«مذهبی‌ها هم حیوان خانگی دارند»

پریسا صالحی، خبرنگار انصاف نیوز: گردش مالی مربوط به صنعت حیوانات خانگی طی چند دهه‌ی گذشته در جهان رو به افزایش بوده است؛ در ایران نیز این آمار رو به رشد است و اقبال عمومی نگهداری از این حیوانات افزایش پیدا کرده است. اختلاف‌نظرهایی در مورد فواید و ضررهای نگهداری از حیوانات وجود دارد که بعد از زخمی شدن یک کودک در لواسان توسط یک سگ و اعلام ممنوعیت سگ‌گردانی در سطح شهر شدت گرفته است.

سعید جباری، مدیرعامل بنیاد تنوع زیستی هامون، در این مورد با خبرنگار انصاف نیوز به گفت‌وگو پرداخت. او با تاکید بر فواید تعامل با حیوانات بر سلامت عمومی انسان گفت: گردش در فضای باز نیاز ذاتی حیوانات است و باید حقوق آنها رعایت شود. او همچنین معتقد است زندگی با حیوانات و مهربانی با آنها هم در فرهنگ ایرانی و هم در فرهنگ اسلامی وجود دارد.

رشد 300 تا 400 درصدی صنعت حیوانات خانگی

جباری درمورد گردش مالی این صنعت می‌گوید: «در سال 2018، در جهان حدود دومیلیارد حیوان خانگی شامل بیش از 900 میلیون سگ خانگی و 600 میلیون گربه خانگی وجود داشت مابقی این مقدار شامل پرندگان و ماهی‎های زینتی است. این آمارها بیشتر از طریق گردش مالی ثبت می‌شود. یکی از مراکز جهانی دامپزشکی اعلام کرده که بین 35 تا 45 درصد مردم جهان حیوان خانگی دارند.

در سال 88 آماری اعلام شد که طبق آن یک میلیون حیوان خانگی در کشور وجود داشت، الان حداقل حدود 3 تا 4 میلیون سگ خانگی در ایران وجود دارد. طی ده سال گذشته صنعت حیوانات خانگی رشد 300-400 درصدی را تجربه کرده است.

درحال حاضر روند تکثیر و نگهداری و صنعت حیوانات خانگی در دنیا تا سال 2020 رو به رشد فزاینده است. پیش‌بینی می‌شود در تا 2020 در کشور آمریکا بیش از 100 میلیارد دلار گردش مالی ایجاد شود.»

نگهداری از حیوانات در ایران قدمت تاریخی دارد

او در مورد نیاز‌های انسان به حیوانات می‌گوید: «چه موافق باشیم و چه مخالف نگهداری از حیوانات خانگی به عنوان نیاز برای یک‌سری از افراد جامعه وجود دارد. اخیرا دانشمندان نظریه‌ای دادند که طبق آن روند تکاملی انسان از بعد زیست‌شناسی این نیاز را ایجاد کرده که نیاز به مسوولیت‌پذیری و لذت بردن از آن -که به طور کلی به آن احساس پدرانه گفته می‌شود- نسبت به موجودات دیگر داشته باشد. یعنی با پذیرش حیوانات خانگی احساس آرامش پیدا می‌کند.»

او با تاکید بر سابقه‌ی فرهنگی و تاریخی نگهداری از حیوانات می‎گوید: «حیوانات خانگی نوعی سرگرمی برای انسان‌ها است که قدمت خیلی زیادی دارد. نه تنها در تاریخ باستانی ایرانی بلکه در تاریخ اسلام هم مردم از حیوانات نگهداری می‌کنند. در تاریخ عده‌ای گرگ را به چادر و زندگی خود نزدیک کردند و از دوره‌ی غارنشینی نگهداری از حیوانات و تعلیم و آموزش و همینطوراستفاده از آنها شروع کردند. البته اینطور نیست که فقط به خاطر شکار با گرگ تعامل برقرار کرده باشد چون با حیوانات دیگر مثل عقاب هم این تعامل برقرار شد.

