«انیمیشن خارجی 15 برابر هزینه می‌کند اما من جایزه بردم»
حسین توکلی، خبرنگار انصاف نیوز: برعکس هنرپیشه‌ها و عوامل سینما، که از رسانه‌ها و خبرنگاران نهایت استفاده را برای دیده شدن می‌کنند، اکثر خالقان انیمیشن تمایل و تلاشی برای این کار ندارند و این از ذات حرفه‌ی انیمیشن است. تکنیسین‌های عجیب و غریب و خجالتی که خالق موجوداتی و داستان‌هایی شگفت انگیزند.
«رهایی از بهشت» به کارگردانی «علی نوری اسکوئی» در جشنواره فیلم فجر گذشته حاضر شد. فیلم روز آخر و پس از اعلام کاندیدها، در کاخ جشنواره نمایش داده شد و استقبال باشکوهی از فیلم نشد. در دعوای سینماگران بر سر جوایز اصلی و فرعی هیچ جایزه تقدیر و دیپلم افتخار نصیب این انیمیشن نشد. اما حالا مثل پایان خوش اکثر کارتون‌ها، روزهای خوش «رهایی از بهشت» و عواملش از راه رسیده و رهایی پس از تهران 1500 و شاهزاده روم ضلع سوم مثلث بهترین و مهمترین انیمیشن‌های کشور شده است.
تندیس طلایی بهترین فیلم انیمیشن جشنواره بین المللی پویا نمایی تهران
تندیس بهترین انیمیشن مظمونی روز انیمیشن کن
جایزه بهترین فیلم انیمیشن جشنواره فیلم لیسبن پرتقال
جایزه بهترین فیلم انیمیشن جشنواره هنگ کنگ
تندیس طلای بهترین فیلم سینمایی اکلید کالیفرنیا
دو پروانه زرین بهترین کارگردانی و بهترین فیلم سینمایی نوجوان از جشنواره فیلمهای کود و نوجوان اصفهان
همچنین حضور در جشنواره‌های جهانی مختلف مثل: لس انجلس، برلین، هفته برترین‌های ونیز، منترال، گلدن بریدج، سیکاف کره جنوبی و… بسیاری دیگر که هنوز نتایج این جشنواره‌ها مشخص نشده از جمله‌ی افتخارات این اثر است.
«علی نوری اسکویی» خالق این انیمیشن در گفت‌وگو با انصاف نیوز، از 5 سال زمان ساخت این فیلم سینمایی انیمیشن گفت که متن آن در پی می‌آید:
انصاف نیوز: همه‌ی ما «رهایی از بهشت» را دست کم گرفته بودیم. اما جایزه‌هایی که انیمشن شما گرفت همه را حیرت زده کرد. راجع به دید مردم به انیمیشن صحبت کنید.
علی نوری اسکوئی: روزی که ما شروع به تولید این فیلم کردیم من خاطرم هست که موضوع تولید فیلم بلند انیمیشن برای خود من هم جای سؤال داشت. طبیعتاً قبل از ما هم کارهایی تولید شده بود. که هر کدام به نوبه‌ی خود در پیشرفت انیمیشن سینمایی ما مؤثر بودند، آثار خوبی مثل «تهران هزار و پانصد» و «شاهزاده روم» اما در مقابل خیلی‌ها هم مدعی بودند هر کار 70 یا 80 دقیقه‌ای که تولید شود می‌شود گفت این کارسینمایی است. من منتقد این موضوع بودم. من معتقدم که کار سینمایی باید بیان سینمایی داشته باشد، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد. همانطور که یک تله فیلم هم فاصله‌ی زیادی با یک فیلم سینمایی دارد.
تا زمانی که شما ساختار سینما، چه به لحاظ مضمون و چه به لحاظ فرم را درک نکنید طبیعتاً کار مشکلی خواهید داشت. در انیمیشن مشکل‌تر خواهد بود. من این را بعد از اتمام فیلم «رهایی از بهشت» می‌گویم. اگر برگردیم به اول کار خیلی شهامت می‌خواهد که دوباره این کار را شروع کنم. چون انیمیشن کار بسیار پیچیده است.
