چرا مردم به پیام‌رسان‌های داخلی اعتماد ندارند؟

پس از اعلام فیلترینگ تلگرام و ایجاد و عرضه‌ی پیام‌رسان‌های داخلی مختلف، اختلاف‌های فراوانی در مورد لزوم یا عدم لزوم  حذف دسترسی عموم مردم به تلگرام شکل گرفت. «محمدتقی کرمی» و «محمدامین قانعی راد» با برشمردن تاثیرات تلگرام بر جامعه، علل بی‌اعتمادی مردم به پیام‌رسان‌های داخلی جایگزین آن را در گفت‌وگو با انصاف نیوز بررسی کردند. متن این گفت‌وگوها در پی می‌آید:

کرمی: بهتر بود به جای فیلتر تلگرام با معرفی رقیب‌ از آن انحصار زدایی کنیم

دکتر «محمد تقی کرمی» جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این باره به خبرنگار انصاف نیوز گفت: «اگرچه تلگرام و به طور کلی شبکه‌های اجتماعی روابط انسانها را تسهیل می‌کند که در بطن خود دارای محاسن و معایب است، اما وقتی این شبکه‌ها فیلتر می‎شوند کسانی که اهل معایب هستند بازهم راهی برای استفاده دارند وحتی جسورتر شده‌اند. با این کار کسانی که از محاسن آن استفاده می‎کردند از آن محروم شده‌اند؛ سوال من این است که با فیلتر تلگرام ما چه زمینه‎های جدیدی را ایجاد می‌کنیم. وقتی تلفن وارد خانواده‌های ایرانی شد بعضی خانواده‌ها دچار مشکل شدند، به طور مثال مزاحمت‌هایی که برای دختر خانواده ایجاد می‌شد؛ اما خانواده‌ها تلفن را فیلتر نکردند بلکه به دخترانشان آموزش دادند که در برابر مزاحم چه رفتاری داشته باشند در همین جامعه یک روز از تلفن و موبایل و مسیج استفاده‌ی غلطی شده است اما حالا عقلانیت در استفاده از این وسایل افزایش یافته و مردم نحوه‌ی صحیح استفاده از این ابزار را آموخته‌اند قبول دارم که تلگرام و وسایل ارتباطی روی هنجار گریزی نسل جوان تاثیر داشته و تا حدی باعث رواج دروغ و سطحی‌نگری و لمپنیسم شده‌ است اما اطلاع‌رسانی و ارتباطات و مشاغل جدید هم رواج پیدا کرد و حتی روابط بین کسانی که سال‌ها از هم خبر نداشتند از سر گرفته شد. به طور کلی در دوران پیدایش تکنولوژی‌های جدید می‌شود گفت معایب بیشتر است چون فرهنگ‌سازی صورت نگرفته و استفاده‌ی افراطی می‌شود  اما چاره در فیلترینگ نیست. هرچیز جدیدی که به جامعه‌ی ایرانی وارد شد اول جنبه‌ تزیینی داشت بعد جنبه‌ی کج کارکرد آن غلبه پیدا کرد و سپس عقلانیت غالب شد.»

مردم احساس می‌کنند حوزه‌ی خصوصیشان در رسانه‌های داخلی محترم نیست

این جامعه شناس درمورد علت محبوبیت این اپلیکیشن و دلایل عدم اقبال از جایگزین‌های آن پس از فیلتر، توضیح داد: «تلگرام شبکه‌ای بود که اکثریت مردم در آن حضور داشتند. در ابتدا محبوبیت خود را مدیون قابلیت‌هایش بود و سپس مردم به‌خاطر اینکه همه در تلگرام هستند عضو آن شدند من الان اپلیکیشن سروش دارم ولی سه روز است که وصل نشده‌ام. خب وقتی شما تلگرام را فیلتر می‌کنید به عنوان جایگزین چه چیزی را به من ارائه می‌دهید؟! بهتر بود به جای فیلتر تلگرام با معرفی رقیب‌های خارجی و داخلی از آن انحصارزدایی کنیم. یکی از جاهایی که تلگرام را به رسانه‌ی منحصر تبدیل کرد خود صداوسیما بود که مدام اعلام می‌کرد که ما را در تلگرام دنبال کنید و در این شبکه اطلاع‌رسانی کرد. تکنولوژی بعد از مدتی تب تندش می‌خوابد و به عقلانیت می‌رسد مردم داشتند به این عقلانیت می‌رسیدند.»

