زشت و زیبای ۱۴۰۰ و پیشبینی ۱۴۰۱
محمد توکلی، انصاف نیوز: آنچه در ادامه میخوانید گفتوگو با چند فعال رسانهای کشور دربارهی تحلیل سال ۱۴۰۰ و چشمانداز و پیشبینی آنان از سال ۱۴۰۱ است.
مهدی رحمانیان، مدیرمسئول روزنامهی شرق دربارهی ارزیابیاش از سال ۱۴۰۰ گفت: متاسفانه سال ۱۴۰۰ برای رسانهها به خصوص رسانههای مکتوب و مطبوعات سال سیاهی بود. برای مردم هم سال خیلی سختی بود و تورم مثل خوره به جان اقتصاد خانوار افتاده است و طبقهی متوسط در این سالها دیگر در حال از بین رفتن است.
آقای رحمانیان در مورد چشمانداز ۱۴۰۱ نیز گفت: محکوم به امید هستیم؛ امیدوارم که اگر این مذاکرات برجام به یک نقطهی تعادل و تعاملی برسد و موانع بینالمللی از سر راهمان برداشته شود و قدری هم نمایندگان مجلس و دولتیها مردمیتر رفتار کنند وضعیت از این که هست بدتر نشود و قدری به سمت بهبود اوضاع پیش برویم.
این فعال رسانهای اصلاحطلب گفت: سال ۱۴۰۰ متاسفانه برای رسانهها و به خصوص رسانههای مکتوب و مطبوعات سال سیاهی بود. برای مردم هم سال خیلی سختی بود و تورمی که مثل خوره اقتصاد خانوار را خورد و بخش زیادی از جامعه به زیر خط فقر رفتند. بهطوریکه جامعه از سه طبقه فرادست، فرودست و متوسط که قبلا داشتیم به دو طبقهی فرادست و فرودست تقسیم میشود. بخش عمده ای از طبقهی متوسط به سمت طبقهی فرودست میل کرده و ما الان عمدتاً یک طبقهی فروست داریم و یک طبقه فرادست؛ این به شدت برای کشور خطرناک است.
رحمانیان ادامه میدهد: امیدوار بودیم که در این روزهای پایان سال شاهد به توافق رسیدن ایران و جامعه بین الملل در مذاکرات با ۵+۱ باشیم و برجام مجددا احیا شود. اگر چه در صورتی که برجام هم احیا شود حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد مسائل ما که بین المللی است ممکن است حل شود.
وی در همین ارتباط افزود: فی الواقع میشود گفت که در صورت پذیرش برجام و امضای مجدد توافق هستهای و احیای آن ما یک مانع بینالمللی را از سر راهمان برداشتهایم؛ آن هم مشروط بر اینکه لوایح مرتبط با افایتیاف نیز در مجمع تشخیص مصلحت نظام به سرانجام برسد اما دیگر بقیهاش مسائل داخلی است.
مدیرمسئول شرق در توضیح بیشتر این بخش از صحبتهای خود گفت: مهمترین مسئلهای که در کشور داریم مسئلهی مدیریت است. ما با یک ناکارآمدی مفرط مدیریتی در کشور مواجه هستیم و مادامی که این مسئله حل نشود نباید انتظار حل هیچ مسئلهی دیگری را داشته باشیم. متعاقب ناکارآمدی مفرط، مسئلهی فسادی است که به شکل گسترده و سازمانیافته در جایجای دستگاههای اجرایی و غیر اجرایی لانه کرده و آن هم مثل خوره به جان بروکراسی، اقتصاد و سیاست و اجتماع کشور افتاده است و آسیب خودش را روز به روز گستردهتر می کند.
رحمانیان دربارهی وضعیت رسانهها در سالی که گذشت گفت: رسانهها به ویژه رسانههای مکتوب با معضل افزایش فزاینده هزینههایشان مواجه بودند، از جمله مهمترین این هزینهها کاغذ است که یک افزایش سرسامآوری را پیدا کرد و بعد هم در حوزه چاپ که شامل موارد چاپی مثل زینک و مرکب و موارد دیگر است و رسانهها در حوزه تولید هم مشکلاتی داشتند. این باعث شد که واقعاً یک فشار مضاعفی به رسانهها وارد شود و نتوانند آنگونه که باید و شاید به رسالت خودشان بپردازند.
وی ادامه داد: به هر حال تولید خیلی گران شده است، اما رسانهها در در عرصهی توزیع هم با مسائل و مشکلات و موانعی روبرو بودهاند. این عدم تعادل باعث شده است که رسانههای ما از لحاظ موقعیتی یک فاصله بسیار زیادی را با رسانههای بین المللی پیدا کنند و کشوری که از لحاظ منابع انسانی واقعا از تاپترین کشورهای منطقه است اما توانسته در این عرصه ورود کند و آنگونه که باید ظهور و بروز داشته باشد.
این فعال رسانهای اصلاحطلب با اشاره به رسانههای منطقه گفت: اگر به کشورهای همسایه نگاه کنید برخی از این کشورهای کوچک همسایهی ما عمدتا رسانههای بینالمللی دارند و ما متاسفانه حتی میتوانم بگویم یک رسانهی منطقهای هم نداریم. اینها همه برمیگردد به عوامل و موانعی که در سر راه رسانهها وجود دارد.
رحمانیان با اشاره به اصرار مجلس به تصویب و اجرایی شدن طرح «صیانت» در سالی که گذشت، گفت: متاسفانه در مجلس طی این نزدیک به دو سالی که نمایندگان انتخاب شدهاند طرحهایی را به دنبالش میروند که هیچ نسبتی با نیازهای جامعه ندارد. گویی نیازسنجی آنها با نیازهای جامعه هیچ تطابقی ندارد. اگر این طرح «صیانت» را آنگونه که برخی دارند بی رحمانه دنبال میکنند و در پی به تصوبب رساندن آن هستند اگر عملیاتی شود ما چند گام به عقب برخواهیم داشت.
وی افزود: بعید است از لحاظ فنی امکام عملیاتی شدن آن وجود داشته باشد، به دلیل اینکه تکنولوژی مهارناپذیر است و ما اگر سیر موانعی که بر سر راه تکنولوژیهای نوین از گذشتههای دور تا الان را بررسی کنیم میبینیم که همیشه این موانع ایجاد شده اما به ناچار بعد از مدتی مجبور شدند بپذیرند و عقبنشینی کنند. به دلیل اینکه تکنولوژی به مثابهی سیلی است که راه خودش را پیدا میکند و هر چه هم بر سر راهش سد بزنند فقط قدرت آن را افزوتتر کردند. در کل من اصلا تصور نمیکنم که آنها موفق شوند ولی به هرحال همین موانعی که ایجاد میکنند و ذهن جامعه را مشوش میسازند به نظرم یک آسیب است و تا آنجا که میشود باید جلویش را گرفت.
