حاشیه‌نشینی در تبریز، روایت نابرابری اجتماعی

طاهره اشرفیان در سایت تبریز بیدار نوشت: «حاشیه‌نشینی یکی از پدیده‌های اجتماعی است که در دهه‌های اخیر به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به موضوعی بحث‌برانگیز و چالشی جدی برای دولت‌ها تبدیل شده است. در ایران، تبریز به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و تاریخی با جمعیت قابل توجه، از این معضل مستثنی نیست.

حاشیه‌نشینی در تبریز، به‌ویژه از دهه‌های گذشته به دلیل ترکیبی از عوامل اجتماعی، اقتصادی و مهاجرتی، به شدت افزایش یافته و این شهر، به عنوان مقصدی برای بسیاری از خانواده‌ها، به‌ویژه از مناطق روستایی، زمینه‌ساز گسترش سکونتگاه‌های حاشیه نشینی شد.

وضعیت حاشیه نشینی در تبریز

حاشیه نشینان با جمعیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر، عمدتا در بخش‌های شمال، شمال‌غربی و جنوب تبریز سکونت دارند که ۱۳ منطقه از جمله منبع، سیلاب، یوسف آباد، خلیل آباد، داداش آباد و … را شامل می‌شود. مناطقی که از نظر موقعیت جغرافیایی و امکانات، نسبت به سایر نقاط شهر عقب مانده اند. ساختمان های موجود در این مناطق عمدتا فاقد استحکام هستند و در حریم دکل‌های برق و شیب‌های تند ساخته شده‌اند.

بعضا زمین‌هایی که حاشیه‌نشینان در آن‌ها مسکن خود را ایجاد کرده‌اند، عموماً اراضی ملی یا دولتی محسوب می‌شوند. این اراضی دارای معابری تنگ و قطعات کوچک بوده و فاقد فضای سبز یا حیاط مناسب هستند. فضاهای عمومی این ساخت‌و‌سازها نیز شامل کوچه‌های تنگ و باریک است که در مواقع اضطراری، امدادرسانی به آن‌ها با مشکلات جدی مواجه می‌شود.

ریشه‌های حاشیه‌نشینی در تبریز

_ مهاجرت‌های داخلی: این پدیده عمدتاً به‌دلیل مهاجرت افراد از مناطق روستایی به تبریز و جستجوی فرصت‌های بهتر زندگی رخ داده است. بسیاری از این افراد با مشکلاتی همچون بیکاری و کمبود امکانات مواجه می‌شوند.

_ رشد سریع جمعیت: افزایش جمعیت تبریز به نیاز بیشتر به مسکن و خدمات زیرساختی منجر شده است، که در نتیجه آن، مناطق حاشیه‌ای گسترش یافته‌اند.

_ برنامه‌ریزی شهری نامناسب: عدم توجه به توسعه متوازن و برنامه‌ریزی مطلوب شهری باعث شکل‌گیری مناطق حاشیه‌ای می‌شود. در بسیاری از موارد، نهادهای دولتی قادر به فراهم کردن زیرساخت‌های لازم در حاشیه‌های شهر نیستند.

_ سیاست‌های نامناسب اقتصادی: سیاست‌های توسعهٔ نابرابر و عدم توجه به مناطق حاشیه‌ای موجب تشدید این بحران شده است.

_ فقدان توان اقتصادی: بحران‌های اقتصادی و نرخ بیکاری بالا در میان جوانان باعث می‌شود که آن‌ها به سمت مناطق حاشیه‌ای مهاجرت کنند.

و…

معضلات ناشی از حاشیه‌نشینی

_ چالش‌های مدیریت شهری: عدم دسترسی به آمار دقیق از جمعیت حاشیه‌نشینان و شرایط زندگی آن‌ها، برنامه‌ریزی و تخصیص منابع را دشوار می‌سازد.

_ فشار بر منابع مالی: مناطق حاشیه‌ای به دلیل عدم دسترسی به خدمات شهری، نیازمند سرمایه گذاری های اجتماعی و زیرساختی هستند که بر منابع مالی دولت فشار وارد می‌کند.

_ افزایش نابرابری‌های اجتماعی: این پدیده باعث افزایش شکاف اقتصادی و اجتماعی در جامعه می‌شود.

_ بروز بحران‌های اجتماعی: حاشیه‌نشینی می‌تواند به افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی، از جمله بیکاری، اعتیاد و جرم و جنایت منجر شود.

چالش های حاشیه‌نشینان

_ کمبود امکانات اولیه: حاشیه‌نشینان با کمبود آب سالم، برق، فاضلاب و خدمات بهداشتی مواجه‌اند که به بروز بیماری‌ها و مشکلات بهداشتی مختلف منجر می‌شود.

_ عدم دسترسی به آموزش: مشکلات اقتصادی مانع دسترسی خانواده‌های حاشیه‌نشین به آموزش باکیفیت می‌شود. این موضوع به‌ویژه بر فرزندان این خانواده‌ها تأثیر منفی می‌گذارد و دستیابی به فرصت‌های بهتر را دشوار می‌کند.

_ فقر و بیکاری: بسیاری از حاشیه‌نشینان با مشکلات جدی اقتصادی و بیکاری مواجه هستند. این افراد به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی، معمولاً به مشاغل غیررسمی و با درآمد پایین روی می‌آورند.

_ احساس طرد اجتماعی و بی‌هویتی: زندگی در مناطق حاشیه‌ای می‌تواند به احساس طرد اجتماعی و بی‌هویتی منجر شود، که بر سلامت روانی این افراد تأثیر منفی می‌گذارد.

_ چالش‌های اجتماعی و فرهنگی: این افراد در معرض تنش‌های اجتماعی و فرهنگی هستند و به‌دلیل عدم دسترسی به خدمات اجتماعی و اقتصادی، مشکلات بیشتری را تجربه می‌کنند.

راهکارها

_ توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مناطق حاشیه‌ای، شامل تأمین آب، برق، فاضلاب و بهبود فضاهای عمومی، می‌تواند کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد.

_ افزایش دسترسی به آموزش: ایجاد مدارس و مراکز آموزشی در مناطق حاشیه‌ای و ارائه بورس‌ها و تسهیلات آموزشی برای خانواده‌های کم‌درآمد می‌تواند به بهبود سطح آموزش کمک کند.

_ ایجاد فرصت‌های شغلی: تسهیل راه‌اندازی کسب‌وکارهای محلی و ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای می‌تواند به اشتغال‌زایی در این مناطق کمک کند.

_ برنامه‌ریزی جامع شهری: دولت باید با برنامه‌ریزی مناسب و جامع، به نیازهای مناطق حاشیه‌ای توجه کند و آنها را در فرآیند توسعه شهری لحاظ کند.

_ افزایش مشارکت اجتماعی: تشویق جامعه محلی به مشارکت در حل مشکلات خود و ارتقای کیفیت زندگی می‌تواند احساس مسئولیت و همبستگی اجتماعی را افزایش دهد.

حاشیه‌نشینی در تبریز به‌عنوان یک معضل پیچیده اجتماعی و اقتصادی، نیاز به بررسی و اقدام جدی دارد. با شناسایی ریشه‌های این پدیده و پیاده‌سازی راهکارهای موثر، می‌توان به بهبود وضعیت زندگی حاشیه‌نشینان و کاهش نابرابری‌ها در شهر کمک کرد. به‌منظور دستیابی به جامعه‌ای عادلانه و پایدار، توجه به این گروه‌های آسیب‌پذیر از اهمیت بالایی برخوردار است.»

انتهای پیام