وی در پاسخ به چرایی بی اعتمادی برخی از مردم نسبت به پیام رسان‌های داخلی گفت: «مردم درست یا غلط  احساس می‌کنند که حوزه‌ی خصوصیشان در رسانه‌های داخلی محترم نیست. مثلا در رسانه‌های عمومی اگر کسی متهم به مساله‌ای سیاسی می‌شود پس از مدتی عکس‌هایی از سیگار کشیدن و یا بازی کردن با سگ او را پخش می‌کنند، خب اینها ربطی به جرم و اتهام او ندارد. یا چند وقت پیش  وقتی یک بازیگر اظهارنظر سیاسی کرده‌ بود، خبرنگاری مقا‌له‌ای نوشت که ترجمه شده‌اش می‌شد اینکه: «ما که در فلان جا هوای تو را داشتیم حالا تو خفه شو» خب بحث سر این است که وقتی من جرمی مرتکب شده‌ام باید مرا مجازات کنید نه اینکه هرچیز خصوصی و یا بدی را که در مورد من وجود دارد افشا کنید. وقتی در یک رسانه‎ی عمومی داخلی بی‎اعتمادی ایجاد می‌شود مردم به سمت برنامه‌های خارجی می‌روند.»

کرمی درباره‌ی تاثیر این پیام‌رسان بر آگاهی اجتماعی مردم، گفت: «اطلاع رسانی‌های مفیدی در این شبکه انجام می‌شد و پیام‌هایی که این قشر می‌گرفتند اکثرا مفید و مربوط به کار خودشان بود و حتی تاثیر مثبتی بر آگاهی اجتماعی داشت؛ به چه دلیل این‌ها را نمی‌بینیم و فقط تاثیرات منفی را در نظر می‌گیریم؟»

قانعی راد: میل به نوشتن و تولید متن با این شبکه افزایش پیدا کرده است

تلگرام همچنین تاثیر به‌سزایی در فعالیت‎های مختلف پیدا کرده بود که اکنون با فیلتر آن این فعالیت‌ها به مشکل خورده‌‌اند؛ از این میان می‌‌توان به فعالیت‌های اقتصادی و حتی دانشگاهی اشاره کرد. دکتر «محمدامین قانعی راد» جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این‌باره گفت: «تعداد زیادی کانال‌های علمی در تلگرام وجود دارد که دانشجویان و جامعه علمی و به طور کلی علاقه‌مندان از آن استفاده می‌کنند. تقریبا بسیاری از کسانی که کار علمی می‌‌کنند کانال تشکیل داده‌اند، خود من نیز کانالی دارم که سخنرانی‌ها و یادداشت‌هایم را در آن قرار می‌دهم. به طور کلی میل به نوشتن و تولید متن با این شبکه افزایش پیدا کرده است. در زمینه‌ اقتصادی نیز بسیاری در این فضا فعالیت می‌کردند مثلا عده‌ای صنایع دستی می‌ساختند و می‌فروختند حتی بعضی ناشرها کتاب‌هایشان را می‌فروختند.»

وی در مورد تعدیل معایب تلگرام افزود: «گاهی پیش می‌آمد که اظهارنظرهای تند و رادیکالی مثل اظهارنظرهای تند ناسیونالیستی صورت می‌گرفت، اما با گذشت زمان با بحث و گفت‌وگو بین مردم کم‌کم این حالت تعدیل شد.»

قانعی راد درباره‌ی بی اعتمادی به پیام رسان‌های داخلی و این گمان که حوزه‌ی خصوصی‌ در این پیام رسان‌ها حفظ نمی‌شود، گفت: «در این مورد تا حدی عادت اجتماعی دخیل است؛ همچنین مردم می‌خواهند سطحی از آزادی گفتار را برای خود حفظ کنند و بتوانند نظرشان را بگویند و بتوانند عملکرد دولت یا برخی مسوولین را نقد کنند.»

این جامعه شناس درباره‌ی حجم زیاد اطلاعات و گردش آزاد اطلاعات در این نوع از پیام رسان‌ها گفت: «آگاهی اجتماعی قشری که در معرض این اطلاعات هستند، افزایش داشته. درست است که هرکسی مطابق با سلیقه‌ی خود وارد گروه‌ها می‌شد، اما همان‌جا گاهی با شعری یا متنی از کتابی مواجه می‌شد که شاید خودش آنها را نمی‌خواند اما گاهی مواجهه با جریانات اجتماعی توهم کنش اجتماعی به وجو می‌آورد که این خوب نیست و نباید اتفاق بیفتد و جایگزین فعالیت در دنیای واقعی شود.

انتهای پیام