رحمانیان با اشاره به دو خبر مهم حوزهی اجتماعی که آنها را از جمله اخبار با اهمیت سال ۱۴۰۰ میداند گفت: علیرغم اینکه در رابطه با بحث های جامعه شناسی نکاتی را در رابطه با مردم میگویند اما حرکت آن نوجوان [علی لندی] که به کمک همسایگانش شتافت و آن مادر و دختر را که در آتش گرفتار شده بودند نجات داد و جان خودش را بر سر راه این هدف گذاشت به نظرم یکی از نقاط مهم جامعه ما بود. نمیخواهم بگویم که عمدهی آحاد جامعه این گونه هستند اما میشود گفت که معدل جامعه به این سمت و سو میرود و این نوید بسیار خوبی را داد.
وی در ادامه افزود: از طرف دیگر هم اتفاقات بدی بود که برای بانوان ما رخ داد؛ بهخصوص آن اتفاقی که در اصفهان افتاد که یک فردی با تفنگ ساچمهای بانوان را هدف قرار میداد که این هم نشانهای است از افراد و گروههای خودسری که میتواند برای جامعه نگرانکننده باشد. من فکر میکنم این هر دو خبر باید در حوزهی جامعهشناسی به آن پرداخته شود و ببینیم که چه کار باید کرد که آن مورد اولی که عرض کردم را در جامعه افزون کنیم و آدمها بیشتر به آن سمت و سو میل کنند و مورد دوم جز استثناها باشد و خدای نکرده تبدیل به قاعده نشود.
مهدی رحمانیان، مدیرمسئول شرق در پایان دربارهی آنچه در ۱۴۰۱ پیش روی کشور خواهد بود، گفت: من فکر میکنم که ما انسانها محکوم به امید هستیم و اگر امید را از انسان بگیرند تبدیل به جماد و نبات خواهد شد. من امیدوارم که اگر این مذاکرات وبحثهای بینالمللی به یک نقطهی تعادل و تعاملی برسد و موانع بین المللی از سر راهمان برداشته شود و قدری هم نمایندگان مجلس و دولتیها مردمیتر رفتار کنند وضعیت از این که هست بدتر نشود و قدری هم به سمت بهبود اوضاع پیش برویم.
علی نادری، مدیرمسئول خبرگزاری ایرنا دربارهی مهمترین اتفاق سال ۱۴۰۰ با اشاره به انتخابات ریاستجمهوری میگوید: اتفاق خوب در سال ۱۴۰۰ به نظر من برآمدن دولت آقای رئیسی بود که به نفع کشور و به نفع جامعه بود و اینکه یک رویکرد متعادلی بر کشور حاکم شود و دولت به سمت حل مشکلات برود بدون آنکه کشور را معطل کند و در کنج عدم توافق یا توافق و امثال اینها قرار دهد سعی کند راههای دیگری را پیدا کند و برای حل مشکلات و کار را پیش ببرد.
آقای نادری در مورد چشمانداز ۱۴۰۱ نیز گفت: الان داریم به یک سمت خوبی میرویم همین تبدیل آن وضعیت نا امیدی به سمت امید و روشنایی اتفاق خیلی خوبی در کشور است. هم همتی که در دولت وجود دارد و هم مجموع برنامهریزیها و اقداماتی که در بخشهای مختلف دارد به صورت جداگانه انجام میشود در جهت بهبود اوضاع است و مجموع همهی اینها اتفاقات خوبی را برای کشور رقم میزند.
این فعال رسانهای اصولگرا گفت: به نظرم سال ۱۴۰۰ از یک جهت سال خیلی مهمی بود، چون نتیجه عملکرد ۸ ساله دولت آقای روحانی در سال ۱۴۰۰ به یک نوعی بار و ثمرهاش را داد و آنچه که ایشان کاشته بود محصولش در سال ۱۴۰۰ به نوعی بار داد. چه در حوزه سیاست خارجی، چه سیاست داخلی، چه اقتصاد مسیرهایی که درست یا غلط رفته بودند همه نتیجههایش خودش را نشان داد.
نادری ادامه میدهد: من اعتقاد دارم که کیفیت برگزاری انتخابات و نحوه ورود مردم به انتخابات و مدل برگزاری انتخابات در هر دوره ای نتیجه و ثمرهی کارنامهی سیاسی آن دوره است. مثلاً انتخابات ۸۴ ثمرهی عملکرد و کنش سیاسی دولت آقای خاتمی بود یا انتخابات ۹۲ ثمرهی کنش آقای احمدینژاد بود، به نظرم انتخابات ۱۴۰۰ هم نتیجه و ثمرهی کنش سیاست داخلی آقای روحانی بود.
نادری دربارهی وضعیت کشور در سال ۱۴۰۰ گفت: به لحاظ اداره کشور سال خیلی سختی بود؛ چالشهای خیلی جدی برای کشور شکل گرفته بود. در حوزهی اقتصادی منابعی که باید دولت بتواند تامین کند و تا هزینههای جاری خود را پرداخت کند و یا وضعیتی که در بورس شکل گرفته بود یا در حوزهی افزایش حقوقها و یا تورم خیلی آزاردهندهای که وجود داشت و موضوع تامین کالاهای اساسی، موضوع کرونا که با وجود اینکه یک دورهی پیک را عبور کرده بودیم دوباره بازگشتیم به عدد و رقمهای وحشتناک ۷۰۰ نفر فوتی در شهریور ماه؛ نتیجه و محصول این وضعیت هم انتخابات ۱۴۰۰ بود.