حیوانات وسیله بازی نیستند اما فرض کنید کسی سگ نگهبان پرورش می‌دهد یک مواقعی این سگ نگهبانی می‌دهد. یک موقعی هم با آن بازی می‌کند؛ این بازی کردن سرگرمی است.

در ایران باستان ما با بعضی حیوانات مثل سگ‌ها در تعامل بودیم. در کشورهای دیگر مثل یونان باستان نیز اینگونه بود. در کنار حیوانات بودن برای انسان‌ها لذت دارد که اگر حقوق و اخلاق زیستی دو طرف حفظ شود لذت سالمی است.»

نگهداری از حیوانات تاثیرات مثبت روانی و بالینی دارد

او در مورد درمان‌هایی که با حیوانات صورت می‌گیرد گفت: «در موضوع حیوانات خانگی جنبه‌های درمانی هم مطرح است. در چند دانشگاه ایران تحقیقاتی صورت گرفته که طبق آن نگهداری حیوانات خانگی و تعامل سالم با حیوانات باعث سلامت بیشتر روان و حتی سلامت بالینی افراد می‌شود، این تاثیر روی افراد سالخورده و کودکان بیشتر است.

در دنیا الان برای کنترل فشار خون و تشخیص و درمان سرطان از حیوانات استفاده می‌شود. در مرکز دلفین‌تراپی آمریکا تا کنون بالای صد نفر مبتلا به سرطان درمان شده‌اند.

برای بهبود اختلالات رفتاری، اضطراب، افسردگی و استرس نیز حیوانات مفید هستند.برای جامعه‌ی ما که آمار سازمان‌های متولی نشان می‌دهد اضطراب بسیار بالا است؛ نگهداری از حیوانات اگر با رعایت ضوابط باشد چه اشکالی دارد؟»

جباری با تاکید بر جنبه‌های مثبت روانی نگهداری از حیوانات توضیح می‌دهد: «به کودکان مسوولیت پذیری و نگهداری از یک موجود دیگر را آموزش می‌دهد که او را آماده می‌کند تا در آینده در جامعه نسبت به هم‌نوعان خود شخص مسوول‌تری باشد. کودکی که یک پرنده را مداوا می‌کند یاد می‌گیرد با طبیعت و با مخلوقات خدا مهربان باشد.

بازی‌درمانی با حیوانات اهلی در درمان اختلالات طیف اوتیسم استفاده می‌شود. در کشور ما از اسب برای اوتیسم استفاده می‌شود. برای خواب و درمان اضطراب کودکان هم از اسب‌ها استفاده می‌شود.

در گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان تحقیقی انجام شد در مورد بررسی عملکرد خانواده بر سلامت روان افرادی که دارای حیوانات خانگی هستند و افرادی که فاقد این حیوانات هستند. نتیجه‌ی آن این بود که تاثیرحیوانات خانگی برروی خواب افراد مثبت بوده است و این حیوانات اختلال کاهش خواب و اضطراب این افراد را کاهش داده است و سطح ارتباطات انسانی و عاطفی آنها و همینطور احساس امنیتشان را افزایش داده است.

در سالمندان نیز ارتباط با حیوانات باعث آرامش و کاهش اضطراب می‌شود. البته همه‌ی اینها روش‌های کمک درمانی است. من کودکی را می‌شناسم که دچار اختلال گفتاری بود و بعد از سه ماه کار با پرندگان تا 70-80 درصد توانایی گفتار را به دست آورد. محدودیت‌های فرهنگی باعث می‌شود که صداوسیما و رسانه‌ها نتوانند در مورد این فواید صحبت کنند.»

