تحلیل/ غفلت محسن رضایی از ظرفیت مجلس بعدی

مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: هر چند به گفته حسین کنعانی مقدم ، «در پی نامه محسن رضایی به فرماندهی کل قوا برای بازگشت به سپاه پاسداران و با موافقت ایشان، او به این نهاد بازگشته و قرار است در دانشگاه امام حسین ع تدریس کند» اما به نظر می رسد محسن رضایی بیش از آن که از مزیت های این بازگشت بهره مند شود با محدودیت های آن رو به رو خواهد شد تاجایی که همین حالا نیز از «جبهه ایستادگی» خداحافظی کرده و بعید نیست حضور او در عرصه های دیگر هم محدود شود. 

  امام خمینی هنگام تشکیل وزارت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تاکید کرده بودند: «باید سعی کنید جهات سیاسی در سپاه وارد نشود  که اگر افکار سیاسی وارد سپاه شود جهات نظامی آن از بین می‏ رود. همیشه به سپاه سفارش کنید که آنان خودشان را یک جنگنده خدمتگزار مردم بدانند» از این رو همزمان نمی تواند هم کار سیاسی کند و هم در سپاه فعالیت داشته باشد.

  از سوی دیگر هر چند انگیزه اصلی محسن رضایی از این بازگشت «انتقال تجربیات به نسل تازه سپاه» اعلام شده اما به صورت غیر رسمی تصمیم او به «شرایط جدید منطقه» نسبت داده می شود.

  در افکار عمومی و در سطح رسانه ها اما این اقدام ناشی از ناکامی های پیاپی او در انتخابات ریاست جمهوری تلقی شده است. 

  محسن رضایی در سال 1384 نامزد شد اما 48 ساعت قبل از انتخابات به شکل غیر منتظره ای انصراف داد و چه بسا اگر می ماند سرنوشت دیگری چه برای خود او و چه انتخابات رقم می خورد. 

  در سال 1388 بار دیگر کاندیدا شد اما در حالی که رقابت اصلی بین نامزدهای دیگر بود ناکام ماند و البته این بار هم انصراف داد منتها نه از کاندیداتوری که از ادامه پی گیری شکایت خود درباره نتیجه انتخابات به خاطر التهابات بی سابقه تابستان 88 .

  درسال 1392 نیز باز کاندیدا شد وگر چه تا پایان ماند اما نتوانست بیش از پایگاه قومیتی رای اقشار دیگر را جلب کند هر چند به لحاظ تعداد، جهش قابل توجهی در میزان آرای او به چشم آمد.

  درباره تصمیم اخیر محسن رضایی چند نکته را می توان یادآور شد:

1- نخست این که نباید فراموش کنیم در پی انتخابات ریاست جمهوری سال 1376 او  جامه فرماندهی و نظامی گری از تن به در کرد و لباس سیاست پوشید و همین به لحاظ نمادین کمک شایانی به دولت و رییس جمهوری تازه به حساب می آمد چرا که اطمینان می داد از جایگاه نهادهای نظامی فعالیت سیاسی درنمی گیرد یا نباید رخ دهد. 

  این که فرمانده نظامی با درجه سرلشگری قبل از بازنشستگی رسمی خارج شود تا فعالیت سیاسی کند اقدام ارزنده ای بود. کاری که محمد باقر قالیباف نیز در انتخابات 1384 انجام داد و در حالی که قانون به صراحت کاندیداتوری فرماندهی نیروی انتظامی را منع نکرده و می توانست مرخصی بگیرد اما کناره گرفت. 

 

2- با پیروزی انقلاب اسلامی محسن رضایی که تجربه کارهای چریکی در گروه هایی را داشت که با پیوستن به هم «مجاهدین انقلاب اسلامی» اولیه را تشکیل داده بودند عضو سپاه شد و بلافاصله فرماندهی واحد اطلاعات سپاه را بر عهده گرفت. 

  [بخشی از مناظره محمود احمدی نژاد با او ناظر به جمله ای بود که گفت «ما مملکت را اداره می کردیم» و هنگامی که احمدی نژاد این سخن او را با توجه شرایط سنی وی به سخره گرفت آقای رضایی ترجیح داد عینک از چهره بردارد و تنها به او خیره شود و توضیح نداد که منظور او مسوولیت اطلاعات سپاه بوده است].

  بعدتر عضو شورای فرماندهی سپاه شد و بنی صدر در جایگاه فرماندهی کل قوا حاضر به انتصاب او به عنوان فرمانده سپاه نشد و مرتضی رضایی را – که البته نسبتی با محسن رضایی میرقائد نداشت – به فرماندهی گماشت و با خروج بنی صدر از صحنه فرماندهی نظامی و سیاست رسمی در سال 60 بود که با حکم امام، رصایی فرمانده کل سپاه شد و 16 سال در این منصب بود و چون 7 سال آن مربوط به جنگ هشت ساله است اهمیت شایان دارد.