مدیرمسئول ایرنا با بیان اینکه «نتیجهی انتخابات به نظر من نتیجهی خوبی شد»، گفت: اتفاق خوب در سال ۱۴۰۰ برآمدن دولت آقای رئیسی بود که به نفع کشور و به نفع جامعه بود. و اینکه یک رویکرد متعادلی بر کشور حاکم شود و به سمت حل مشکلات برود بدون آنکه کشور را معطل کند و در کنج عدم توافق یا توافق و امثال اینها قرار دهد و سعی کند راههای دیگری را برای حل مشکلات پیدا کند و کار را پیش ببرد. توفیقات و موفقیتهای خوبی هم اتقاق افتاد مثل واکسیناسیون عمومی یا اینکه توانستیم ثبت سفارش کنیم و پولش را پرداخت کنیم و کالاهای اساسی وارد شود یا بدون خلق پول پرداخت هزینههای جاری کشور اتفاق بیفتد یا اینکه در حوزه تعامل با دنیا بتوانیم همهی طرفها را متوازن پیش ببریم به شکلی که هم با شرق کار کنیم و هم با غرب در مذاکرات وین گفتوگو کنیم.
وی در ادامهی این بخش از صحبتهای خود گفت: توانستیم با همهی دنیا تعامل ایجاد کنیم. با همسایهها تعامل کنیم و درهایی را که تا الان بی جهت به روی خودمان بسته بودیم باز کنیم و با کشورهای اطرافمان مثل تاجیکستان ترکمنستان و حتی جمهوری آذربایجان یا از آن طرف کشورهای مثل قطر و … تلاش شد این مسیر ها باز شوند. و یا عضویت ایران در شانگهای که به نظرم مهم بود.
نادری با بیان اینکه «در حوزهی ورزشی هم صعودمان به جام جهانی اتفاق خیلی مهمی بود»، دربارهی وضعیت اقتصادی کشور در زمانی که از عمر دولت سیزدهم میگذرد گفت: کنترل تورم و جلوگیری از تشدید آن در کشور و همینطور حرکت تورم به سمت نزولی شدن، ساماندهی وضعیت پرداختها و حقوق، رسیدگی به وضعیت بازنشستگان و… اتفاقات خوبی بود که در سال ۱۴۰۰ رخ داد و همینطور افزایش فروش نفت را داشتیم و نتوانستیم از پول آن استفاده کنیم و به داخل کشور بیاوریم یا این مورد آخر که دریافت طلبمان از انگلیس بود و…
این فعال رسانهای اصولگرا در مورد بدترین رخداد ۱۴۰۰ گفت: بدترین اتفاق سال ۱۴۰۰ همان روزهایی بود که ۷۰۰ نفر کشته به خاطر کرونا و در واقع به خاطر بی تدبیری و بی توجهی به واکسیناسیون عمومی و بیخیالی داشتیم. بدترین اتفاق همان وضعیت ناامیدکننده که در حوزهی اقتصادی و حتی سیاست خارجی و دعواهای سیاسی داخلی اوایل سال در کشور داشتیم بود. از آن فضا در آمدهایم و الان داریم به یک سمت خوبی میرویم. همین تبدیل آن وضعیت نا امیدی به سمت امید و روشنایی اتفاق خیلی خوبی در کشور است. هم همتی که در دولت وجود دارد و هم مجموع برنامهریزیها و اقداماتی که در بخشهای مختلف دارد به صورت جداگانه انجام میشود در جهت بهبود اوضاع است و مجموعهاش اتفاقات خوبی را برای کشور رقم میزند.
علی نادری، مدیرمسئول ایرنا در پایان دربارهی چشمانداز ۱۴۰۱ میگوید: به شکلی که من اوضاع را میبینم و میفهمم اینها همه اتفاقات خوبی است و دورنما دورنمای خوبی خواهد بود. حس میکنم داریم به یک سمت خوبی میرویم و انشاءالله شرایط دارد به سمت ثبات حرکت میکند. کنترل دولت روی چالشها و وضعیت کشور دارد خوب میشود و نسبتاً مسلط شدهاند. بهنظرم داریم به سمت حل یک سری از مشکلات میرویم و امید دارم که سال ۱۴۰۱ یک سال خیلی خوب برای مردم بشود؛ در این سال هم در مورد وضعیت اقتصادی گشایشی داشته باشیم و همینطور در سیاست داخلی و خارجی و در حوزهی فرهنگی و اجتماعی امیدم این است که وضعیت بهتری را شاهد باشیم؛ در مجموع افق را خیلی روشن میبینم. با مجموع اتفاقات که افتاده به نظرم اتفاقات خوبی پیش رویمان است و دعا میکنیم که این اتفاق بیفتد.
آرش خوشخو، سردبیر روزنامهی هفت صبح دربارهی بدترین اتفاق ۱۴۰۰ میگوید: بدترین اتفاق سال مطرح شدن «طرح صیانت» بود؛ نه به عنوان اینکه خودِ طرح خوب است یا بد است یا اینکه چقدر بد است بلکه به عنوان یک نوع نگاه که یک طیف سعی میکند با قصد و نیتهای خاص برای سایر مردم قانونگذاری کند و اصلاً حواسشان هم نیست که آنها نمایندههای مردم هستند و نباید طبق مصلحت و صلاحدید شخصی خودشان طرحی را پیش ببرند.
آقای خوشخو دربارهی چشمانداز ۱۴۰۱ نیز گفت: اگر آن نگاه معقول، آن نگاهی که تعقل را شرط اول خودش قرار میدهد و با شور و شوق جوانی، جوانان طیف خودشان که مخالفت و تمایزهایی دارند، حاکم شود به نظرم سال ۱۴۰۱ شکل خاصی نخواهد بود و سالی مثل سال ۹۸ یا ۹۹ یا بقیه سالهای زندگیمان است و تفاوت خیلی خاصی نمیکند اما اگر آن نگاه پشت طرح صیانت حاکم شود سال متفاوت و سختی خواهیم داشت.
این روزنامهنگار دربارهی «زشت و زیبای ۱۴۰۰» گفت: سالی که گذشت سال مشغلهی فکری برای مردم بود، هر دو تا سه ماه ما یک مشغلهی فکری شدید داشتیم. حالا که به آن مشغلههای فکری نگاهی دوباره میکنیم از خود میپرسیم که این مشغلهها چه بود که اینقدر ما را اذیت کردند؟!
خوشخو ادامه میدهد: مثلا انتشار فایل صوتی آقای ظریف، وزیر پیشین امور خارجه ایران در اوایل سال و یا مدتی بعد از آن انتخابات ۱۴۰۰ و بعد مسئلهی بیآبی خوزستان و اصفهان پیش آمد و بعد از اینها شاهد مسئلهی طرح صیانت که خیلی وقت افکار عمومی را گرفت و راجع به آن فکر کردیم و همه دلهره پیدا کردند.
