«بازار آب را راه می‌اندازیم اما نه در معنای نئولیبرالیستی»

سرویس اقتصادی، انصاف نیوز: احیای دریاچه ارومیه را شاید بتوان مهم‌ترین مسئله زیست‌محیطی شمال غرب کشور دانست که سویه‌های اجتماعی و اقتصادی‌اش، می‌تواند زمینه‌ای برای بحران‌های سیاسی و امنیتی شود. عیسی بزرگ‌زاده می‌گوید این بحران تنها و تنها یک راه دارد و آن کاهش بارگذاری آبی است.

سخنگوی صنعت آب کشور گفت: بر اساس همه اسناد بالادستی کشور اعم از برنامه ششم و هفتم توسعه، سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی، نقشه راه آب کشور، سند سازگاری با کم‌آبی و… متفق‌القولند که برای احیای دریاچه ارومیه و دیگر حوزه‌های آبریز بحرانی کشور مانند زاینده‌رود و…، باید بارگذاری آبی را کاهش دهیم.

او ادامه داد: هیچ مطالعه‌ علمی‌ای وجود ندارد که برای احیای دریاچه ارومیه راهکاری جز کاهش بارگذاری آبی را پیشنهاد داده باشد.

این کارشناس صنعت آب، کاهش بارگذاری آبی را نه به معنای توسعه شبکه‌های آبیاری مدرن بلکه کاهش سطح زیر کشت اراضی آبی و آزادسازی زمین و آب مرتبط با آن دانست و افزود: برای موفقیت این کار باید برای کشاورز معیشت جایگزین تعریف کنیم. باید انگیزه اقتصادی تعریف کنیم. با حکم و ابلاغ و و دستور و نصیحت و… بارگذاری آبی کم نمی‌شود.

بزرگ‌زاده گفت: ما طرحی برای ایجاد فرصت اقتصادی داریم که با چند قدم کوچک از جمله کشت جایگزین یونجه، 31هزار هکتار زمین کشاورزی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه و 32 هزار هکتار زمین کشاورزی در اطراف زاینده‌رود آزاد می‌شود.

جریان مافیایی ساخت و ساز در تهران

مدیرکل دفتر تلفیق طرح‌های شرکت منابع آب ایران گفت: ما در حال طراحی ابزارهایی هستیم که هم از منابع آبی حفاظت شود و هم منافع افراد به مخاطره نیفتد.

بزرگ‌زاده به اضافه برداشت آب در تهران اشاره کرد و گفت: سالانه حدود 3 میلیارد و 700 میلیون متر مکعب مصرف آب تهران است که بیش از 1 میلیارد و 800 میلیون آن برداشت بخش کشاورزی است. این میزان مصرف هم فشار شدیدی به منابع آبخوان وارد آورده و هم موجب فرونشست شده است.

از آن‌طرف ساخت‌وساز در تهران به حد کشنده‌ای رسیده و منابع آبی دیگر برای این مقدار ساختمان کافی نیست اما کسی هم توان ایستادن مقابل این جریان قوی ساخت‌وساز در تهران را ندارد.

سخنگوی صنعت آب با اشاره به برخی گمانه‌زنی‌ها درباره وجود مافیای آب در کشور گفت: مافیای آب نداریم و اتفاقا اگر مافیایی هم باشد، در ساخت‌وساز و فروش تراکم و چه و چه است که با انرژی شدیدی حمایت می‌شود و پیش می‌رود و عجیب این‌که تعداد زیادی‌اش نیز خالی هم می‌ماند.

بزرگ‌زاده ادامه داد: اگر گفته شود که این کار حاکمیتی است که در تهران زمین و آب آزاد کند، پاسخ روشن است و می‌دانیم حاکمیت نه درآمد نفتی و نه درآمد مالیاتی کافی در اختیار ندارد که بتواند اراضی را آزاد کند. با ابلاغ و حکم هم که نمی‌توانیم چنین کاری را پیش ببریم. تنها راهی که می‌ماند تعریف ابزار اقتصادی است.

