شاهنامه بزرگ ایلخانی کهن‌ترین نسخه مصور کتاب ملی ایرانیان منتشر شد
شاهنامه بزرگ ایلخانی، کهن‌ترین نسخه مصور شاهنامه که بازمانده دوره ایلخانی است، رونمایی و منتشر شد.
کتاب «شاهنامه بزرگ ایلخانی» یا «ابوسعیدنامه» که کهن‌ترین نسخه مصور شاهنامه از دوره ایلخانی است، با حضور جمعی از اهالی فرهنگ، در کتابخانه و موزه ملی ملک رونمایی شد.
این برای نخستین بار است که تمام نگاره‌های یافت‌شده از شاهنامۀ بزرگ ایلخانی، در قالب یک کتاب منتشر می‌شود. این اثر به قلم ابوالعلاء سودآور و با ترجمه علیرضا بهارلو و کیانوش معتقدی، راهی بازار کتاب های نفیس شده است.
ابوالعلاء سودآور نوه دختری حاج حسین‌آقا ملک، واقف بزرگ کشوراست که با پژوهش درباره این نسخه و گردآوری عکس‌هایی از نگاره‌های آن، امکان انتشار یک‌جای این اثر را در ایران فراهم کرده است.
آن‌طور که ایبنا، خبرگزاری کتاب گزارش کرده، در مراسم رونمایی که روز سه‌شنبه 1 آبان 403 برگزار شد، ابوالعلاء سودآور روایتی از سفرهایش برای یافتن نگاره‌های شاهنامه بزرگ ایلخانی ارائه کرد و سپس یکی از مترجمان، به معرفی اثر پرداخت و گفت: شاهنامه ایلخانی یکی از سندهای تصویری و هویتی ماست که تا پیش از این نمونه خاص، شاهنامه مصوری به دستمان نرسیده بود. در بحث شاهنامه، این کتاب یکی از مهم‌ترین، تعیین‌کننده‌ترین و نقطه شروع مطالعه شاهنامه‌نگاری است.
معتقدی ادامه داد: نسخه اصلی این کتاب تا دوره قاجار در ایران بوده و بعد توسط یک فرد خارجی خریداری شده که این فرد در یک اقدام تاسف‌برانگیز آن را ورق ورق می‌کند و امروز هر تکه آن در یک موزه خارجی نگهداری می‌شود. ما برای اولین بار تصمیم گرفتیم ۷۲ نگاره این کتاب را جمع‌آوری کنیم.
شاهنامه بزرگ ایلخانی، نام نسخهای مصور از دوره ایلخانی و ارزشمندترین اثر نگارگری مکتب تبریز اول است که کهن‌ترین و آراسته‌ترین شاهنامه نگارگرانه به جای مانده از روزگاران پیشین و بزرگ‌ترین نسخه خطی مصور فارسی به شمار می‌رود. تاریخ کتابت این اثر نفیس به سال ۷۰۰ هجری قمری بازمی‌گردد. برخی هنرپژوهان نیز، این نسخه را مربوط به میانه سده هشتم هجری دانسته‌اند. شاهنامه بزرگ یا کبیر مغول، به دلیل اندازه بزرگ برگ‌هایش بدین نام خوانده می‌شود. برای نمونه، بر پایه گزارش گالری هنری فریر، ابعاد واقعی برگ‌هایی که نگاره «مرگ اسکندر» را دربردارد، 57/6 در 39/7 سانتیمتر است.
پژوهشگران براین باورند که شاهنامه بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداختهاند؛ ازاین‌رو در برخی منابع با نام شاهنامه ابوسعیدی آمده است. نگاره‌های این اثر، نشانگر سبک خاص نگارگری ایرانی در دوره ایلخانی است.
در نگاره‌های این نسخه از شاهنامه، سنت‌های ایرانی و بین‌النهرینیِ پیش از مغول با سنت‌های خاور دور آمیخته شده‌اند، و گاه یکی بر دیگری برتری یافته است. برخی نگاره‌ها شیوه نقاشی جامع‌التواریخ را به یاد می‌آورند، اما بیشتر نگاره‌ها، عناصر و ویژگی‌های نوینی را به نمایش می‌گذارند که آگاهانه از سنت‌های بیگانه اقتباس شده‌اند. تأثیرات خاور دور را بیش از همه در چهره‌ها، جنگ‌افزارها و جامگان مغولی و چینی می‌توان دید. نحوه ترسیم درختان، صخره‌ها و ابرها و کاربرد نقش‌مایه‌هایی چون اژدها و ققنوس نیز منشأ چینی دارد. تصویرگران شاهنامه بزرگ مغولی / ایلخانی با نمایش حالات عاطفی انسان‌ها و تجسم حجم و عمق، تحول بزرگی در نگارگری ایرانی رقم زدند. کتیبه‌ها و متن نگاره‌هابه خط نسخ نوشته شده است.
