تاثیر گرانی پُست بر فروش اینترنتی کتاب
زهره کهندل، در سایت قدس (مشهد) نوشت: «بررسی آمارهای نشر نشان می‌دهد قیمت کتاب در بهار سال جاری با ۳۲درصد رشد مواجه شده و میانگین قیمت کتاب در سه ماهه ابتدایی سال جاری، ۱۴۰هزار تومان بوده است؛ اگرچه عده‌ای بر این باورند قیمت‌های بازار، افزایش بیشتری را نشان می‌دهد. با وجود اینکه افزایش قیمت کتاب از تورم عقب است و ناشران برای سرپا نگه داشتن بازارشان و حفظ مشتریان، چاره‌ای جز کنترل قیمت کتاب ندارند، نرخ‌نامه جدید شرکت پست با افزایش ۳۰درصدی تعرفه خدمات پستی، چوب دیگری لای چرخ این صنعت نحیف گذاشته است.
بشیر ربیعی که از دهه۶۰ به شغل خانوادگی کتاب‌فروشی مشغول است، درباره تأثیری که افزایش تعرفه‌های پست روی فروش اینترنتی آن‌ها گذاشته به خبرنگار ما می‌گوید: اهالی کتاب به اندازه کافی در تنگنای مالی هستند، ضمن اینکه بسیاری از مشتریان ما از شهرهای کوچک و روستاهایی‌‌اند که کتاب‌فروشی‌های بزرگ و جامع ندارند و افزایش هزینه پست، بار مالی سنگینی را به آن‌ها وارد کرده است.
هزینه پست گران‌تر از قیمت کتاب!
این کتاب‌فروش ادامه می‌دهد: شاید افزایش هزینه پست برای کسی که کتاب نفیس ۲میلیون تومانی می‌خرد چندان تفاوتی نکند اما برای مشتریانی که کتاب‌های چاپ قدیم یا کتاب‌های دست دوم می‌خرند و گاهی هزینه پست کتابشان از قیمت کتاب بیشتر می‌شود، توفیر دارد. مثلاً هزینه پست ۵۰هزار تومانی برای خرید کتاب ۴۵هزار تومانی صرفه اقتصادی ندارد، چون بیشتر از قیمت کتاب باید هزینه پست بپردازند. در برخی از دفاتر پست هم فقط پست سفارشی، پیشتاز و دو قبضه انجام می‌دهند و خبری از پست عادی نیست.
او یادآور می‌شود: در گذشته پست مطبوع داشتیم که با توجه به هزینه پایین‌تر آن به نسبت دیگر انواع پست و ضرورت نداشتن خرید پاکت و لفاف، هزینه پست برای ارسال کتاب و مجله، توجیه داشت.
ربیعی با اشاره به فروش پایین کتاب در سال‌های اخیر می‌گوید: بخشی از فروش ما از طریق صفحه مجازی در اینستاگرام است و مشتریان خودمان را هم داریم، ولی علاوه بر فیلترینگ که موجب اختلال در ارتباط ما با مشتریانمان شده، افزایش تعرفه‌های پست هم آن‌ها را نسبت به خرید کتاب دلسرد کرده است.
رونق بازار مجازی کتاب
مجید جلیسه، مدیرعامل سابق مؤسسه خانه کتاب و مدیر انتشارات وراقان در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: پس از کرونا، مردم اقبال بیشتری به خرید کتاب از طریق فروشگاه‌های برخط یا صفحات مجازی کتاب‌فروشی‌ها پیدا کردند و سیاست‌های دولت سیزدهم در راه‌اندازی نمایشگاه مجازی و نمایشگاه‌های فصلی برخط، استفاده از پست را برای خرید برخط کتاب رونق داد، ناشرها و خوانندگان کتاب هم به خرید برخط کتاب مشتاق‌تر شدند.
به گفته او، علاوه بر فروشگاه‌های مجازی، صدها صفحه اینستاگرامی و تلگرامی هم اقدام به فروش مجازی کتاب می‌کنند. در سال‌های گذشته، دولت مصوباتی داشت که یاری‌دهنده بود؛ مثلاً ارسال مطبوعات را با هزینه فرهنگی محاسبه می‌کردند و پست مطبوع داشتیم که قیمت پایین‌تری نسبت به دیگر انواع پست داشت، ولی امروز این حمایت‌های دولتی در قالب سکو‌های خاصی است که چندان شایع و مورد اقبال نیست. ناشران باید در سکویی نام‌نویسی کنند که تعرفه‌های پستی آن به نسبت ارسال مستقیم از پست، ارزان‌تر است.
او با تأکید بر اینکه انحصار در حوزه کتاب معنا ندارد و باید شرایطی فراهم شود که نیاز به نام‌نویسی در سکویی نباشد تا هرکسی از هر باجه پستی بتواند کتاب یا مجله را با تعرفه‌های پایین‌تری ارسال کند، یادآور می‌شود: این سکوها محدودیت‌هایی دارند و متقاضیان باید در آن نام‌نویسی کنند یا شارژ پولی داشته باشند، در صورتی‌که روند پست کتاب باید آسان شود نه اینکه کار را پیچیده‌تر کند. ضمن اینکه بسیاری از کسب‌وکارهای حوزه کتاب، عضو این سکوها نیستند.