بیماری‌های حاصل از حیوانات، مشخص، معرفی شده و قابل پیش‎‎گیری هستند

سعید جباری در ادامه می‌گوید: «موضوعی که در دامپزشکی مطرح می‌شود این است که حیوانات خانگی می‌توانند ناقل بیماری باشند. حیواناتی که در گروه اگزوتیک یا گربه ها، سگ ها، خزندگان و پرندگان هستند می‌توانند ناقل بیماری هایی از جمله انگل ها، عفونت های قارچی، آلودگی باکتریایی، مسایل آلرژیک و ویروسی باشند. یکی از مشکلات نگهداری حیوانات خانگی این است که اگر اصول بهداشتی که در دامپزشکی کاملا پیش‌بینی و نشانه‌های آن معرفی شده رعایت نشود می‌تواند باعث بروز مشکلات این چنینی شود.»

بعضی ویروس‌ها از طریق هوا قابل انتقال هستند که تعداد آنها کم است حتی تعداد حیواناتی که به این بیماری‌ها مبتلا هستند هم کم است، شاید یک درصد هم نباشد.

عده‌ای چند وقت پیش این موضوع را مطرح کردند که شپش در مناطق مرفه‌نشین از طریق حیوانات خانگی به کودکان منتقل می‌شود. این ادعا غیرعلمی بود چون شپش میزبان اختصاصی دارد و شپش سر انسان با شپش سر حیوان سگ فرق دارد. گونه‌های شپش بسیار متنوع است و قابلیت زندگی در جایی غیر از میزبان اختصاصی خود را ندارد.»

جباری در ادامه می‌افزاید: «در شهر تهران ۳۰۰ تا ۵۰۰ مجموعه‌ی فعال و بزرگ در حوزه‌ی حیوانات خانگی وجود دارد، که می‌تواند فروشگاه لوازم ، کلینیک، پرورش‌دهنده یا توزیع کننده باشد؛ علاوه بر این آمار غیررسمی هم برای اشتغال در این حوزه وجود دارد. اگر قرار است به خاطر حیوانات خانگی همه آلوده شوند چطور این همه مجموعه کار می‌کنند و اتفاقی نمی‌‌افتد؟ در طی این سالیان فقط یک پزشک به خاطر ارتباط با یک پرنده بیماری گرفت.

ما باید بپذیریم احتمال انتقال بیماری نه تنها از طریق حیوانات خانگی بلکه گوشت و لبنیات و غذایی که روزانه می‌خوریم هم انجام می‌شود و بسیار بیشتر هم هست، اگر آمار بیماری‌های مربوط به مصرف گوشت و لبنیات را با آمار بیماری‌های مربوط به حیوانات خانگی مقایسه کنیم می‌بینیم که این آمارها اصلا قابل قیاس نیستند.»

او با تاکید بر اینکه افراد دارای حیوان خانگی باید تحت نظر دامپزشک این کار را انجام دهند می‌گوید: «کسی که مسوولیت یک حیوان را برعهده می‌گیرد باید آموزش ببیند و تحت نظر دامپزشک و کلینیک باشد. دامپزشک هم از بهداشت انسان اطلاعات دارد هم از بهداشت حیوان و صلاحیت دارد این افراد را راهنمایی کند.

با این همه مضراتی که سیگار دارد چرا کسی نمی‌گوید سیگار را ممنوع کنیم ولی در مورد حیوانات خانگی بدون اطلاعات فقط نقد می‌شود. همه‌ی بیماری‌های مربوط به حیوانات شناسایی شده و معرفی‌ شده‌اند و راه پیشگیری دارند.»

سگ‌ها نیاز به فضای آزاد دارند

سعید جباری در مورد مشکل بعدی که پیرامون نگهداری از حیوانات و به خصوص سگ‌ها مطرح می‌شود می‌گوید: «در بعضی موارد و در مورد بعضی گونه‌ها نگهداری حیوانات خانگی در محیط‌های عمومی مثل آپارتمان‌ها یا سالن‌ها ممکن است باعث سلب آسایش بعضی افرادی شود که علاقه‌مند نیستند یا فوبی حیوانات دارند، حیواناتی مثل سگ‌های نگهبان هم ممکن است از نظر ایمنی و امنیت خطر داشته باشند این در صورتی است که نکات ایمنی رعایت نشود و مثلا این حیوانات رها باشند. مانند چیزی که در لواسان اتفاق افتاد.