سردبیر «هفت صبح» در پاسخ به این سوال که اتفاقات خوب ۱۴۰۰ را کدام اتفاقات میداند، گفت: اتفاقات خوبی هم افتاد مثلاً در حوزهی اقتصادی شاید وضعیت کمی از آن بنبست قبلی خارج شد اما در مجموع برای مردم سال سختی بود مثل هفت تا هشت سال گذشته؛ کلاً در این سالها مردم چندان راحت زندگی نکردند. دراواخر سال به نسبت تصوری که از وضعیت میشد، که شرایط بدتر خواهد شد، به نظرم مقدار کمی فشارها بر روی مردم کم شد.
وی در ادامهی این بخش از صحبتهای خود گفت: مثلا در حوزهی مطبوعات یک مقدار فشار کم شد. در مسئلهی کاغذ ما به عنوان یک روزنامه سال خیلی سختی را داشتیم چون قیمت کاغذ که در سال ۹۹ هم خیلی زیاد بود به یک باره دو برابر شده و ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرد. افزایش قیمت صد در صدی کاغذ حیات و ممات مطبوعات را با مشکلات شدید روبرو کرد و این اتفاق برای ما به عنوان یک روزنامه بخش خصوصی خیلی سنگین بود اما در اواخر سال این اوضاع کمی آرام گرفت.
خوشخو دربارهی بدترین اتفاق سال ۱۴۰۰ گفت: اگر بخواهم بدترین اتفاق سال را از نگاه خودم بگویم آن اتفاق، مطرح شدن «طرح صیانت» بود؛ نه به عنوان اینکه خودِ طرح خوب است یا بد است یا اینکه چقدر بد است بلکه به عنوان یک نوع نگاه که یک طیف سعی میکند با قصد و نیتهای خاص برای سایر مردم قانونگذاری کند و اصلاً حواسشان هم نیست که آنها نمایندههای مردم هستند و نباید طبق مصلحت و صلاحدید شخصی خودشان طرحی را پیش ببرند.
وی ادامه داد: خودشان هم میدانند که حداقل هشتاد درصد مردم با این طرح مخالف هستند ولی با یک نوع توجیهات و جملهبندیها و کلمات و پیچاندنهای سیاسی به شکلی مخالفتهای مردم را دور میزنند و بر آن نگاه خاص خودشان پافشاری میکنند. نگاهی که حاکم بر طرح صیانت از نگاه طبقات سنتی و نهادهای امنیتی کشور میآید و به نظر من خیلی محافظهکاری بیش از حد در آن شده است این اتفاق به نظر من برای کشور در سال ۱۴۰۰ نقطهی منفی بود. اگر بخواهم یک واقعه را اسم ببرم که به نظرم ناامیدکننده بود آن واقعه طرح «صیانت» است.
این روزنامهنگار در پاسخ به این سوال که آیا وضعیت مذاکرات برجام را میتوان بهعنوان یکی دیگر از نقاط منفی ۱۴۰۰ نام برد، گفت: به نظرم اتفاقاً مذاکرات برجام در شرایط ناامیدکنندهای نیست و دارد خوب پیش میرود. همین توافقی که در روزهای اخیر بین ایران و انگلیس انجام شد و یک گره چندین سال باز شد نشانگر آن است که مذاکرات برجام دارد کار خودش را خوب انجام میدهد.
وی با اشارهی دوباره به طرح «صیانت» مجلس انقلابی گفت: اگر بخواهیم فقط یک واقعهی منفی در سال ۱۴۰۰ را مطرح کنیم طرح صیانت خواهد بود، آن هم به خاطر نوع نگاهی که پشت این ماجرا وجود دارد نه فقط خودِ طرح صیانت.
خوشخو دربارهی چشمانداز و پیشبینی خود از سال ۱۴۰۱ نیز گفت: چشم انداز خاصی از سال ۱۴۰۱ مد نظرم نیست، ما همیشه میگوییم که «وضعیت خیلی بد است و دیگر از این بدتر نمیشود و پایینتر نمیرویم» اما بعضی وقتها اتفاق افتاده که باز هم وضعیت بدتر شده است و پایینتر هم رفتهایم. برای همین یاد گرفتهایم که واقعبین باشیم و صبر کنیم ببینیم چه اتفاقی میافتد.
این روزنامهنگار در پایان گفت: من معتقدم اگر آن نگاهی که در طرح صیانت است خودش را در کشور حاکم کند، در همهی حوزهها از جمله حوزههای زنان، ورزش، عرصههای اجتماعی، تلویزیون یا دیگر عرصههای مشابه آن نگاه اگر خودش را حاکم کند واقعا شرایط برای طبقه متوسط خیلی سخت خواهد شد، هرچند که آن طیف طبقهی متوسط را جزو طبقههای مقبول جامعه به حساب نمیآورند، اگر آن نگاه حاکم شود و مقاومتهایی که در بدنه حاکمیت در مقابل آن نگاه وجود دارد از بین برود شرایط سخت میشود. ولی اگر آن نگاه معقول، آن نگاهی که تعقل را شرط اول خودش قرار میدهد و با شور و شوق جوانی، جوانان طیف خودشان که مخالفت و تمایزهایی دارند، حاکم شود به نظرم سال ۱۴۰۱ شکل خاصی نخواهد بود و سالی مثل سال ۹۸ یا ۹۹ یا بقیه سالهای زندگیمان هست و تفاوت خیلی خاصی نمیکند اما اگر آن نگاه پشت طرح صیانت حاکم شود سال متفاوت و سختی خواهیم داشت.
مسعود حیدری، مدیرمسئول خبرگزاری ایلنا دربارهی مهمترین اتفاق سال ۱۴۰۰با اشاره به انتخابات ریاستجمهوری میگوید: رفتار شورای نگهبان و اعتراضاتی که به این رفتار در موضوع احراز صلاحیت کاندیداها مطرح بود در کنار فشارهای معیشتی و اقتصادی مردم باعث شد تا یکی از کم رونقترین انتخاباتها را در طول سالهای بعد از انقلاب پشت سر بگذاریم.