ناشران قیمت کتاب را کنترل کردند
مدیر مؤسسه بیاض معتقد است دلیل اینکه قیمت کتاب در این سال‌ها افزایش زیادی پیدا نکرده این است که ناشرها از افزایش قیمت کتاب ناتوان‌اند و عنوان می‌کند: ناتوان به این معنا که اگر بخواهند با توجه به تورم، قیمت کتاب را بالا ببرند، خریداری نخواهند داشت برای همین از جیب خودشان می‌زنند و افزایش هزینه‌های کتاب را متناسب با تورم بالا نمی‌برند تا قیمت‌ها را تا حدی کنترل کنند.
جلیسه با فرض اینکه قیمت متوسط کتاب را حدود ۱۴۰هزار تومان در نظر بگیریم، می‌گوید: هزینه پست و لفاف یک کتاب زیر یک کیلو حدود ۶۰هزار تومان می‌شود یعنی ۴۰درصد قیمت متوسط کتاب. خریدار هم باید این پول را پرداخت کند و عملاً قیمت تمام شده کتاب برایش افزایش پیدا می‌کند؛ درحالی‌که قبلاً با ۲۵ یا ۳۰ هزار تومان به دستش می‌رسید.
او اضافه می کند: این اتفاق سبب می‌شود مردم کمتر کتاب بخرند یا کمتر خرید آنلاین انجام دهند و تأثیر زیادی بر میزان سرانه مطالعه و گردش مالی در حوزه اقتصاد کتاب می‌گذارد. با وضعیت تورمی و دور شدن کتاب از سبد خانوارها، تحمیل این هزینه‌ها مشکلات را بیشتر می‌کند؛ هم خواننده‌ها ضرر می‌کنند و هم فروشنده‌ها.
انتظار از مدیران فرهنگی دولت جدید
مدیرعامل پیشین خانه کتاب با این توضیح که شاید اداره پست هم ناگزیر از افزایش تعرفه‌هاست، تأکید می‌کند: دولت باید برای حوزه کتاب چاره‌اندیشی کند. انتظار می‌رود دولت جدید بخشی از یارانه‌های فرهنگی را به بحث پست اختصاص دهد و کمک کند تا کتاب با قیمت پایین‌تری به دست مردم برسد.
جلیسه درباره اینکه بازگشت پست مطبوع می‌تواند این مشکل را حل کند، می‌گوید: دولت‌ها همیشه بودجه‌ها و یارانه‌های فرهنگی داشتند؛ مثل بودجه‌ای برای نمایشگاه‌های کتاب یا یارانه فرهنگی دستگاه‌های مختلف، اما به جای اینکه از این پول برای توسعه فرهنگی استفاده کنند در جایی هزینه می‌کنند که بازخوردهای کمتری دارد.
او ادامه می‌دهد: با توجه به تنگناهای معیشتی، توانایی مردم برای خرید کتاب کم شده است، برای اینکه میزان مطالعه کم نشود و مردم از کتاب دور نشوند، می‌توان از محل اعتبار این یارانه‌های فرهنگی اقداماتی مؤثر انجام داد که تأثیرش در شئون زندگی عموم مردم باشد، یعنی همه مردم از آن، منفعت کسب کنند نه فقط مردم تهران!
منفعتی برای عموم مردم
به باور جلیسه، عمده منافع نمایشگاه کتاب تهران برای پایتخت‌نشین‌هاست یا یک‌سری یارانه‌ها برای بخش خاصی از جامعه است، ولی اگر از پست مطبوع حمایت و بخشی از هزینه‌های پست از طریق یارانه‌های فرهنگی پوشش داده شود که می‌تواند از محل اعتبارات وزارت ارشاد و بودجه فرهنگی وزارت ارتباطات تخصیص یابد، منفعتش به عموم مردم می‌رسد.
به گفته او، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از کاهش سرانه مطالعه این است که دولت، چتر حمایتی خود را در حوزه پست گسترده‌تر کند و با ارائه تخفیفاتی، هزینه ارسال کتاب را پایین بیاورد تا مردم بیشتری از این یارانه فرهنگی برخوردار شوند.
جلیسه در پایان می‌گوید: واقعیت این است سرانه مطالعه با افزایش قیمت کتاب هر روز پایین‌تر می‌آید و دولت باید کمک کند دسترسی عموم مردم به کتاب آسان‌تر و ارزان‌تر شود، بنابراین کارهای زیرساختی باید در اولویت دولت جدید باشد. ضمن اینکه بسیاری از مردم در روستاها و شهرستان‌هایی که کتاب‌فروشی بزرگ و جامع ندارند از طریق فضای مجازی، کتاب مورد علاقه‌شان را می‌خرند؛ پس این تسهیلات می‌تواند به کتاب خریدن و کتاب خواندن مردم کمک کند.»
انتهای پیام
