چند ایرانی در اسارت «دمانس» هستند؟/آغاز شناسایی افراد در معرض خطر توسط دانشمندان علوم پزشکی ایران

نتایج مطالعات اخیر نشان داده‌اند که شیوع بیماری دمانس در ایران طی دهه اخیر افزایش یافته و میزان مرگ و میر ناشی از آن حدود پنج برابر شده است؛ به طوری که تخمین زده می‌شود در حال حاضر ، بیش از ۵۰۰ هزار نفر از جمعیت بالای ۶۰ سال کشور، مبتلا به «دمانس» باشند.

به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، دمانس یک اختلال مزمن و گاهی حاد در فرایند عملکرد مغز  و حافظه است و شایع‌ترین نوع «دمانس»، زوال عقل سالخوردگی یا بیماری آلزایمر  است. از سایر انواع دمانس می‌توان به دمانس عروقی، دمانس ناشی از ضربه به سر، دمانس وابسته به الکل، دمانس وابسته به انواع اختلالات حرکتی نظیر بیماری هانتینگتون و بیماری پارکینسون و دمانس ناشی از ایدز اشاره کرد.

شیوع این بیماری در ایران همانند سایر کشورهای جهان، دانشمندان ایرانی حاضر در مطالعه بزرگ کوهورت گلستان را بر آن داشت تا به طراحی یک مطالعه برای «شناخت علل و سیر پیشرفت بیماری دمانس در ایران» اقدام کرده و بررسی بر روی ۶۰۰ فرد بالای ۵۰ سال انتخاب شده از میان جمعیت ۵۰ هزار نفری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان را آغاز کنند.

مطالعه کوهورت گلستان، بزرگترین مطالعه آینده‌نگر خاورمیانه و شمال ‌آفریقاست که به سرپرستی دکتر ملک‌زاده، وزیر اسبق بهداشت و استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، از سال ۸۳ تا کنون، بیش از ۵۰ هزار ایرانی را با هدف بررسی عوامل خطر بيماريهاي مزمن و سرطان‌ها در شمال شرق ايران  مورد بررسی و پیگیری قرار داده و تا کنون دستاوردهای تحقیقاتی ملی و جهانی بسیار مهمی داشته است.

دکتر غلامرضا روشندل

دکتر غلامرضا روشندل، اپیدمیولوژیست، عضو تیم مطالعه کوهورت گلستان، مسئول برنامه ثبت سرطان کشور و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گلستان که با همکاری تیمی از پژوهشگران درصدد انجام این مطالعه است، به خبرنگار دیده‌بان علم ایران گفت: افراد انتخاب شده، پس از بررسی‌های اولیه در مطالعه «شناخت علل و سیر پیشرفت بیماری دمانس در ایران»، به مدت سه سال پیگیری و وضعیت سلامت عمومی و همچنین سلامت مغز و سیستم عصبی آنها ارزیابی خواهد شد.

به گفته وی، نتایج این مطالعه می‌تواند به شناخت بهتر علل و سیر بیماری دمانس و آلزایمر در جمعیت ایران کمک کند.

دکتر روشندل با اشاره به این که در حال حاضر هیچ آزمایشی برای شناخت سریع دمانس و یا آلزایمر در جهان ابداع نشده است، اظهار امیدواری کرد که با استفاده از نتایج این مطالعه، تیم پژوهشی حاضر، بتواند به روش‌های جدیدی برای تشخیص زودهنگام و پیش‌بینی سیر بیماری دمانس در افراد  و در نهایت کنترل این بیماری در ایران دست یابد و به برنامه‌ریزی لازم در این زمینه کمک کند.

دکتر بهنام صبایان

دکتر  بهنام صبایان، نوروساینتیست  National Institutes of Health ، رزیدنت نورولوژی دانشگاه «نورث وسترن» آمریکا و نویسنده مقاله‌  REDUCING RISK OF DEMENTIA IN OLDER AGE که در نشریه معتبر بین‌المللی JAMA منتشر شده است، نیز در گفت‌و‌گویی با خبرنگار دیده‌بان علم ایران، شایعترین نوع بیماری دمانس را «آلزایمر» خواند و گفت: بیماری آلزایمر با کاهش حافظه، اختلالات تکلم و مشکل در تفکر منطقی شروع می‌شود.

به گفته وی، اختلال در حافظه کوتاه‌مدت و محدودیت در برنامه‌ریزی و انجام فعالیت‌های روزمره زندگی ویژگی‌های عمده زوال عقل در سنین پیری است.