آقای حیدری در مورد چشمانداز ۱۴۰۱ نیز گفت: ما حتما باید تکلیف خودمان را با جامعهی بینالملل مشخص کنیم. این حرفها که گفته میشود معیشت مردم را به مسائل بینالمللی گره نزدیم در حد شعار است. ما تا تکلیفمان با دنیا معلوم نشود و فکر کنیم میتوانیم دیوار بلندی دور خودمان کشیده و خودمان را جزیرهای مجزا از تمام دنیا بدانیم مشکلات به قوت خودش باقی است. کما اینکه هر چه گذشته این موضوع را نشان داده که این نگاه باعث شده مشکلات بیشتر شود. ما باید نوع تعاملمان با دنیا و اینکه میخواهیم با آنها چطور مواجهه داشته باشیم مشخص کنیم تا بتوانیم مسائل را حل کنیم. در صورتی که غیر از این باشد با این دستفرمان و وضعیتی که داریم پیش میرویم فقط مشکلات پیچیدهتر و مردم ناامیدتر و بی اعتمادتر خواهند شد.
این فعال رسانهای گفت: مهمترین اتفاق ۱۴۰۰ که یک سال پیش در این موقع نقل محافل بود موضوع انتخابات ریاست جمهوری و اتفاقاتی که در حاشیه آن افتاد بود؛ به خصوص رفتار شورای نگهبان و نقدها و اعتراضاتی که به این رفتار در موضوع احراز صلاحیت کاندیداها مطرح شد. این موضوع در کنار فشارهای معیشتی و اقتصادی مردم باعث شد یکی از کمرونقترین انتخاباتها در طول سالهای بعد از انقلاب را پشت سر بگذاریم این شروع سال ۱۴۰۰ بود که با این بحثها همراه شد.
حیدری ادامه میدهد: کاندیداهایی که رقبای دولت مستقر بودند و در واقع به نوعی از یک جناح بودند تنها برای بالا بردن خودشان به این اکتفا کردند که به جای نقد برنامههایی که دولت مستقر در ماههای آخر در حال اجرا بود، به آن هجمه داشته باشند. تقریبا میشود گفت که کاندیداها هیچ برنامهای را بهعنوان برنامهای که قابل اتکا باشد و کمک کند که مشکلات کشور و مردم را حل کرده و شرایطی که در آن قرار گرفته ایم را تغییر بدهد در برنامههای هیچکدام مطرح نمیشد.
وی افزود: نتیجهی این موضوع در کنار نوع نگاه شورای نگهبان و مسائلی که مردم درگیرش بودند و مشکلات معیشتی دست به دست هم داد تا یک انتخابات کم فروغ و کم رونق را شاهد باشیم. این یکی از بحثهایی بود که ظاهراً پروندهاش بسته شده اما من فکر میکنم اگر میخواهیم مسائل و مشکلات کشور حل شود و به آن چیزی که مردم میخواهند نزدیک شویم این موضوع را باید سر لوحهی تحلیلها و عبرتهایمان قرار دهیم و برگردیم و ببینیم بعد از ۴۳ سال به چرا به این نقطه رسیدهایم که همه به حداقلیترین چیزها راضی شدیم.
مدیرمسئول ایلنا دربارهی وقایع دیگری که در ۱۴۰۰ رخ داد، گفت: کنار این بحثها مسائل زیادی اتفاق افتاد، مسائل ریز و درشتی که هر کدام در جای خود قابل تحلیل است و باید بررسی شود اما مجال و فرصت بحث دربارهی آنها در این مصاحبه نیست. الان و در حال حاضر مهمترین موضوع مذاکرات برجام، توافق هستهای و پرونده هستهای ایران است و به تبع آن گرفتاریهایی که برای کشور و فشارهای ناشی از تحریمها و مسائلی که حول و حوش تحریمها میگذرد. باید در این مورد نظام به یک جمعبندی و تصمیم درستی برسد و یک بار برای همیشه تکلیف کشور و مردم با موضوع تحریمها، پرونده هستهای و فعالیتهای هستهای معلوم شود.
وی در ادامهی این بخش از صحبتهای خود گفت: این معنایش این نیست که برخلاف آن چیزی که بعضی از آقایان میگویند همه چیز را تعطیل کنیم و ببندیم و بدهیم برود، کما اینکه آن چیزی که الان در موردش مذاکره دارد میشود پایه و اساس آن همان برجامی است که در دورهی قبل و توسط تیم مذاکرهکنندهی قبلی بهعنوان پلتفرمی که پیشنهاد شده بر روی آن کار شده بود الان دارند آن را پیش میبرند.
حیدری با بیان اینکه «بحث و مسئله دربارهی این موضوع زیاد است»، گفت: اما جامعه منتظر است که ببیند در نهایت سرنوشت این توافق به کجا میرسد؟ الان هم سال ۱۴۰۰ به پایان آمده است و پیشبینی میشد که در نیمهی دوم اسفند توافق نهایی شود ولی این اتفاق هنوز نیفتاده است. هنوز هم جامعه و به تبع آن اقتصاد کشور همچنان با نگرانی موضوع برنامهی هستهای و مذاکرات برجام و توافق هستهای را دنبال میکند.
وی در بخش دیگری از گفتوگو گفت: یکی از موضوعات مهم که گسترهی زیادی داشت موضوع اعتراضات صنفی بوده که در اقشار و گروههای مختلف وجود داشته است که در سال ۱۴۰۰ شاهدش بودیم. دامنه و گسترهی آن به نسبت اعتراضات و تجمعات و اعتصابات صنفی که تا به حالا صورت میگرفته است خیلی گستردهتر بوده به نوعی که در واقع شهرها و استانهای بزرگ کشور را درگیر خودش کرده است. از موضوع اعتراضاتی که معلمین داشتهاند تا بخشی از جامعهی کارگری و بخش مهمی از بازنشستگان کشور، چه تحت پوشش صندوق بازنشستگی و چه سازمان تامین اجتماعی، همهی اینها حکایت از آن دارد که تا الان دولت نتوانسته است که به هر دلیلی پاسخ درست و مشخصی به مطالبات بدهد که دلایل این موضوع میتواند دلایل مختلف و متفاوت باشد.
این فعال رسانهای افزود: یکی از موضوعات مهم که گسترهی زیادی داشت موضوع اعتراضات صنفی بوده که در اقشار و گروههای مختلف وجود داشته است که در سال ۱۴۰۰ شاهدش بودیم. دامنه و گسترهی آن به نسبت اعتراضات و تجمعات و اعتصابات صنفی که تا به حالا صورت میگرفته است خیلی گستردهتر بوده به نوعی که در واقع شهرها و استانهای بزرگ کشور را درگیر خودش کرده است. از موضوع اعتراضاتی که معلمین داشتهاند تا بخشی از جامعهی کارگری و بخش مهمی از بازنشستگان کشور، چه تحت پوشش صندوق بازنشستگی و چه سازمان تامین اجتماعی، همهی اینها حکایت از آن دارد که تا الان دولت نتوانسته است که به هر دلیلی پاسخ درست و مشخصی به مطالبات بدهد که دلایل این موضوع میتواند دلایل مختلف و متفاوت باشد.