راه‌اندازی بازار آب اما نه در معنای لیبرالی

سخنگوی صنعت آب با ذکر یک مثال، منظور خود از ایجاد ابزار اقتصادی برای مدیریت منابع آبی را بیان کرد: فرض کنیم یک مجتمع 100 واحدی در تهران می‌خواهد اجرا شود؛ اگر برای هر واحد 12 متر مکعب آب در نظر بگیریم و تبدیل کنیم، می‌شود نیم لیتر در ثانیه مصرف آب این مجتمع. می‌توانیم به مجری ساختمان بگوییم مجوز نمی‌دهیم تا معادل مصرفت آب اثبات کنی؛ یک گزینه این است که برود استحصال آب باران کند. اگر در منطقه خشک یا کم‌باران است می‌تواند برود شبکه‌های آب خاکستری و آب سیاه یعنی فاضلاب آشپزخانه و سرویس بهداشتی را از هم جدا کند، بخشی را تصفیه کند و به فلاش‌تانک‌ها برگرداند و بخشی را به آبخوان محل تزریق کند که فرونشست ندهد. می‌شود بگوییم برو یک چاه آب را در جنوب تهران بخر و با اراضی‌اش آزاد کن یا برو شبکه‌های آبیاری اراضی کشاورزی جنوب شهر را مدرن کن.

این کارشناس آب گفت: این دست کارها می‌شود حذف نهاد دولت از فرایند و استفاده از نهاد بازار برای رسیدن به پایداری زیست‌بوم. عین همین کار را می‌توان برای احیای دریاچه ارومیه اجرا کرد؛ به کشاورز بگوییم اراضی اطراف دریاچه را آزاد کند و در تبریز یا ارومیه یا هر شهر دیگری در شمال غرب، امکانی در اختیارش قرار دهیم. یا بگوییم یک هکتار زمین کشاورزی آزاد کند، معادل یک چهل‌وهشتم آن را مسکونی بگیرد. یک هکتار زمین کشاورزی آزاد کند و یک شصت‌وسوم آن را تجاری بگیرد. این می‌شود ایجاد یک بازار برای بهبود شرایط زیستی کشور. چنین کاری هم بدون همراهی همه ارکان حاکمیت و مردم و نهادهای عمومی ممکن نیست.

آقای بزرگ‌زاده در پاسخ به پرسش خبرنگار انصاف نیوز که چرا طرح‌های احیای دریاچه ارومیه یا طراحی‌های گوناگون برای کاهش مصرف آب به نتیجه نرسیده است، گفت: کاهش بارگذاری آب گزاره ناشناخته‌ای نبوده است اما ابزار مناسب و متناسبش را نداشته‌ایم. کاری که ما در این دوره آغاز کرده‌ایم این است که همین ابزارها را طراحی و اجرا کنیم.

او ادامه داد: الان به من تکلیف کرده‌اند که چاه‌های غیرمجاز را ببندم؛ مامور من باید به هر نحو ممکن برود داخل خانه شهروند و با استفاده از ابزار دادگاه و نیروی انتظامی چاه را ببندد. من همه‌جا گفته‌ام قوه قهریه جایی شروع می‌شود که مهندسی تمام شده است. با شهروند که نمی‌توان با قوه قهریه عمل کرد. باید با ابزارهای اقتصادی و اجتماعی تشویقی با او حرف بزنم. باید شرایط کسب و کار را به گونه‌ای رقم بزنیم که برای شهروند نفع اقتصادی داشته باشد سراغ کاری که محیط زیست را ناپایدار می‌کند نرود و کاری را انجام دهد که هم سودش در آن تعریف شده و هم به سود زیست بوم است.

بزرگ‌زاده گفت: یکی از ابزارها، بازار آب است؛ همان مثالی که زدم یک نوع بازار آب است اما بدون دخالت دولت. دولت فقط قاعده‌گذاری می‌کند، باقی ابتکار مردم است که چطور آب مورد نیازشان را اثبات کنند. همین امروز در برخی شهرستان‌ها، کارخانه دارد با کشاورز مذاکره می‌کند که آب صرفه‌جویی شده بابت تغییر الگوی کشت را خریداری کند.

سخنگوی صنعت آب در پایان مردم را خطاب قرار داد و گفت: ما باید ابزار آب و از جمله بازار آب را تعریف کنیم تا بتوانیم برای صرفه‌جویی و مصرف درست آب، صرفه اقتصادی درست کنیم. منظورمان از بازار آب همین نمونه‌هایی است که عرض کردم و این اصلا به معنای بازارگرایی و استفاده از الگوهای اقتصاد نئولیبرالیستی نیست.

انتهای پیام