عوامل ایجاد آلزایمر

این متخصص علوم اعصاب بالینی، از عوامل ایجاد «آلزایمر» به  ضربه به سر،‌ سکته مغزی، سن بالاتر از ۶۵ سال، سابقه خانوادگی، کمبود فعالیت‌های بدنی و ورزشی، سابقه افسردگی، استرس‌های روانی و اجتماعی، افزایش کلسترول و کاهش چربی‌های مفید خون، مصرف دخانیات، سموم موجود در محیط زیست، روان‌آشفتگی (دلیریوم) ناشی از سمی شدن بدن در اثر مواد مخدر و روان‌گردان‌ها و بیماری‌هایی مانند جنون گاوی و … اشاره کرد و گفت: آلزایمر همچنین در اثر برخی تغییرات در پروتئین سلول‌های عصبی ایجاد می‌شود.

با این سپرها، در برابر آلزایمر از خود محافظت کنید

دانشمند ایرانی National Institutes of Health گفت: بیماری آلزایمر، درمان قطعی ندارد ؛ ولی پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که می‌توان شانس ابتلا به این بیماری را کاهش داد.

وی افزود: هر چه برای قلب بد است برای سر هم بد است! بنابراین، تغییر در سبک زندگی، یک استراتژی کلیدی برای کاهش خطر ابتلا بهزوال عقل است.

دکتر صبایان با تاکید بر لزوم کنترل بیماری‌های زمینه‌ای برای جلوگیری از ابتلا به آلزایمر گفت: عادات و سبک زندگی یکی از عوامل بسیار مهم مرتبط با بیماری آلزایمر است. همچنین فعالیت فیزیکی از فاکتورهای کلیدی در حفظ سلامت مغز است. از سویی دیگر، ورزش منظم به مدت ۱۵ دقیقه در روز اثرات بسیار مفیدی بر ساختار و عملکرد مغز داشته و از ابتلا به آلزایمر پیشگیری می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: رعایت رژیم غذایی سالم نیز یکی از راههای پیشگیری از آلزایمر است. مصرف ماهی، روغن زیتون، سبزیجات و آجیل نقش مؤثری در پیشگیری از این بیماری دارند.

این متخصص علوم اعصاب بالینی، همچنین خواب مناسب را یکی از عوامل بسیار مهم در بازسازی مغز دانست و گفت: افرادی که از خواب راحت و کافی برخوردار هستند، کمتر به آلزایمر مبتلا می شوند.

مصرف سیگار و قلیان شانس  ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد

وی در عین حال پرهیز از مصرف سیگار و قلیان را مورد تاکید قرار داد و گفت: مصرف سیگار و قلیان به سلول ها و عروق مغز آسیب رسانده و شانس ابتلا به آلزایمر را افزایش می دهند.

دکتر صبایان، در ادامه به برخی بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا، دیابت و نقش آنها در افزایش خطر ابتلا به آلزایمر اشاره و تصریح کرد: با درمان و کنترل این بیماری‌ها می توان از ابتلا به آلزایمر پیشگیری کرد.

وی همچنین ضربه به سر را یکی از عوامل ایجاد آلزایمر برشمرد و بویژه بر محافظت از سر با استفاده از کلاه ایمنی در موارد ضروری تاکید کرد.

مطالعه مستمر و تلاش برای آموختن مطالب جدید از دیگر راه‌های پیشگیری از آلزایمر است که این متخصص علوم اعصاب بالینی بدان اشاره و تصریح کرد: انجام مطالعه ، اثرات بسیار مفیدی بر عملکرد مغز داشته و موجب پیشگیری از ابتلا به آلزایمر می‌شود.

وی همچنین مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی از جمله ورزش‌های گروهی، برنامه های فرهنگی و تفریحات دسته جمعی را موجب تقویت فعالیت مغز دانست که خطر ابتلا به دمانس و آلزایمر را کاهش میدهد.

مطالعات انجام شده نشان می‌دهد تغییرات در شخصیت از جمله علائم بیماری دمانس و آلزایمر است که این تغییرات برای خانواده فرد مبتلا ناراحت‌کننده‌ است. خصوصیات شخصیتی فرد ممکن است در اثر دمانس تشدید و فرد مبتلا به دمانس ممکن است درون‌گرا شود و اهمیتی به تأثیر رفتار خود بر دیگران ندهد. همچنین  حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد بیماران مبتلا به دمانس (در درجه اول بیماران مبتلا به آلزایمر) دچار توهم می‌شوند و ۳۰ تا ۴۰ درصد آنها هذیان می‌گویند که عمدتاً از نوع پارانویا یا گزند است و  ماهیت نامنظم دارد. به این علائم باید افسردگی و اضطراب را نیز افزود که تقریباً در ۴۰ تا ۵۰ درصد بیماران مبتلا به دمانس نشانه عمده‌ای به حساب می‌آید. بیماران مبتلا به روان‌پریشی همچنین ممکن است بدون عامل برانگیزنده آشکار ، خنده یا گریه بیمارگون از خود نشان دهند. در بیماران مبتلا به دمانس علاوه بر زبان پریشی، کردار پریشی و ادراک‌پریشی نیز شایع است. همچنین حملات تشنجی، تظاهرات عصبی غیر معمول، رفلکس‌های ابتدایی مانند چنگ زدن و مکیدن نیز در این گونه افراد مشاهده می‌شود. متخصصان می‌گویند توانایی بیماران مبتلا به دمانس در نگرش انتزاعی نیز کاهش می‌یابد.