  با این اوصاف کسی که در سپاه و از جوانی همواره در موضع فرماندهی بوده اکنون چگونه می تواند در میانسالی فرمان پذیر باشد؟ احتمالا به خاطر همین واقعیت بوده که رهبری توصیه کردند به دانشگاه و نه به بخش نظامی بازگردد.

3- تصمیم اخیر محسن رضایی این گونه تفسیر شده که در این سال ها هدف غایی او نیل به مقام ریاست جمهوری بوده و حال که پس از سه بار تلاش، ناکام مانده و کاندیداتوری چهار باره او نیز اسباب طعنه بیشتر خواهد شد می خواهد به خانه بازگردد.

  این برداشت اما به 18 سال کارنامه سیاسی او از 76 به این سو لطمه می زند چون این انگاره شکل می گیرد که قصد او این بوده که سال 80 نامزد شود اما با هجوم دیگران برای رقابت با رییس جمهوری اصلاح طلب وقت بختی برای خود ندید و به 84 موکول کرد. 84 آمد اما هنگامی که دریافت آرای تشکیلاتی به سبد او نمی ریزد کنار رفت. حکایت 88 و 92 را نیز همه می دانیم و اکنون به سپاه بازگشته چون به چشم انداز 96 برای خود امید ندارد. 

  مردان سیاست اما نباید تنها به درجات عالی بیندیشند. سیاستمدار حتی برای حبس و زندان و تبعید هم باید آماده باشد چون سیاست در خاورمیانه و جهان سوم گاه میان زندان و تبعید و قدرت نوسان دارد. کما این که نخست وزیر کنونی پاکستان 7 سال در عربستان در تبعید بوده و رییس جمهوری فعلی ترکیه  نیز یک دوره زندان را پشت سر گذاشته و مقامات عراقی هم در زمان صدام حسین در ایران و انگلستان و سوریه زندگی می کردند. 

  در تاریخ ایران جالب ترین نمونه احمد قوام یا قوام السلطنه است که در پی کودتای سوم اسفند 1299 و تمام 100 روز کابینه سیاه زندانی بود اما بلافاصله جانشین سید ضیاء الدین طباطبایی شد و از زندان مستقیما به نخست وزیری رسید.

  بنابر این خوب نیست که این تصور شکل گیرد که هدف محسن رضایی از فعالیت در عرصه سیاست تنها کسب ریاست جمهوری بوده و به کمتر از آن راضی نیست. ریاست جمهوری نشد در پارلمان بخت خود را بیازماید. از تهران امید ندارد این همه شهر دیگر هست که با خاستگاه او نسبت دارد.

4- تصمیم او را می توان ناشی از محبوبیت سردار قاسم سلیمانی نیز دانست و احتمالا آقا محسن با خود گفته «وقتی یکی از فرماندهان من می تواند چرا خود من نه» و بازگشت به سپاه را بستر مناسبی برای ایفای نقش مشابه احساس کرده و این که چون ممکن است در آینده به او نیاز باشد، درون سپاه ولو در عرصه دانشگاه و دور از کار نظامی بهتر می تواند وظیفه خود را انجام دهد.

  حاصل اما چه شده است؟ عملا ناگزیر است از سیاست کناره گیرد و به تدریس در دانشگاه امام حسین محدود شود و اتفاقا دیگران را از تجارب و نقش خود محروم کند.

  ضمن این که هر چند محسن رضایی رییس جمهوری نشد اما در این 18 سال تا اندازه ای اثر گذار بوده است:

  اول به خاطر همان فعالیت سیاسی بدون لباس نظامی و تعهد و انتظاری که ایجاد کرد.

  دوم : نقش او در راه اندازی رسانه های مجازی و گشایش عرصه ای تازه در فضای اطلاع رسانی که از شدت سوء ظن ها کاست و وقتی فضا باز شد دیگران هم وارد شدند.

 سوم: در سال 88 دیدیم که پی گیری ها و نوع مواجهه و خویشتن داری یکی از نزدیکان او – پدر مرحوم روح الامینی- چه نقش شگرفی در افشای ماجرای کهریزک داشت.