مسعود حیدری، موسس ایلنا میگوید: با توجه به اینکه دولت آقای رئیسی با شعار معیشت مردم و تاکید بر اینکه حل مشکلات معیشتی سرلوحهی همهی امور است وارد کار شد انتظار میرفت که توجه بیشتر و جدیتری را به حل این موضوعات و مشکلات هم داشته باشد اما با نسخههای غلطی که بعضاً قبلیها هم دنبال میکردند، مثل چاپ و نشر اسکناس بدون پشتوانه و در واقع بردن اوضاع اقتصادی کشور به سمتی که تورم را تشدید کند، تحقق این شعارها امکانپذیر نیست و وضعیت را بدتر می کند. برخی از مسئولین به خصوص در حوزههای اقتصادی هم نشان دادند که برخلاف صحبتهایی که در جلسهی رای اعتمادشان مطرح کرده و برنامههایی که ارائه میدادند و وعدههایی که داده بودند در حال فعالیت هستند.
وی افزود: ممکن است اگر شما این موضوعات را با این دوستان مطرح کنید، بگویند هنوز زمان زیادی از استقرار دولت نگذشته اما به هر حال اگر این بی برنامگی و سردرگمی ادامه پیدا کند هیچ کمکی به رفع مشکلات اقتصادی نمیکند که هیچ، حتی مسائل را پیچیدهتر و سختتر کرده و حل آنها را دشوارتر میکند. انتظار میرود که از این فضای شعارزدگی و فضای متهم کردن دیگران فاصله بگیریم و با استقاده از ظرفیت نخبگانی کشور و کمک گرفتن از پتانسیلها و استعدادهای همهی گروهها کار را پیش ببرند. الان که کسی رقیب دولت نیست و اینها هم به خوبی این را میدانند، باید از این فرصت استفاده کنند تا مشکلات کشوز و مردم حل شود. در غیر این صورت فضای بی اعتمادی و البته ناامیدی از وضعیتی که الان هست هم بدتر خواهد شد و معلوم نیست که در این فضا چه کسی برنده میشود و چه دورنمایی در از انتظار مردم است.
مسعود حیدری، فعال رسانهای و مدیرمسئول خبرگزاری ایلنا در پایان گفت: ما حتما باید تکلیف خودمان را با جامعهی بینالملل مشخص کنیم. این حرفها در حد شعار است که گفته میشود سرنوشت بحثهای اقتصادی و معیشت مردم و سرنوشت کشور را به مسائل بینالمللی گره نزدیم. حالا به طور مشخص منظورشان برجام است و دربارهی توافق هستهای اینطور میگویند اما تا تکلیفمان با دنیا معلوم نشود و فکر کنیم دیوار بلندی دور خودمان کشیدهایم و خودمان را جزیرهای مجزا از تمام دنیا بدانیم این مسائل به قوت خودش باقی است. کمااینکه هر چه گذشته این موضوع را نشان داده که این نگاه باعث شده مشکلات بیشتر شود. ما باید تعاملمان با دنیا و اینکه میخواهیم با آنها چطور مواجهه داشته باشیم را مشخص کنیم تا آنکه بتوانیم مسائل را حل کنیم؛ اگر غیر از این باشد با این دستفرمان و وضعیتی که داریم پیش میرویم فقط مشکلات پیچیدهتر شده و مردم ناامیدتر و به مسئولان برای حل مسائل و مشکلات خودشان بیاعتمادتر خواهند شد.
محمد مهاجری، عضو شورای سردبیری خبرآنلاین، بدترین اتفاق در سالی که گذشت را به نتیجه نرسیدن مذاکرات احیای برجام دانسته و میگوید: بدترین اتفاق ۱۴۰۰ را به نتیجه نرسیدن مذاکرات برجامی میدانم که عراقچی سرتیمش بود. ارادهای برای نتیجهی نهایی آن وجود نداشت و همین یعنی خسارت بزرگ. دولت رییسی هم نشان داد برای به سرانجام رساندنش، ناتوان است.
آقای مهاجری دربارهی چشمانداز ۱۴۰۱ نیز با بیان اینکه «در حوزهی سیاسی، مقابلهی اصولگرایان با دولت افزایش خواهد یافت» گفت: در حوزهی اقتصادی بالارفتن قیمت نفت حتما فرصتهایی را برای دولت به وجود خواهد آورد. توافق وین و لغو بعضی تحریمها هم مشکلات اقتصادی را کم خواهد کرد. اینها البته در کوتاه مدت اتفاق میافتد و اگر دولت فرصتسوزی نکند می تواند معیشت مردم را بهبود ببخشد
محمد مهاجری گفت: دولتها در ماههای پایانی عمرشان کم تحرک میشوند و در مورد دولت روحانی، این کم تحرکی بیشتر خودش را نشان داد. تیم وزارت خارجه به سرپرستی عراقچی مشغول مذاکره با ۴+۱ بود اما در داخل کشور در فضای انتخاباتی داشتند به مذاکره و مذاکرهکنندگان ناسزا می گفتند. از طرف دیگر تحریمها هم تشدید شده بود و دست دولت روحانی در پوست گردو مانده بود.
وی در ادامه با اشاره به «انتخابات» ۱۴۰۰ افزود: نتیجه انتخابات ۱۴۰۰ هم دولت روحانی را بی انگیزهتر کرده بود. کماستقبالترین انتخابات ریاست جمهوری، نشانهی خوبی نبود و دولت روحانی تحت فشار رقبا قرار داشت. کلا دولت در آخرین ماههای قدرت، حالش خوب نبود.
این فعال رسانهای اصولگرا در ادامهی این بخش از صحبتهای خود گفت: از آن طرف رئیسی آمده بود با انبانی از شعار. شعارهایی که در نفی دولتهای قبلی بود و ادعا میکرد ظهورش، پایان ناکارآمدی در کشور است. آقای رئیسی برآمده از یک شوآف حدودا دو ساله در ریاست قوه قضاییه بود و انتظار میرفت رای بسیار بالاتری هم داشته باشد اما او به همین میزان هم شاد بود.