باید قوانینی وجود داشته باشد که سگ‌ها بدون قلاده و پوزه‌بند بیرون نیایند یا اینکه مردم سگ‌های نگهبان را در ساعات مشخص بیرون بیاورند. چرا نباید بعضی از پارک‌ها خارج از شهر مشخص شوند که در آن افراد بتوانند در ساعات خلوت و سگ‌های خود را در آنجا بگردانند؟ سگ‌ها نیاز دارند در فضای آزاد باشند و بازی کنند وگرنه حیوان بیمار می‌شود و این مطابق اخلاق زیستی نیست.»

بعضی روانشناس‌ها به دارندگان حیوان خانگی برچسب می‌زنند

او با انتقاد از برچسب‌زنی بعضی روانشناسان و جامعه‌شناسان توضیح می‌دهد: «در کشور ما بعضی کارشناس‌ها و جامعه‌شناس‌ها و روانشناس‌ها در مورد مسایلی نظر می‌دهند که نه مطالعه‌ای داشتند نه در آن مورد اسناد علمی دارند. متاسفانه دیده می‌شود که داشتن حیوانات خانگی را تبدیل به یک برچسب کردند  که در روانشناسی به آن labeling گفته می‌شود. متاسفانه روانشناس‌هایی وجود دارند که با وجود اینکه می‎گویند برچسب زنی آسیب‌زا است بازهم در صحبت‎هایشان که بدون مستند علمی است به کسانی که حیوانات خانگی دارند برچسب می‌زنند و آنها را افرادی افسرده و مضطرب و منزوی می‌نامند. بعضی جامعه‌شناس‌ها هم می‌گویند این افراد کمبود عاطفی دارند.»

جباری با تاکید بر اینکه تحقیقی در این مورد صورت نگرفته می‌گوید: «به نظر من اصلا نمی‌تواند ارتباط کمبود عاطفی و نگهداری از حیوانات درست باشد چون روی صاحبان حیوانات خانگی در ایران هیچ تحقیق فراگیری انجام نشده است که بررسی کند مثلا صاحبان این حیوانات تک فرزند هستند یا نه؛ از وضعیت زندگی این افراد هیچ اطلاعات کاملی وجود ندارد.

در کشورهای دیگر اینگونه آمار وجود دارد؛ زیرا در این کشور‌ها این موضوع به رسمیت شناخته شده و قوانین سفت و سختی هم برای آن وجود دارد که این قوانین شامل قوانین بهداشتی، دامپزشکی، حقوقی، مالکیتی و مالی می‌شود. ما هنوز به رسمیت نشناخته‌ایم و این قوانین وجود ندارد و آموزش‌ها هم فراگیر نیست.»

او درمورد لزوم پرداختن روانشناسان به موضوع ترس از حیوانات می‌گوید: « هیچ تحقیقی صورت نگرفته است که چند درصد مردم دچار فوبیای حیوانات هستند؟ یک برآوردی در سطح جهانی شده بود که طبق آن از هر پنج نفر خانم یک نفر فوبیای گربه دارد. در ایران فکر می‌کنم وضعیت حادتر است حتی عده‌ای از مورچه هم می‌ترسند که این موضوع می‌تواند باعث مشکلات زیادی شود ولی هیچکس روی آن کار نمی‌کند.»

بسیاری از مذهبی‌ها هم حیوان خانگی دارند

او در مورد اینکه نگهداری از حیوانات بین مذهبی‌ها هم وجو دارد می‌افزاید: «خیلی از افرادی که حیوانات خانگی دارند اعتقادات مذهبی‌ محکمی دارند. در سنت ما نگهداری از پرنده‌ و ماهی هم جزو حیوانات خانگی محسوب می‌شود. من افراد متدینی را می‌شناسم که در خانه گربه دارند.»