من قبل از کار انیمیشن کار زنده هم کار کرده بودم. همین الان هم دارم کار سینمایی می‌کنم و در واقع دارم استراحت می‌کنم. انقدر که کار انیمیشن پیچیده و سخت است. البته انیمیشنی که بتواند حداقل مخاطب را دلخور نکند.
این مشکل کشور ماست یا در کل دنیا این مشکل وجود دارد؟
در جشنواره‌های دنیا ما از تمام کشورها آثار بلند سینمایی زنده داریم. ولی فقط چند کشور معدود هستند که کار بلند انیمیشن دارند. یعنی اگر بگویم پنج کشور در دنیا هرساله فیلم سینمایی انیمیشن دارند و ما ششمی هستیم و این تفاوت را نشان می‌دهد. ممکن است کشورهای مختلف برنامه‌ی تلوزیونی یا تبلیغات داشته باشند ولی اگر سرچ کنید نهایتاً چند کشور در دنیا انیمیشن سینمایی دارند. گاهی سه کشور با هم تهیه کننده‌ی یک فیلم انیمیشن می‌شوند. یکی از رقیبان من در «کن» تهیه کننده‌اش کشورهای لهستان، فرانسه و انگلستان بودند. همه‌ی این کشورها صنعتی و پیشرفته‌اند و در هنر هم سابقه‌ی خوبی دارند و هنرمندان بزرگی را به دنیا معرفی می‌کنند. و این یک اتفاق عادی است چرا که شما در انیمیشن فیلمی تولید می‌کنید که زمان تولید آن طولانی است نیروها و عوامل زیادی در کار سهیم‌اند که همه متخصص هستند. شما با یک نابازیگر هم می‌توانید فیلم سینمایی بسازید ولی هیچ وقت نمی‌توانید با یک نا انیماتور فیلم سینمایی انیمیشن بسازید. پس سرمایه گذار هم کمتر به این سمت این کار پیچیده و زمان بر می‌آید.
متخصصان هم با توجه به اینکه در دنیا تعداد کمی هستند به صورت بین المللی کار می‌کنند و جذب آنها برای کمپانی‌های کوچک بسیار دشوار است.
چقدر زمان برد ساخت این انیمیشن برای شما؟
نزدیک 5 سال زمان برد ولی استاندارد در دنیا حدود 2 سال است.
به خاطر مشکلات نیروی انسانی بود این مشکلات؟
بله، ما در ایران به آن صورتی که در دنیا نیروی متخصص وجود دارد نیروی متخصص نداریم. به خاطر این محدودیت‌ها و تجربه گرا بودن ما ایرانی‌ها. من و تعدادی از همکاران من جسورانه دست به ساخت فیلم انیمیشن زدیم. اینکه ما بدون توجه به این دشواری‌ها فیلم سینمایی بلند می‌سازیم خودش باعث شده که یک جریانی به وجود بیابد. من از بالا نگاه می‌کنم و این را می‌گویم که ما یک پتانسیل عجیب و غریب در انیمیشن ایران داریم. البته این را نه انیماتورها می‌دانند نه مسوولین. ولی برای بالفعل شدن این پتانسیل باید با دنیا ارتباط داشته باشیم. ما برای تولیدات آینده به دنبال همکاری و سرمایه گذاری مشترک هستیم.
شما در این پروژه هم کمکی از متخصصان خارجی داشتید؟
بله اما خیلی کم. شاید بشود گفت 99 درصدش را بچه‌های ایرانی خلق کردند. انیمیشن یک پدیده است که استاندارد سینمای کشورها را تعیین می‌کند. انیمیشن می‌تواند سینما را پیشرفت دهد شما ببنید والت دیزنی صدا و رنگ را به سینما آورد. اگر سینمای ما به این موضوع دقت نکند باید از مخاطب خداحافظی کند چرا که سیسیتم‌های خانگی از سینماها جلو خواهند زد. هدف برخی مخاطبین از سینما رفتن فقط لذت بردن است. در خارج می‌بینیم که مخاطب از گیشه دار می‌پرسد کدام فیلم سه بعدی است؟ اگر این تکنولوژی‌ها از حالت لوکس به صورت عادی برسد آن موقع ما چیزی کم داریم.
