زیارت پیاده اربعین | تاثیر مناسک دینی از نظر انسان‌شناس آمریکایی
علی‌اشرف فتحی، کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، در یادداشتی تلگرامی نوشت: «زیارت پیاده اربعین حسینی(ع) که این سال‌ها به نماد مهم شیعیان بدل شده است، با شرکت حدود دو میلیون زائر ایرانی و میلیون‌ها زائر عراقی و غیرعراقی برگزار شد. در حالی که ارزش ریال ایران نسبت به دینار عراق در مقایسه با سال گذشته کاهش چهار برابری داشته است، تعداد زائران ایرانی که اجازه رسمی ورود از ایران به عراق دریافت کردند، در مقایسه با سال گذشته کمتر از پانزده درصد کاهش داشت و این حاکی از اثرگذاری اندک بحران اقتصادی بر تعداد زائران ایرانی اربعین است.
همچنین مسؤولان عراقی گزارش داده‌اند که با وجود حرکت روز اربعین به سمت روزهای گرم سال، طی ماه صفر امسال حدود 14 میلیون زائر پیاده وارد کربلا شده است. رسول محمد فضاله؛ مدیر بخش کنترل الکترونیکی آستان مقدس امام حسین(ع) گفته که فقط از 10 صفر تا شب اربعین امسال حدود 12 میلیون زائر وارد کربلا شده است.
اهمیت مقوله «رنج دینی» خالق حماسه‌های بزرگی در تاریخ بشر بوده است. این مقوله در دین مسیحیت با «رنج‌ها و مصائب مسیح» به اوج خود رسیده و نقش مهمی در تحولات تاریخ دو هزار ساله گذشته داشته است. «زیارت پیاده» نیز چون حاوی «رنج دینی» است، جایگاه مهمی در ادیان مختلف داشته و دارد. پیاده بودن پیاده رفتن، نشانه ادب، وسیله تقرب و موجب آرامش درونی تلقی می‌شود و ادبیات فارسی نیز سرشار از مضامینی است که بر اهمیت «پیاده رفتن» در راستای «رنج دینی» تأکید دارد:
حج پیاده می‌روی تا سر حاجیان شوی
جامه چرا دری اگر شد کف پات آبله (دیوان شمس)
توکل کردهٔ کار اوفتاده
به جای آورد چل حج پیاده
مگر در حج آخر با خبر بود
گذر کردش به خاطر این خطر زود
که چل حج پیاده کرده‌ام من
به انصافی بسی خون خورده‌ام من (اسرارنامه عطار)
اهمیت و استحباب پیاده رفتن به سفر حج مورد وفاق همه مسلمانان بوده و زیارت پیاده مزارهای مطهر پیامبر اسلام، امیرالمؤمنین و سیدالشهدا(علیهم‌السلام) نیز در روایات بسیاری مورد سفارش امامان شیعه قرار گرفته است. در شیعه، مقوله «رنج دینی» با مقولاتی همچون «گریه»، «عزاداری ظلم‌ستیزانه» و «زیارت» گره خورده و اکنون پدیده چشمگیر زیارت اربعین را خلق کرده است.
اما فقط مسلمانان و شیعیان نیستند که چنین رسمی دارند. هنوز هم سالانه صدها هزار مسیحی و بودایی کیلومترها با پای پیاده طی طریق می‌کنند تا به اماکن مقدس مذهبی خود برسند و این «رنج دینی» را موجب آرامش، تقرب و طهارت درونی خود می‌دانند.
قبر منسوب به یعقوب بن زِبِدی مشهور به سنت جیمز در کامینو دسانتیاگو (واقع در شمال غربی اسپانیا) به عنوان اولین حواری شهید حضرت مسیح و برادر یوحنای حواری، هر ساله پذیرای 250 هزار زائری است که با پای پیاده 760 کیلومتر طی طریق می‌کنند تا به کلیسایی که بقایای پیکر منسوب به این حواری عیسی مسیح در آن به خاک سپرده شده برسند و آن را زیارت کنند.
اگر در اینترنت جستجو کنید سایت‌های زیادی به عنوان راهنمای این سفر دشوار و طولانی زیارتی وجود دارد که امکاناتی را به زائران پیشنهاد می‌کند. زائران با انگیزه‌های گوناگون شخصی و دینی به این سفر پای می‌نهند و رنج آن را به جان می‌خرند تا به آرامش و تقرب برسند و یا دست‌کم مشکلات شخصی خود را حل کنند.
بودایی‌های ژاپن نیز هزار سال است که زیارت پیاده «کومانو کودو» را با طی یک مسیر 70 کیلومتری تجربه می‌کنند و از میان جنگل‌ها و کوه‌های شیب‌دار و خطرناک می‌گذرند تا به معابد باستانی خود برسند و تقرب به خدایان و بخشایش گناهان را به دست آورند.
مسیحیان و بودایی‌ها برای تغییر در زندگی عادی و روزمره خود، این زیارت‌های پر رنج و مشقت را ترویج می‌کنند. برخی جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان معتقدند که مناسک دینی، در واقع مکانیسم‌هایی هستند که با تاکید بر معانی مهم و ایجاد فرایندهایی برای تولید این معانی، راه را برای انتقال آنها به مخاطبان و نسل‌ها و مهم‌تر از همه، «ایجاد ایمان درونی» تسهیل می‌کنند.
به عقیده کلیفورد گیرتز؛ انسان‌شناس مشهور آمریکایی، مناسک دینی نوعی مکانیسم ایجادکننده ایمان و یقین مذهبی است. در مراسم و آیین‌های دینی، مؤمنین به آمیختگی نمادین روحیات معنوی و جهان‌بینی مشترک می‌رسند و آگاهی‌های معنوی خود را در کنار تمرین همبستگی اجتماعی شکل می‌دهند.
زیارت پیاده اربعین اگرچه به طور مشخص در قرن اخیر رواج فراگیر یافته، اما نیاز اجتماعی به گسترش خیره‌کننده آن منجر شده و آن را تبدیل به نماد اعلام وجود و همبستگی صلح‌آمیز جهانی شیعیان کرده است. نمی‌توان نقش این زیارت پیاده میلیونی را در مهار خشونت عریان داعش و نزدیکی و همبستگی اجتماعی بیشتر میان شیعیان انکار کرد.»
انتهای پیام