دمانس چند قربانی در جهان گرفته است؟

به گفته دکتر صبایان ، حدود ۱۱ درصد بزرگسالان بالای ۶۵ سال مبتلا به دمانس هستند.

همچنین بر اساس آمارهای جهانی، هم اکنون ۴۷ میلیون نفر در جهان به دمانس مبتلا شده‌اند و سالانه نزدیک به ۱۰ میلیون نفر به افراد مبتلا به دمانس افزوده می‌شود. تنها در آمریکا بیش از ۵ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند. همچنین نزدیک به ۶۰ درصد افراد مبتلا به دمانس در کشورهایی با سرانه درآمد کم یا پایین زندگی می‌کنند.

هزینه  «مراقبت از دمانس» برابر با هجدمین اقتصاد بزرگ دنیا

دانشمند ایرانی National Institutes of Health در ادامه با اشاره به هزینه‌های سرسام‌آور مادی و معنوی دمانس در جهان، گفت: زوال عقل کل خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و چالش های فراوان مراقبت از مبتلایان به زوال عقل، باعث شیوع بالای فرسودگی عاطفی و جسمی در اطرافیان این بیماران می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: احساسات مبتلایان به زوال عقل با وجود اختلال در حافظه آنها نسبتا دست نخورده باقی می‌ماند که این خود، موید اهمیت حمایت‌های روانی و اجتماعی در کیفیت زندگی این بیماران است.

دکتر صبایان گفت: هزینه ناشی از دمانس در دنیا طی سال ۲۰۱۸ بالغ بر یک تریلیون دلار تخمین زده می شود و این بدین معناست که اگر «مراقبت از دمانس»،  یک کشور بود، هجدهمین اقتصاد بزرگ دنیا شناخته می‌شد.

برنامه اقدام جهانی برای مقابله با دمانس

به گزارش دیده‌بان علم، شیوع این بیماری در جهان تا جایی نگران‌کننده است که مجمع جهانی بهداشت، هشتم خرداد ماه سال جاری (۲۹ می) برنامه اقدام جهانی را در مورد واکنش‌های ملی بهداشتی به بیماری دمانس در بازه زمانی ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۵ تصویب کرده و حاضران در نشست مجمع، متعهد شدند راهبردهای ملی فعالانه و طرح های اجرایی را توسعه دهند.

اهداف این طرح جهانی، علاوه بر کاهش عواقب دمانس بر جوامع و کشورها، بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به دمانس، خانواده های این بیماران و افرادی است که از آنها مراقبت می‌کنند. حوزه های اقدام شامل کاهش خطر ابتلا، تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران، فناوری های نوآورانه و تحقیقاتی و توسعه فضاهای حمایتگرانه برای مراقبان است.

شرکت‌کنندگان در مجمع جهانی بهداشت، از دبیرخانه سازمان جهانی بهداشت خواستند حمایت های فنی، ابزار و راهنمایی‌های لازم را برای کشورهای عضو ارائه دهد؛ همزمان این کشورها طرح های ملی و منطقه‌ای یا فرو ملی خود را برای اجرای طرح تحقیقاتی جهانی در مورد دمانس توسعه می‌دهند.
شرکت‌کنندگان اهمیت برنامه نظارتی جهانی دمانس در سازمان بهداشت جهانی را به عنوان نظام نظارتی پیشرفت ها در دو سطح ملی و جهانی به رسمیت می‌شناسند.

هیات‌های نمایندگی کشورها همچنین بر ضرورت تلفیق رویکردهای اجتماعی و بهداشتی و هماهنگی اقدامات مرتبط با مبارزه با دمانس و راهکارهای رویارویی با دیگر جنبه های بهداشت روانی و سایر بیماری های غیرواگیر و روند سالمندی تاکید دارند. آنها همچنین بر اهمیت اطمینان از احترام به حقوق انسانی افراد مبتلا به دمانس هم در زمینه طرح های در حال توسعه و هم در مورد اجرای آنها تصریح کردند.

انتهای پیام