سرمایه گذار پروژه چه کسی بود؟
ما بخشی را از بودجه‌ی دولتی استفاده کردیم. بخشی را من خودم دادم و بخشی نیز توسط سرمایه گذار خارجی بود.
هزینه‌ی این پروژه چقدر بود؟
اگر به صورت تخمینی بگویم، تولید حدود پنج میلیارد تومان هزینه داشت. هزینه‌های پخش و دیگر چیزها هم وجود دارد.
این را با توجه به کیفیت کارتان رقم مناسبی می‌دانید؟
این عدد چیزی حدود 1 میلیون دلار است. در هیچ کشوری با زیر 3 میلیون دلار نمی‌توانید فیلم انیمیشن متوسط و معمولی بسازید. کارهای هالیوودی 15 میلیون دلار به بالا هزینه دارد. خود این یک مزیت است در کشور ما. ده‌ها دموی گیم دارد در خانه‌های بچه‌های انیمیشن در ایران ساخته می‌شود. شما فرض کنید این انرژِی در ایران وجود دارد اما در خارج از این انرژی استفاده می‌شود ولی در ایران هنوز ما خبر نداریم.
چه کار کنیم نگاه تماشاچی به انیمیشن تغییر کند؟
من به تماشاچی حق کامل می‌دهم. البته این مشکل مختص انیمیشن نیست. کلاً مخاطب الان میانه‌ی خوبی با سینما ندارد. اگر اعداد و ارقام فروش را تبدیل کنیم در مقایسه با دو دهه پیش می‌بینیم فروش‌های به ظاهر کم دیروز از برخی فیلمهای میلیاردی امروز بیشتر است. سینماروهای ما روز به روز کمتر می‌شوند. یکی از دلایل پیشرفت تکنولوژی و ظهور سینماهای خانگی باکیفیت است. ما در سینمای امروز ریزش مخاطب داریم.
ما باید زیر ساخت‌های سینما را تغییر دهیم و بدانیم نسل بعدی توقع‌اش از سینما چیست، اگر بخواهیم همچنان سینمادار باشیم. جریان اکران ما امروز جریان مناسبی نیست. گاهی درسینما خانواده‌ای با کودکی آمده که هیچ ارتباطی با فیلم ندارد و گریه‌ی بچه همه را آزار می‌دهد.
زیرساخت سینمایی نداریم، پردیس‌هایی با محل بازی برای بچه‌ها وجود ندارد. رده بندی سنی برای فیلم‌ها نداریم و گاهی شاهد جیغ بچه‌ها وسط فیلم کاملاً جدی هستیم. اعداد سالن‌های ما برای اکران فیلمهای موجود کافی نیست. شاید بخشی از گارد سینماگران در مقابل انیمیشن، کم شدن همین اکران محدود فیلم‌هاست. باید قبول کنیم همه‌ی این آشفتگی‌ها بر سینما تأثیر می‌گذارد.
مخاطب هنوز برای دیدن انیمیشن در سینما تربیت نشده است و انیمیشن را به‌صورت سی دی هزارتومانی و البته آمریکایی برای سرگرمی بچه در خانه تهیه می‌کند. خیلی راه سختی پیش رو داریم تا روزی انیمیشن، ویترین بالنده‌ای برای سینمای ما هم در داخل و هم خارج شود. بخش عمده‌ای از این راه توسط هنرمندان انیمیشن ما طی شده است و آن بخش هزینه‌ی زیاد جهت ایجاد زیرساخت ورود یک کشور به حوزه‌ی سازندگان انیمیشن است. بخش ساده‌ای باقی مانده که نیازمند نگاه بلند مدت و برنامه ریز است.
به‌طور مثال تعداد زیادی سالن سینما متعلق به کانون پرورش فکری در تمام کشور داریم و اخیراً معاونت سینمایی کانون اعلام کرده در حال برنامه ریزی برای اکران فیلم ویژه‌ی بچه‌ها دراین سالن‌هاست. گرچه خیلی دیر است ولی اقدام خوبی است و اگر چندسال پیش این اتفاق می‌افتاد الان انیمیشن و فیلم کودک کاملاً جا افتاده بود.