  ضمن این که محسن رضایی در تمام این سال ها کوشیده از قالب فرمانده نظامی و سیاست مدار هم خارج شود و در هیات یک اقتصاددان هم ظاهر شده و در انتخابات 92 تنها بر مباحث اقتصادی تاکید می ورزید و انصاف باید داد که اصطلاح « شاخص فلاکت» را او وارد ادبیات سیاسی و اقتصادی و رسانه ای کرد (مجموع دو نرخ تورم و بیکاری تا چنانچه افزایش یکی به خاطر کاهش دیگری باشد لحاظ شود و تنها بر یک شاخص تاکید نکنند). 

  با این توضیحات بی آن که بخواهیم احتمال نقش آفرینی احتمالی او را در آینده انکار کنیم به نظر می رسد محسن رضایی از یک زمین بهتر برای بازی سیاسی غفلت کرده است و درست هنگامی که می تواند میوه را بچیند مزرعه را ترک می کند.

 البته او همچنان می تواند در تصمیم خود تجدید نظر کند و به جای این که منتظر خرداد 96 باشد بخت خود را در انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند همین امسال بیازماید. کسب یک کرسی از 290 کرسی به مراتب امکان پذیرتر است تا ریاست جمهوری. خاصه اگر بر نامزد شدن از تهران و سرلیستی  اصرار نداشته باشد. 

  شاید گفته شود با ناکامی برادرش – دکتر امیدوار رضایی- در زادگاه شان مسجد سلیمان این بخت نیز رنگ باخته اما انتخابات 92 نشان می دهد محسن رضایی پایگاه رای مناسبی در استان خوزستان  و منطقه زاگرس دارد و می تواند از اهواز یا هر شهر دیگری کاندیدا شود و به مجلس راه یابد. با توجه به تایید صلاحیت او در انتخابات 92 حتی در صورت قلع و قمع نامزدهای مستقل و اصلاح طلب او می تواند از صافی بگذرد و از این نظر مشکل دیگران را ندارد.

  در نظر داشته باشیم که ایفای نقش در مجلس شورای اسلامی قایم به ذات است و نیاز به تشکیلات ندارد. تجربه علی مطهری نشان می دهد یک نماینده می تواند به تنهایی به  اندازه ده ها نفر تاثیر گذار باشد.همان گونه که دکتر محمد مصدق در فراکسیون اقلیت نقش آفرین بود و سید حسن مدرس هم یک تنه ایستاد.

  با این اوصاف می توان گفت محسن رضایی در انتخاب زمین بازی اشتباه کرده زیرا به جای رویا پردازی هنوز می تواند به نقش آفرینی سیاسی ادامه دهد. 

  منتها به جای توقف برناکامی در انتخابات ریاست جمهوری و اصرار بر مجادله هر چند مودبانه با آیت الله هاشمی رفسنجانی درباره پایان جنگ هشت ساله،  به انتخابات پیش روی مجلس بیندیشد و پارلمان را از این وضعیت نجات دهد که شمار رجال ملی آن بسیار اندک است. 

 نه تنها محسن رضایی که 6 نامزد دیگر انتخابات ریاست جمهوری هم باید خود را برای انتخابات مجلس آماده کنند تا در هر دو حالت انتخابات واقعا رقابتی یا کمتر رقابتی شاهد نام های مطرح تری باشیم نه این که بتوان ادعا کرد بسیاری از مردم شماری از این نمایندگان را اساسا نمی شناسند. [معیار این نویسنده برای مردمی دانستن یک نماینده گرایش سیاسی او نیست. این است که اگر در میدان مرکزی شهر بایستند چند نفر از رهگذران و رانندگان که از اقشار و طبقات مختلف جامعه هستند او را می شناسند.]

  آقای محسن رضایی! زمین بازی شما مجلس است. جایی که می توانید هم درباره سیاست صحبت کنید هم اقتصاد و هم حوزه های تخصصی و مورد علاقه تان در امور نظامی و امنیتی و مانند علی مطهری همه مردم ایران و جای جای ایران را مخاطب خود سازید. در دانشگاه امام حسین سپاه مخاطبان شما محدودند و مجال تاثیر گذاری قبلی در عرصه عمومی را از دست خواهید داد و سکوی پرتاب شما برای بازگشت به جایگاه قبلی هم نخواهد شد.

 

  هیچ چیز برای یک سیاستمدار بدتر از «بلاتکلیفی» نیست مگر این که بگویید «من دیگر سیاستمدار نیستم». 

  هر چند برخی در استقبال تیتر زده اند: «خوش آمدی فرمانده» اما مگر او در هیات یک فرمانده به سپاه بازگشته یا  اساسا به ساختار اصلی سپاه بازمی گردد یا در بخشی از آن و تنها در دانشگاه امام حسین ع مشغول می شود؟ 

انتهای پیام