جای این حیوانات در شهر است نه در طبیعت

سعید جباری در توضیح تفاوت حقوق حیوانات و رفاه حیوانات می‌گوید: «دو موضوع مجزا از هم وجود دارد یکی حقوق حیوانات و یکی رفاه حیوانات. از بعد حقوق حیوانات به نگهداری از حیوانات اشکالی وارد نیست. مکاتب حقوقی حیوانات در جهان متفاوت است اما آنچه که بومی ما است نکات اخلاقی است که هم در دین اسلام و هم در سیره پیامبر و امامان ما و هم در سبک زندگی تاریخی ایرانیان مطرح بوده است که طبق آن آزار حیوان ممنوع است.

اگر با حیوانات رفتاری را کنیم که در توان زیستی آنها نباشد، حقوق آنها را نقض کرده‌ایم؛ مثلا اگر گربه را مجبور به شنا کنیم، حقوق آن را نقض کرده‌‌ایم چون گربه به طور ذاتی از آب گریزان است. در درشکه‌سواری‌ها و بارزدن‌های زیاد هم این اتفاق می‌افتد، بعضی از اسب‌هایی که برای این کارها استفاده می‌شوند هم رنجور شده‌اند و هم دچار مشکلاتی مثل مشکلات پوستی هستند.»

او در ادامه می‌افزاید: «ما میلیون‌ها سال قبل این حیوانات را از طبیعت وارد زندگی خودمان کردیم، الان دیگر این حیوانات جزو طبیعت نیستند. بعضی دوستان به اشتباه می‌گویند این حیوانات باید به طبیعت برگردند اینها دیگر جایی در طبیعت ندارند، نه طبیعت به درد اینها می‌خورد نه اینها به درد طبیعت می‌خورند. جای این سگ و گربه‌ها فقط در زندگی شهری و خانه‌ها است، در مزرعه و محیط آزاد طبیعی هم می‌توانند زندگی کنند اما اگر اینها به حیات وحش برگردند اکوسیستم را به هم می‌زنند.»

جباری با تاکید بر نیاز به توجه به رعایت حقوق حیوانات می‌گوید: «ما نیاز به تصویب قوانین و آموزش‌های همگانی داریم، برای اینکه مردم بدانند با حیوانات باید چطور برخورد کنند. برای مثال نباید در یک شیشه پنج سانتی متری دو ماهی یک سانتی متری را حبس کرد، این خلاف انسانیت و شان زیستی و حقوق جانوری است.

اگر ما در نگهداری حیوان کاری کردیم که خلاف حقوق آنها از نظر مکانی، رفتار ذاتی، غرایز جانوری، تغذیه و آزادی زیستن باشد، حقوق حیوانات را نقض کردیم.

پیامبر می‌فرمایند که اگر کسی به صورت حیوان سیلی و شلاق بزند در آخرت از او نمی‌گذرند؛ این در مورد حیواناتی که برای باربری استفاده می‌شوند گفته شده حیوانات خانگی که حیوانات ظریف‌تری هستند.»

او در پایان گفت: «افراط‌هایی هم در مورد حقوق حیوانات صورت می‌گیرد؛ برای مثال گفته می‌شود موش‌ها نباید از بین بروند، این افراط است و هم از نظر دینی و هم از نظر شرایط دامپزشکی و بهداشتی درست نیست، چون بعضی حیوانات مضر و منشا اپیدمی هستند. می‌شود در مورد نحوه‌ی مرگ اینها صحبت کرد که روش‌های انسانی و منطبق بر اخلاق زیستی باشد.

حیوانات وحشی به هیچ عنوان جایشان در شهر و زندگی شهری نیست و ما باید کاری کنیم که این اتفاق نیافتد؛ ولی بخواهیم یا نخواهیم حیوانات اهلی همنشین انسان در زندگی شهری هستند.»

انتهای پیام