فیلم «رهایی از بهشت» در جشنواره‌ی آکولید کالیفرنیا با بالاترین رأی هیات داوران از بین 1000 فیلم و انیمیشن به عنوان بهترین فیلم انتخاب شد و نه فقط بهترین انیمیشن. جشنواره‌ی آکولید خود را خواهرزاده اسکار می‌داند و خیلی از عوامل این جشنواره جزو اعضای آکادمی اسکار هستند. حتی با تبلیغ عنوان می‌کنند طراح تندیس این جشنواره، همان طراح اسکار است و جزو 25 جشنواره برتر دنیا هستند.
انیمیشن ما در حال قدرت نمایی در دنیاست و این پوست انداختن و تغییر جریان اگر در داخل ایران رصد نشود و پرداخته نشود بعدها حسرت می‌خوریم و از خود می‌پرسیم چرا اتفاقی نیافتاد؟
اخیراً در برنامه‌ی دورهمی آقای مدیری میهمان برنامه آقای «علی قربان زاده» که در رشته‌ی انیمیشن تحصیل کردند و ظاهراً سال‌ها از جریان انیمیشن کشور دور بودند اعلام کرده «انیمیشن در ایران مرده است».
من تقصیر را متوجه ایشان نمی‌دانم. همه‌ی ما تابعی هستیم از درک اجتماعی جامعه. چقدر انیمیشن در کشور ما از طرف مسوولین، مدیران، جشنواره‌ی فجر تحویل گرفته شده است؟
تعداد فیلمهای سینمایی انیمیشن در دنیا تعداد کم و محدودی است. فیلم بلند انیمیشن متاع گرانبهایی برای هر جشنواره‌ای است و اولین اکران یک فیلم سینمایی انیمیشن برای هرجشنواره اتفاق مهمی است. سالانه هزاران فیلم بلند سینمای در دنیا ساخته می‌شود ولی تعداد فیلمهای بلند انیمیشن خیلی خیلی کم است. فیلم انیمیشن علاقه‌مندان خاص خود را دارد و نگاه جشنواره‌ها به انیمیشن مثل پدیده‌ی کمیاب، نایاب و جریان ساز است. اما در جشنواره‌ی فجر دوستان در توزیع جایزه‌ها حساب و کتاب کردند و از اعتراضات احتمالی اهالی سینما وحشت کردند. این از عوارض نگاه بدون برنامه ریزی است.
جشنواره قرار است جریانی ایجاد کند تا جریان غالب سینمایی کشور شود و از جریان‌های درست سینمایی حمایت کند، ضمناً شکل گیری سینمای درست و منطقی را نیز رصد کند.
ولی اگر جشنواره در تعارفات و خجالت غرق شد، رودربایستی و ترس واحترام کاذب برای چهره‌ها، تاثیرات بدی بروی سینما می‌گذارد. من از جشنواره فیلم فجر گله‌ای ندارم و جشنواره تابعی از جریان‌های فرهنگی و سینمایی کشور است. اگر قرار بر اتفاقی است، این اتفاق باید کلان در زیرساخت سینمای کشور بیافتد. «رهایی از بهشت» تنها فیلم ناراضی سینما نیست و خیلی از فیلم سازان همین دغدغه‌ها را دارند. من احساس می‌کنم در دنیای کوچک اهالی سینما می‌توان بیشتر تعامل کرد. چرا همه‌ی نشست‌های تخصصی باید ذیل جشنواره باشد؟ بیایید همه چیز را به دوماه مانده به جشنواره و نشست‌ها و جلسات جشنواره موکول نکنیم.
