثر آتش‌سوزی سازه‌های بتن‌آرمه‌ای بوده است. به طوریکه در این بازه زمانی هفت مورد از سازه‌های ویران‌شده بر اثر آتش‌سوزی بتن‌آرمه‌ای، شش مورد فولادی – شامل واقعه ۱۱ سپتامبر و دو حمله تروریستی دیگر -، پنج مورد بنایی و دو مورد چوبی بوده است.
وی با بیان اینکه به دلیل ارزان‌بودن بتن تعداد سازه‌های بتن آرمه‌ای رو به افزایش است، تاکید کرد: در حال حاضر در برخی از شهرها ۸۰ درصد سازه‌ها بتن‌آرمه‌ای است.
دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۲، ۱۳ ساختمان چهار تا هشت طبقه، سه ساختمان ۹ تا ۲۰ طبقه و شش سازه بالای ۲۰ طبقه در پی آتش‌سوزی تخریب شده‌اند به حوادث مشابه فروریزش ساختمان پلاسکو اشاره کرد و گفت: شبیه‌ترین سانحه به فروریختن ساختمان پلاسکو در سال ۲۰۰۰ در اسکندریه مصر رخ داد که آن ساختمان که اتفاقا شبیه پلاسکو تولیدی پارچه بود از نوع بتن آرمه‌ای بود. پس از بروز آتشس سوزی سیستم اطفاء حریق آن ساختمان از کار افتاد و با این که پس از ۹ ساعت آتش ساختمان کنترل شد، ولی به صورت ناگهانی فرو ریخت و ۲۷ نفر در زیر آوار ماندند.
تصویری از آخرین مراحل احداث ساختمان پلاسکو در اوایل دهه ۱۳۴۰
این محقق با تاکید بر اینکه ما در کشور درخصوص مدیریت بحران خلاء هایی داریم، گفت: متاسفانه در هیچ‌کدام از دانشگاه‌های مهندسی کشور درسی درخصوص مهندسی آتش تدریس نمی‌شود. مباحث ۶ و ۳ مقررات ملی ایمنی ساختمان هم درخصوص بارگذاری و تحلیل سازه‌ها در برابر آتش ساکت است.
بسطامی با اذعان به این که در ساختمان‌های بلند به سمت استفاده از بتن‌های مقاوم حرکت شده است، اظهار کرد: این در حالی است که هرچه مقاومت بتن افزایش یابد، در برابر آتش‌سوزی ضعیف‌تر است. به‌گونه‌ای که دما بیش از ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد موجب ایجاد ترک‌هایی در سطح بتن می‌شود و به سرعت گسترش می‌یابد به طوری که مقاومت بتن در دمای ۸۰۰ درجه سانتی‌گراد تا ۸۰ درصد کاهش می‌یابد.
وی خاطرنشان کرد: مطالعاتی که ما بر روی ۵۰۰ نمونه بتنی ساخته شده با مصالح بومی کشور انجام داده ایم که نشان می دهد که مقاومت بتن از دمای ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد به بالا به صورت صعودی کاهش می‌یابد.
دکتر رمضانعلی ایزدی‌فرد، عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) هم طی سخنانی با بیان این که فرورریزش ساختمان‌های بلند در پی حریق در دنیا بارها اتفاق افتاده نمونه این فاجعه را آتش‌سوزی چهار طبقه یک ساختمان ۶۳ طبقه در لس‌آنجلس و یک ساختمان ۱۰ طبقه در نیویورک عنوان کرد و گفت: وقتی سازه‌های فولادی در معرض آتش‌سوزی قرار می‌گیرند، افزایش بار ناشی از ریزش آوار و استفاده از آب برای اطفاء حریق و کاهش مقاومت و سختی فولاد سبب آسیب پذیری سازه می شود. سازه‌های فولادی تا دمای ۳۰۰ تا ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد تغییرات عمده ای ندارند، ولی با افزایش درجه حرارت از ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد مقاومت سازه‌های فولادی به شدت افت می‌کند.
وی در تشریح روند تغییرات در سازه‌های فولادی در هنگام آتش‌سوزی گفت: در مراحل اولیه آتش‌سوزی المان‌های سازه‌های فولادی شروع به گرم شدن و افزایش طول می‌کند. با افزایش طول ستون‌ها شاهد تنش در کل سازه خواهیم بود و بعد از آن کاهش مقاومت تیرها ایجاد می‌شود، به‌گونه‌ای که تیرها تغییر شکل پیدا می‌کنند و به تدریج ساختمان به سمت داخل فروریزش می‌کند. در این وضعیت از داخل ساختمان سروصداهایی شنیده می شود که نشانه تخریب سازه‌های فولادی برای ریزش است.
ایزدی‌فرد ضمن هشدار نسبت به آتش‌سوزی‌های بعد از زلزله، گفت: در فاجعه پلاسکو تنها یک ساختمان دچار حریق شد و تمام تجهیزات و نیروهای امدادی برای آن بسیج شدند که در نهایت شاهد از دست دادن عده‌ای از نیروهای امدادی بودیم، ولی در زمان وقوع زلزله به دلیل وجود موتورخانه‌ها در طبقات پایین سازه‌ها و نگهداری برخی مواد شیمیایی شاهد آتش‌سوزی های فراوان خواهیم بود. بر این اساس در حال حاضر محققان بر روی افزایش مقاومت سازه‌ها در برابر آتش‌سوزی متمرکز شدند تا بتوانند از تخریب سازه‌ها در بعد از آتش‌سوزی جلوگیری کنند.
وی با اشاره به تحقیقاتی که بر روی مقاومت سازه‌های دچار حریق داشته، گفت: در این مطالعات، رفتار لرزه‌ای سازه‌های ۴، ۷ و ۹ طبقه را که دچار آتش‌سوزی شده، ولی تخریب نشده اند بررسی کرده ایم که نشان داده مقاومت سازه‌هایی که یک بار دچار حریق شده، ولی فروریزش نداشته‌اند در برابر زلزله کاهش می یابد.
انتهای پیام