مهاجری در توضیح بیشتر دلیل شادی ابراهیم رئیسی در روزهای «انتخابات» گفت: رقبای قَدَر آقای رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰ حذف شده بودند و فضای سیاسی مانند مسابقهی اسبدوانی با یک اسب شده و شرایط پیروزی رئیسی فراهم آمده بود و طبعا این میتوانست کام او را شیرین کند. از طرفی دولت رییسی، تنها دولت بعد از انقلاب است که از فرایند یکدست شدن حاکمیت برآمده و انتظار این بود و هست که بتواند موفق عمل کند. اما باورم این است که نه دولت روحانی به زعم مخالفانش دولت بدی بود نه دولت رئیسی دولت خوبی است و اگر خیلی هنر کند یک دولت متوسط رو به ضعیف است.
وی دربارهی بدترین اتفاق در سالی کهگذشت گفت: بدترین اتفاق سال ۱۴۰۰ را به نتیجه نرسیدن مذاکرات برجامی میدانم که عراقچی سرتیمش بود. ارادهای برای به نتیجهی نهایی رسیدن آن وجود نداشت و همین یعنی خسارت بزرگ. دولت رییسی هم نشان داد برای به سرانجام رساندنش، ناتوان است.
محمد مهاجری، عضو شورای سردبیری خبرآنلاین در پاسخ به این سوال که «بهترین اتفاق ۱۴۰۰ چه بود؟» پاسخی متفاوت میدهد و میگوید: بهترین اتفاق سال ۱۴۰۰ در حوزه سیاست و اقتصاد را به یاد نمیآورم اما اگر بتوانم اتفاقات زندگی شخصیام را هم بگویم، شاید بهترین اتفاق، لیسانس گرفتن پسرم از دانشگاه امیرکبیر باشد!
این فعال رسانهای اصولگرا دربارهی چشمانداز ۱۴۰۱ و پیشبینی خود از این سال گفت: در حوزهی سیاسی پیشبینی میکنم اختلافات اصولگرایان علنیتر خواهد شد و مقابلهی آنها با دولت افزایش خواهد یافت. بخواهیم یا نخواهیم آقای رئیسی دارد از حساب جاری اصولگرایان چک میکشد و چون ناکارآمدیهای دولت رو به افزایش است اصوگرایان نمیخواهند همزمان با او ورشکسته شوند.
وی ادامه داد: در حوزهی اقتصادی بالارفتن قیمت نفت حتما فرصتهایی را برای دولت به وجود خواهد آورد. توافق وین و لغو بعضی تحریمها هم مشکلات اقتصادی را کم خواهد کرد. اینها البته در کوتاه مدت اتفاق میافتد و اگر دولت فرصتسوزی نکند می تواند معیشت مردم را بهبود ببخشد.
مازیار خسروی، سردبیر روزنامهی اینترنتی فراز با بیان اینکه «وضعیت برجام در سال ۱۴۰۰ همان بود که در سال قبلش هم بود»، گفت: قضیهی مشهد [برخورد با تماشاگران زن دیدار تیم ملی ایران و لبنان] هم مثل قضیهی مذاکرات هستهای است؛ بالاخره میخواهید کاری را انجام دهید یا نمیخواهید؟! اگر میخواهید شترسواری دولا دولا نمیشود، اگر هم نمیخواهید انجام دهید هم هزینهاش مشخص است و مسئولیت آن را بپذیرید.
آقای خسروی در ادامه میگوید: با بحران انباشت مسئله در ایران مواجه هستیم و این بحران ناشی از آن است که مسئولیتپذیری نداریم، مسئولت مشخص هیچ ماجرایی در هیچ حوزهای را نمیتوانید به کسی ارجاع دهی. همانطور که در ماجرای مشهد هیچکس گردن نمیگیرد که بالاخره مسئول این اتفاق چه کسی بوده و همه دارند به گردن هم میاندازند در حوزهی دیپلماسی هم همین است و کسی مسئولیت کارهایش را بر عهده نمیگیرد و فرافکنی میکنند. بالاخره مسئولیت را باید یک نفر بر عهده بگیرد و تمام قد بایستد.
این روزنامهنگار دربارهی سالی که گذشت گفت: معمولا سالها برایمان سالهای بیم و امید است اما به نظرم سال ۱۴۰۰ بیشتر سالی همراه با بیم و هراس بود تا امید. یعنی اتفاقاتی که افتاد بیشتر از آنکه منجر به امیدواری شود بیمها و هراسهایی که وجود داشت را افزایش داد. . در مجموع در سال ۱۴۰۰ هراسهایی که وجود داشت هم دربارهی آیندهی ایران هم در مورد سرنوشت تک تک مردم بهگمانم تشدید شد و امیدی هم افزوده نشد.
خسروی دربارهی خبر شاخص خوب و بد در سال ۱۴۰۰ با بیام اینکه «اتفاق خوبی در ذهنم باقی نمانده که بتوانم دربارهاش صحبت کنم»، گفت: هر چه فکر میکنم اتفاق خوبی بهعنوان خبر خوب ۱۴۰۰ که شاخص بوده باشد در ذهنم باقی نمانده که بخواهم بگویم. به سال گذشته که نگاه میکنم احتمالا تک اتفاقهای خوبی بوده ولی اصلا این اتفاقات در خاطرم نمانده؛ از آن طرف اینقدر اتفاقات بد پشت سر هم بوده که در بین آنها هم نمیتوان یک مورد را بهعنوان اتفاق شاخص نام برد. به نظرم بدترین اتفاق سال ۱۴۰۰ ندانمکاری ساختاری در مهار ویروس کرونا بود و این تلفات سنگینی که میشد از آن پیشگیری شود و هزاران هزار نفر از هموطنان که جان خودشان را از دست دادند را میتوان بهعنوان بدترین اتفاق سال ۱۴۰۰ از آن نام برد.