در بین همکاران حوزه‌ی انیمیشن به‌جز بهرام عظیمی حمایتی از فیلم شما شد؟
نه … دوستان خیلی حمایت کردند. انیماتورها اهل نمایش نیستند و این یکی از مشکلات ما و دلایلی هست که ما دیده نمی‌شویم. ما خیلی اهل مصاحبه و جلوی دوربین آمدن نیستیم و این ویژگی شخصیتی ماست. انیمیشن سازها عادت به کار در استودیوهای دربسته و شخصی خود دارند و ارتباط مناسبی با جریان رسانه‌ای کشور ندارند و این ویژگی شخصیتی بچه‌های انیمیشن است. آن‌هایی هم که اهل حرف زدن بودند حمایت کردند و حرف زدند مانند آقایان عظیمی، سحرخیز و صادقی.
با توجه به قصه‌ی در هم تنیده و تقریباً پیچیده‌ی فیلم شما، مخاطب هدف انیمیشن شما شامل چه سن و سالی است؟
مخاطب هدف فیلم ما نوجوان و بزرگسال است و قطعاً خردسال نیست. من نگران درک شدن فیلم توسط مخاطب کم سن و سال‌تر بودم ولی بعد از دیدن فیلم با حدود سی، چهل عضو انجمن خانه‌ی نوجوان از فهم برخی نکات عمیق فیلم توسط این نوجوانان شگفت زده شدم.
دو صحنه‌ی اکشن، روایت و قصه، موسیقی مناسب … همین جزییات کوچک برای نوجوان‌ها ارزشمند بود و دوست داشتند. برای جوان و نوجوان امروزی، فیلم مناسب حتی اکشن هم وجود ندارد. فیلمهای آپارتمانی و اجتماعی هیچ جذابیتی برای نوجوان ندارد.
ما در ساخت این اثر نگاه فستیوالی داشتیم و می‌خواستیم قدرت انیمیشن کشورمان را به رخ بکشیم.
داستان «رهایی از بهشت» درباره‌ی زنی نویسنده است که داستان کمیک خلق می‌کند و در مواجهه با قهرمان قصه‌ی خود به گذشته می‌نگرد. زمانی که دختر بچه بوده و تجربه‌ی خاصی را از سر گذرانده است و انگار این قهرمان تجسم بیرونی در گذشته‌ی وی داشته باشد. شاید پیام فیلم این باشد که «یادمان نرود تمام حرف‌ها و اعمال ما چه اثرات مهمی بر آینده کودکان خواهد داشت».
برنامه‌ی اکران فیلم چیده شده است؟
امسال جغرافیای اکران به دلیل عواملی مثل تعداد فیلمهای زیاد، انتخابات ریاست جمهوری و تقارن محرم و صفر با شروع سال تحصیلی چندان مناسب نیست وما قول آخر آبان را برای اکران گرفتیم ولی شاید به تأخیر بیافتد.
اکران جهانی فیلم ظرف یک ماه یا دوماه آینده توسط پخش کننده‌ی جهانی فیلم در اروپا، آمریکای شمالی و آسیا شروع می‌شود.
مقایسه‌ی بهترین انیمیشن خارجی سال با آثار تولید داخل اشتباه است. هرچند این مقایسه‌ی غلط باعث جهش و پیشرفت زیاد انیماتورهای ما شده است. انیمیشن ما باید با همقطاران خود مثل کره، فرانسه، چک و روسیه مقایسه شود. مگر آثار سینمای ما به لحاظ فنی فیلمهای نولان و اسپیلبرگ قابل مقایسه‌اند؟
بیرون ایران، انیمیشن ارج و قرب فراوان دارد و جا افتاده است.
متاسفانه خیلی از سینماگرهای ما اطلاع ندارند با کمک گرفتن از حوزه‌ی انیمیشن چه غنایی به فیلم هایشان می‌توانند ببخشند و چه چیزهایی می‌توانند به فیلمشان اضافه کنند.
دیگر عوامل این فیلم انیمیشن سینمایی عبارتند ازموسیقی: محمد رضا علیقلی، صدا: آرش قاسمی، فیلمنامه: مجید آسودگان، تهیه‌کننده و کارگردان: علی نوری اسکویی، صدا بازیگران: کتایون اعظمی، بهرام زند، منوچهر زنده دل. این نمایش در آینده در سینماها اکران می‌شود.
انتهای پیام