رزم اسکندر با کرگدن، جنگ بهرام گور و اژدها، زاری بر مرگ اسکندر، هزیمت قشون هند از برابر جنگجویان آهنی اسکندر، نگاره رستم و شغاد، اسارت اردوان به دست اردشیر، نبرد بهرام گور با گرگ شاخدار، به دار آویختن مانی، بازجویی موبدان از زال، فرار پادشاه کابل از مقابل سپاه فرامرز، قتل اسفندیار به دست رستم و رزم فریدون با اژدها از نگاره‌های معروف این شاهنامه است.
شاهنامه بزرگ ایلخانی تا زمان محمدعلی شاه قاجار در کتابخانه کاخ گلستان نگهداری می‌شد، اما در سال حدود ۱۲۸۸ خورشیدی با 1910 میلادی، این نسخه با واسطه به دست مجموعهداری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. ازاین‌رو برخی منابع، بهویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامه دموت میخوانند. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعهها و گالریهای هنری داد که البته بهای بالای آن، مانع بزرگی برای خرید آن بود به‌گونه‌ای که حتی موزه هنری متروپولیتن نیز پیشنهاد خرید آن را نپذیرفت.
دموت برآن شد تا شیرازه این نسخه بیهمتا را بگشاید و برگ‌های آن را به‌گونه‌ای منفرد بفروشد. او برگ‌های مصور را جدا کرد و فروخت و باقی اوراق متنی را گم کرد. همین تصمیم نابخردانه سبب شد امروزه برگ‌های شاهنامه ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. محققان نگاره‌های این نسخه شاهنامه را در حدود ۱۲۰ تا ۱۸۰ نگاره برآورد کرده‌اند. در حال حاضر ۷۷ برگ آن در موزه‌ها شناسایی شده است.
امروزه برگ‌هایی از این نسخه ممتاز را می‌توان در مجموعه ناصر خلیلی، مجموعه کلولند، موزه متروپولیتن، مجموعه دانشگاه هاروارد، مجموعه هنری فریر، موزه بریتانیا، موزه هنری نلسون اتکینز، مجموعه هنری دیترویت، موزه هنرهای زیبای بوستون، موزه لوور، مجموعه کنتس دوپهاگ، موزه رضا عباسی تهران و… یافت.
ناشر نسخه جدید و کامل شاهنامه بزرگ ایلخانی را خانه فرهنگ و هنر مان منتشر کرده است.
انتهای پیام
متاسفانه عده ای از پانترکهای داخلی متاثر از پانترکهای نسل کش ترکیه ، می گویند : شاهنامه کتابی ضد ترک است و یا می گویند : شاهناهه کتابی فاشیستی است . حال بیایند و ببیند بهترین و ارزشمندترین نسخه های شاهنامه را مغولان و ترکان ، به وجود آورده اند ؛ شاهنامه بزرگ ایلخانی که در زمان سلطان ابوسعید بهادر مغول ، واپسین خان ایلخانیان ، ساخته شد . یا شاهنامه بایسنقری ، که آن هم بسیار نفیس است ، و به دستور بایسنقر میرزا ، نواده تیمور گورکانی ، تدوین شد .
یا شاهنامه شاه طهماسبی ، که در زمان شاه اسماعیل یکم صفوی ، کار بنیاد نهادنس آغاز شد ولی عمده کار در زمان شاه طهماسب ، صورت بست و خیلی کار ارزشمندی است . .
باید توجه داشت شاهان ترک صفوی که ترک بودند ولی برخلاف اخلاف امروزشان ، پانترک خونریز و نسل کش و احمق نبودند ، بسیار شیفته شاهنامه بودند ، به طوری که خود شاه اسماعیل نام تمام پنج پسرش را از شاهنامه انتخاب می کند : طهماسب میرزا ، ارجاسب میرزا ، بهرام میرزا ، رستم میرزا و سام میرزا . متاسفانه ترکهای امروز ما فریب تفکرات کثیف پانترکیست جنایتکار ترکیه ای را خوردند ، واقعا اگر ترکان امروز ما ، در زمان صفویه بودند ، حاضر بودند با دو قوم هم زبان خود ، یعنی عثمانی ها و ازبکان ، بجنگند تا نام ایران و ایرانی فارس زبان را زنده نگه دارند ؟!؟!؟!
نه شاهی وجود داشت نه شاه نامه ای