وی دربارهی دیدگاه مدافعان دولت سیزدهم که «کنترل کرونا» در شش ماه دوم ۱۴۰۰ را بهعنوان دستاورد ابراهیم رئیسی و دولت او نام میبرند، گفت: فکر نمیکنم بتوان جان انسانها را تقسیمبندی کرد و گفت «این آدمها در شش ماه اول جان باختند و شش ماه دوم موفق بودیم»؛ ما میتوانستیم از مجموع این تلفات در سال ۱۴۰۰ پیشگیری کنیم. برای آن کسانی که عزیزانشان را از دست دادند تفاوتی ندارد که در نیمهی اول سال یا نیمهی دوم سال آنها فوت شده باشند. خیلی از ما و خود من هم شخصاً در خانوادهام کسانی بودند که به همین دلیل فوت شدند و داغشان تازه است بنابراین فرقی نمیکند که اینها در چه مقطع زمانی فوت شدهاند. اینها تلفات قابل پیشگیری بوده است و میشد با یک برنامهریزی و عملکرد درست از بخش بزرگی از آن پیشگیری کرد. دوستان اگر دوست دارند این را بهعنوان دستاورد خودشان جلوه دهند بحث دیگری است ولی من فکر نمیکنم قضاوت عمومی اینگونه باشد که میخواهند ماجرا را جلوه دهند.
مازیار خسروی با اشاره به وقایع مختلفی که در حوزههای گوناگون در سال ۱۴۰۰ رخ داده است گفت: در سال ۱۴۰۰ هراسهایی که وجود داشت افزایش یافت و هیچ مسئلهی مهمی حل نشده، تمام مسائل مهم همچنان حل نشده روی میز باقی مانده است؛ بهعنوان مثال سیاست خارجی را که در نظر بگیرید مسئلهای که در سال ۱۴۰۰ وجود داشته برجام بود که همان جایی است که در سال قبلش هم بود یا مشکلات ساختاری کشور یا مشکلات محیط زیستی یا مشکلات اقتصادی و… نه تنها همانی هست که بود بلکه تشدید هم شده. در واقع هراسی که برای آیندهی ایران وجود دارد تشدید شده است.
خسروی در ادامهی این بخش از صحبتهای خود به اتفاقات اخیر در مشهد و برخورد با تماشاگران زن دیدار تیمهای ملی ایران و لبنان اشاره کرد و گفت: امیدوارم سالی که نکوست مثل بهارش نباشد. در ایران با انباشت مسئله طرف هستیم و انبوهی از مسائل وجود دارد که حل نمیشود؛ اتفاق شرمآوری که اخیراً رخ داد و دربارهاش هم خیلی صحبت شده، اگر همین یک مورد را حل کنند و به جای اینکه شعارهای بزرگ بدهیم و بخواهیم کارهای بزرگی کنیم همین کار کوچک را که به سادگی هم قابل حل است برای همیشه حل کنند و این مسئله را تمام کنند خودش میتواند تبعات مهمی داشته باشد زیرا به گمان من مسئله فقط ورزشی نیست، اگر این مسئله حل شود تبعات مثبت اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی میتواند داشته باشد و اگر حل نشود تبعات منفی در این حوزهها گریبانگیر خواهد شد.
سردبیر روزنامهی اینترنتی فراز میگوید: مسائل کوچک را حل کنند. همین اتفاق مشهد را ریشهیابی کنند که بالاخره تکلیفمان را در این مملکت بدانیم، قرار هست این مشکل حل شود یا قرار نیست؟ اگر قرار نیست حل شود بیایند رُک و صریح اعلام کنند که نمیخواهند این مسئله را حل کنند. این خیلی بهتر از آن است که دودوزه بازی کنیم و به شعور مردم توهین کنیم. این اتفاق جلوهای از آن چیزی است که در سایر ساحتها هم در کشور جاری و ساری است. در سیاست و اقتصادمان همین است. مسئله را حل کنیم یک بار برای همیشه. آن زمان میتوان امیدوار بود که مسائل بزرگتر هم حل شد.
این روزنامهنگار در ادامه میگوید: قضیهی مشهد هم مثل قضیهی مذاکرات هستهای است؛ بالاخره میخواهید کاری را انجام دهید یا نمیخواهید؟! اگر میخواهید شترسواری دولا دولا نمیشود، اگر هم نمیخواهید انجام دهید هم هزینهاش مشخص است و مسئولیت آن را بپذیرید. ما الان با بحران انباشت مسئله در ایران مواجه هستیم و این بحران ناشی از آن است که ما مسئولیتپذیری نداریم، مسئولت مشخص هیچ ماجرایی در هیچ حوزهای را نمیتوانید به کسی ارجاع دهید. همانطور که در ماجرای مشهد هیچکس گردن نمیگیرد که بالاخره مسئول این اتفاق چه کسی بوده و همه دارند به گردن هم میاندازند در حوزهی سیاست هم همین است و کسی مسئولیت کارهایش را بر عهده نمیگیرد و فرافکنی میکنند. در حوزهی دیپلماسی هم همین است. بالاخره مسئولیت را باید یک نفر بر عهده بگیرد و تمام قد بایستد. ما در کشور در همهی حوزهها بحران مسئولیتپذیری داریم.
وی دربارهی تبعات باقی ماندن مسائل حل نشده گفت: ما مسائل را حل نمیکنیم و همواره مسائل را حلنشده باقی میگذاریم و فکر میکنیم زمان یک داروی شفابخش و کیمیایی است که خودبخود قضایا را حل میکند. حل مسئله را به تعویق میاندازیم و در نهایت انبوهی از مسائل وجود دارد که حل نمیشود و چون حل نمیشود اولاً هر چقدر زمان میگذرد، هزینهی حل آن مسئله افزایش پیدا میکند و ثانیاً مسائل تازهای نیز به مسائل قبلی افزوده میشود و این مسائل تازه وقت و انرژی و هزینهی بیشتری میخواهد و باعث میشود مسائل قبلی هم حل نشود.
مازیار خسروی در پایان دربارهی چشمانداز ۱۴۰۱ گفت: اولین گام مثبت این است که شکاف قدرت – مسئولیت حل شود و به روشنی مسئولیت معلوم بشود. برای مثال اتفاقی در مشهد افتاده و فکر هم نمیکنم کسی بتواند از آن دفاع کند؛ همین مسئله مشخص شود و یک بار برای همیشه تکلیف روشن شود که آیا ما یک اقلیتی داریم که میتواند حرف خودشان را در مقابل خواستهی اکثریت به کرسی بنشانند یا نه؟ اگر قرار باشد اتفاقات همینطور به تاربخ سپرده شود و فکر کنیم مشمول مرور زمان میشود و احتمالاً بگویند برویم بلیطفروش مشهد و یک سربازی که اسپری فلفل زده را بگیریم سال ۱۴۰۱ هم مثل سالهای گذشته خواهد بود.
انتهای پیام